D. A. Qonaev óz sózinde «Ómir degen osy, búgin bar, erteń joqsyń. Sen ketti eken dep ómir - ózen aǵysyn ózgertpeıdi” dep aıtqan edi. Al dárigerlerdiń aıtýynsha, qarttyqqa jetý men uzaq ómir súrý úshin adamdar óz densaýlyǵyna bala kezinen sanaly túrde qaraýy kerek: temeki shegýden, alkogoldi ishimdik ishýden aýlaq jáne fızıkalyq turǵydan belsendi, salaýatty ómir saltyn ustanýy qajet. Alaıda, siz qazir bala bolmasańyz da, ómirińizdi maksımýmǵa deıin uzartqyńyz kelse, kelesi keńester siz úshin ózekti bolady.
Brest ortalyq aýdanynyń №2 dárihanasy siz úshin uzaq ómir súrýdiń 10 mańyzdy qupııasyn daıyndady. Olar densaýlyq pen fızıkalyq tonnyń joǵary deńgeıin qalyptastyratyn durys ádetter. Adam qalaı oılasa, solaı ol ózin sezinedi degen eski ereje áli de jumys isteıdi.
- Rejım. Bir ǵajaby, adam densaýlyǵyn túzegisi kelgende, durys uıqy jáne demalys rejımi bar oryndarǵa, máselen: sanatorııler, arnaıy kestemen jumys isteıtin demalys oryndary men pansıonattarǵa barǵany abzal.
- Azyq-túlik. Kúndelikti tamaq raıony qalypty bolýy kerek. Iaǵnı, ishektiń jaqsy jumys jasaýy úshin kúndelikti iship júrgen taǵamdaryńyzdyń quramynda vıtamınder men mıneraldar, kóp qanyqpaǵan maı qyshqyldary (skýmbrııa, sardına, losos, týna, zyǵyr tuqymdary, kúnjit tuqymdary, jańǵaqtar men tuqymdar, záıtún maıy, avokado), ashytylǵan sút taǵamdary bolýy kerek.
- Oılaý áreketi. Belsendi ıntellektýaldy ómir – eń áýeli ıkemdilik pen oılaýdyń adekvattylyǵyn uzaq ýaqyt saqtaýdy qajet etedi.
- Kóterińki kóńil-kúı. Ómirdiń qıyndyqtaryna tózýdi jeńildetetin optımızm.
- Shyǵarmashylyq, hobbı nemese jaı ǵana súıikti is-áreketter psıhıkalyq belsendilik pen psıhologııalyq jaǵdaıǵa jaǵymdy áser etedi.
- Uıqy. Kýmýlıatıvti uıqynyń bolmaýy densaýlyqqa keri áser etedi. Adam sergek jáne jigerli bolý úshin kem degende 6-8 saǵat uıqy qajet.
- Jaman ádetterden aýlaq bolý. Jaman ádetterden arylý úshin myń qyryq syltaý aıtyp, altyn ýaqytyńyzdy tárik etpeńiz. Uzaq merzimde teris is-áreketter jasaý densaýlyq aqaýlaryn týdyrady jáne bolashaqta odan arylý múldem qıyndaı beredi. Sol sebepti, ádetke aınalyp bara jatqanyn sezgen sátten-aq, artqa shegine berińiz.
- Fızıkalyq belsendilik. Jaıaý serýendeý jáne basqa da fızıkalyq jattyǵýlar búkil kún úshin sergektik pen jaqsy kóńil-kúı syılaıdy. Ońaı bolý úshin sizge eń kóp rahat ákeletin ári yńǵaıly jattyǵý túrin tańdańyz.
- Demalys. Sharshap-shaldyǵyp júrip jumysty aıaqtaýǵa tyrysýdyń qajeti joq. Densaýlyǵyńyzǵa zııan keltirmeý úshin kishkene bolsa da tynyǵyp, ózińizdi ózge de dúnıelermen alańdatqan paıdaly.
- Jaǵymdy, kóńildi jáne tabysty adamdarmen qarym-qatynas, ár jańa kúnnen rahat alý múmkindigin molaıta túsetini anyq. Sol sebepti aınalańyzdaǵy adamdardyń da minezine mán berińiz.
Qorytyndylaı kele, bir nárse aıtýǵa bolady. Jas shaǵyńyzdy uzartý jáne uzaq ómir súrý úshin densaýlyqty saqtaý mańyzdy, al bul úshin joǵaryda atalǵan barlyq ádister paıdaly!
Dına LITPIN,
«Adyrna» ulttyq portaly
