Kelin shaıy – betashar aıtylyp bolǵan soń sol úıge jasy úlkender, kórshi-qolańdar jas kelinniń qolynan «shaı ishý» rásimin ótkizedi. Kelgenderge kelin qolynan ázirlengen dastarqan jaıylyp, kelin shaı quıady. Bul kezde jas kelinge ózine teteles sol úıdegi ne jaqyn abysyny kómekke keledi. Abysyn-ajyn arasyndaǵy bolashaq tatýlyq osy aradan bastalady. Dastarqan ústinde kelinniń júris-turysyna, minez-qulqyna nazar aýdarylyp, jas kelin alǵashqy synnan ótedi. Sońynan jasy úlken, halyqqa qadirli qarııa kelinge bata bergen.
«Kelin shaıy» rásiminiń mánisi jańa túsken kelinge shaı quıdyrtý arqyly onyń úı sharýasyna ıkemdigin synaý jáne kelindi jańa týystarmen tanystyrý. Kelgen qonaqtarǵa kelin jyly qabaqpen, jyly júzben, ınabatty peıilmen shaı usynady. Árıne, shaı demdeýdiń, ony keselerge quıýdyń jón-jobasyn kelin bilmegen jaǵdaıda abysyndar kómektesedi. Bul bir jaǵynan áli eshkimdi tanymaıtyn kelinniń abysyn-ajynmen tezirek tanysyp, alys-beris jasap ketýine jaqsy. Sonymen qatar bul dástúr kelin men abysyndar arasyn birden jaqyndastyrady. Kelgender qoltyǵyna bir-bir kóılekten, shaı-qanttarynan, oramaldarynan qystyra keledi. Tipti keıbir jaqyn ári kerbez abysyndar júzik, syrǵa da salyp ketedi. Adamdar arasyndaǵy baýyrmaldyqty tez qalyptastyratyn mundaı otyrys din sharttarynan shyqpaǵanyn este ustaǵanymyz abzal. Qazaq áıelderiniń yrysty yntymaǵynan habar beretin «kelin shaıda» jaqsy, ulaǵatty áńgimeler aıtylǵany durys.
Kelin týraly Zeınep Ahmetova apamyz bir jazbasynda: «Kelin tek qana kúıeýge ıe bolmaıdy. Ol qaıyn ata, qaıyn ene, qaıny, qaıynsińli, qaınaǵa men abysyn, taǵy da basqa tolyp jatqan týystaryna, búkil áýletine ıe bolýǵa barady. Al «bir-birin jaqsy kórse boldy» degen jaı sóz. Odan bir shıkilik shyqpaı qoımaıdy. «Qaıtyp kelgen qyz jaman» demekshi, qaıtyp kelgen qyz ata-anasynyń betine de, aýyl-aımaǵyna da kóleńke. Mysaly, «Qyzǵa qyryq úıden tyıý, qala berdi qara kúńnen tyıý» degen bar. Bul qyryq úıden úlgi-ónege kórý, qala berse qara kúńnen de bir jaqsylyqty úırený degen sóz» degen bolatyn.
Ibaly, ınabatty kelinniń ıilip shaı quıýynyń ózindik mánisi bar. Bir shańyraqqa kelin bolyp túskennen keıin, sol áýlettiń týǵan-týystaryna kelin shaı berýdiń tárbıelik máni osynda bolsa kerek. Atalmysh salttyń máni – kelinder men abysyndardyń tatýlyǵy, úlkendi syılap, kishige izet kórsetýdi maqsat etý
Maǵrıpa SANDÝǴASh
Almaty oblysy
