Jýyrda jumys babymen elimizdiń batysynan elorda arqyly poıyzben Shyǵys Qazaqstan oblysyna bardym. Osy saparda bizdiń temir jol salasyndaǵy servıstiń áli de damymaǵanyna taǵy bir kóz jetkizdim. Servısten buryn jalpy vagondar tozǵan, tazalyq joq, aýyzsý alatyn oryndar men dárethanalardyń jaıy syn kótermeıdi. Tar kýpede 4 adam qystyrylyp otyrady. Terezeler ashylmaıdy, aptap ystyqta jeldetkishter jumys istemeıdi. Vagonda telefon nemese noýtbýkty qýattaýǵa esh múmkindik joq. Soǵan qaramastan Qazaqstan temir joly basshylyǵy jolaqyny jyl saıyn qymbattatady. Máselen, bıyl naýryz aıynda bılet baǵasy 7 paıyzǵa artqan.
Byltyr elimizde pandemııa bastalǵanda temir jol qatynasynda biraz daý týǵan belgili. Poıyzdardyń júrý jıiligi alshaqtap, tipti, birqatary toqtap ta qaldy. Degenmen ótken jyly indetke qaramastan, memlekettik qoldaýlar aıasynda 40 mlrd teńgege «Tulpar» zaýytynyń otandyq óndirisinen 100 vagon satyp alyndy. Bıyl jyl basynda taǵy osyndaı 31 jolaýshylar vagony alynǵan. Olar jýyrda Almaty-Mańǵystaý baǵyttaryna shyǵarylmaq.
Maýsym aıynyń basynda QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Beıbit Atamqulov halyqqa bergen esebinde elimizde 2025 jylǵa deıin bıýdjettik nesıelendirý aıasynda 295 vagondy jańartý josparlanyp jatqanyn aıtty.
— Osy jyldyń sońyna deıin 252 vagonnyń sanıtarlyq toraptaryn jańartý josparlanýda. Júkterdi tasymaldaýǵa keletin bolsaq, 2021 jyldyń 4 aıynda temir jol kóligimen 134,6 mln tonna júk tasymaldandy, bul 2020 jyldyń sáıkes kezeńiniń kórsetkishinen 3 paıyzǵa artyq. Júk vagondarynyń parki tozýdyń ortasha deńgeıi 43 paıyzdy quraıdy, olardyń sany — 132 myń. Júk vagondaryn satyp alý kezinde syıaqy mólsherlemelerin sýbsıdııalaý boıynsha memlekettik qoldaý kórsetiledi. Osyndaı qoldaýlar aıasynda 2020 jyly 160, bıyl 435 vagon satyp alyndy, — dedi mınıstr.
Búginde Qazaqstanda jolaýshylar vagondarynyń parki sany shamamen 2,6 myńǵa jetken. Olardyń jartysy derlik, naqtyraq aıtsaq, 46%-y tozǵan. Halyq tarapynan vagondardyń jaı-kúıine qatysty shaǵymdar kóp.
«Nur-Sultan-Semeı» baǵytyndaǵy poıyzda semeıliktermen bir kýpede otyrdym. Biz mingen poıyz óte eski eken. Barǵansha ystyq ári tar kýpede mazamyz qashyp, túskenshe asyqtyq.
— Balamdy 2-3 aı saıyn Nur-Sultandaǵy kardıolog mamandarǵa aparyp kórsetemin. Dárigerler júrek aqaýy (porok serda) degen dıagnoz qoıdy. Osy joly da dárigerlerden kele jatyrmyz. Elorda men Semeı arasyndaǵy poıyzdardyń bári eski. Jeldetkishi jumys istemeıdi, dárethanalary únemi sasyp jatady. Servıs degen múldem atymen joq. Kórpe-jastyqtary da eskirgen. Jyl saıyn poıyzdyń jolaqysy qymbattap jatady. Biz sııaqty otbasynda aýrý balalary barlarǵa bul óte qıyn. Aqshasynan buryn kez kelgen jolaýshyǵa qyzmet sapasy mańyzdy. Ókinishke qaraı, mine, táýelsizdik alǵanymyzǵa otyz jyl bolsa da áli kúnge deıin temirjol tasymalynyń sapasy syn kótermeıdi. Buryn toqyraý jyldarynda sómkemen taýar tasyp, osy poıyzdarmen qatynaǵan kúnderimiz umytylǵan joq. Ol kezde: «Aldaǵy ýaqytta bári túzeler, jańa vagondar satyp alynar», — dep ózimizdi jubatatyn edik. Degenmen baıaǵy jartas sol jartas bolyp turǵan jaıymyz bar, — dep aǵynan jaryldy Semeı qalasynyń turǵyny Baıan Maqysheva.
Biz mingen «Nur-Sultan-Semeı» baǵytyndaǵy poıyz vagondary eski eken. Poıyz sóreleri eskirgennen syqyrlap, terezeler ashylmaı, qaınaǵan ystyqtan jolaýshylar ábden ábirjidi. Poıyz vokzalǵa toqtaǵan boıda vagonnan qarǵyp túsip, «ýf» dep taza aýa juttyq.
— Plakart vagondardyń quny arzan bolǵanymen, munda jolaýshyǵa eshqandaı jaǵdaı jasalmaǵan. Jalpy bizde qaı poıyzǵa minseń de tar, ári qolaısyz. Ne sýy joq, ne toǵy joq. Sondaı-aq qazirgi jolaýshylar da las. Júrgen, otyrǵan jerin shashyp júre beredi. Uqyptylyq, jınaqylyq joq adamdarda. Keıde jolserikterdi de aıaısyń. Keıde olarǵa da kóńilimiz tolmaı jatady. Bir sózben aıtqanda, temir jol salasyn damytyp, qyzmet sapasyn arttyrýymyz kerek, — deıdi Aqtóbe qalasynyń turǵyny Serik Álimbetov.
Jolaýshylardyń pikirine nazar aýdarsaq, kóbiniń temirjoldaǵy servıske kóńili tolmaıtyndyǵyn ańǵarý qıyn emes. Eń ókinishtisi, bul saladaǵy máseleler men poıyzdaǵy keleńsizdikterdi laýazymdy tulǵalardyń óz kózimen kórýge qulyqsyzdyǵy.
— Qazirgi tańda halyq tarapynan vagondardyń jaı-kúıine qatysty shaǵymdar jıi túsedi. Biz muny ádil dep sanaımyz. Shynynda da, parktiń jartysyn aýystyrý qajet. Men bul máseleni jaqsy bilemin,— degen bolatyn esep berý kezdesýinde B.Atamqulov.
Aıta ketý kerek, búgingi tańda bul salada 135 myńnan astam adam eńbek etedi. Onyń 125 myńy — «Qazaqstan Temir joly» UK» AQ qyzmetkerleri jáne 10 myńǵa jýyǵy jeke kompanııalarda jumys isteıdi.
«Adyrnanyń» anyqtamasy
Elimizdiń temir joldarynyń paıdalaný uzyndyǵy 16 myń shaqyrymdy quraıdy. Jalpy uzyndyǵy — 21 myń km. Jyl saıyn shamamen 600 km magıstraldyq jeli kúrdeli jóndeýden ótedi. Bıyl 4 aıda temir jol arqyly 4,4 mln jolaýshy tasymaldanǵan.
Qazir pandemııaǵa baılanysty 41 poıyz, onyń ishinde 21 halyqaralyq baılanys toqtatylǵan. Bıyl jolaýshylar tasymalyn sýbsıdııalaýǵa 57 áleýmettik mańyzy bar marshrýtqa 44 mlrd teńgeden astam qarajat bólý josparlanǵan.
Danagúl BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly.
