ELEKTRONDY TEMEKINIŊ ADAM DENSAULYǦYNA ZİIаNY JOQ DEGENI RAS PA?
Soŋǧy kezde: "Elektrondy temekı turaly ne oilaisyz? Olar temekı şegetınderdıŋ jäne qasynda jürgen adamdardyŋ densaulyǧyna ziian keltırmeidı degenı ras pa?" siiaqty sūraqtardy emdeluşılerım jiı qoiatyn boldy. Būl mäselenı bırge tüsınuge tyrysaiyq.
Elektrondy temekınıŋ bırneşe türı bar. Olardyŋ bärınde, batareia, qyzdyru elementı jäne qūramynda nikotinı bar sūiyqtyq nemese plastinkalarǧa arnalǧan konteiner ornatylǧan. Ataulary da är türlı boluy mümkın: "e-temekı", "veipter", "e-qalamdary", "nikotindy jetkızu boiynşa elektrondyq jüieler" jäne t.b.
Elektrondy temekını "şegu" prosesı barysynda temekınıŋ qyzdyru prosesı (ädettegı temekınıŋ janu prosesınıŋ ornyna) jäne qūramynda nikotin jäne basqa da himiialyq zattary bar aerozol türınde nikotinnıŋ bölu prosesı jüredı. Temekını şeguşıler būl aerozoldardy demdı ışke tartqanda jūtyp alady. Aerozol qūramyna nikotinnen basqa kelesı QOSYMŞA zattar kıredı: ökpege tereŋ tüsetın ultradisperstık şaiyrdyŋ ūsaq bölşekterı, hoş iıstendırgışter (mysaly, ökpenıŋ himiialyq zaqymdauyn tudyratyn diasetil) ūşpa organikalyq komponentter, auyr metaldar (mysaly, qorǧasyn, nikel jäne t. b.) jäne obyrynyŋ damuynyŋ joǧary qaupıne äkeletın basqa da substansiialar.
Zertteulerdıŋ derekterı boiynşa elektrondy temekı kädımgı temekı siiaqty tynys alu joldaryna ziiandy äser etedı. Sonymen qatar, elektrondy temekınıŋ keibır türlerın öndıretın öndıruşılerdıŋ öz derekterı körsetkendei, būl qūrylǧylar aerozol temekını qyzdyrǧanda bölınetın ziiandy zattardyŋ qūramy boiynşa ädettegı temekıden statistikalyq aiyrmaşylyǧy joq. Būl aerozol temekını şegetın adamdardyŋ, sonymen bırge qasynda tūrǧan adamdardyŋ densaulyǧyna ziian keltıredı.
2019 jyly AQŞ-tyŋ Syrqattanuşylyqty baqylau boiynşa ortalyǧy (CDC) elektrondy temekını şegumen bailanysty jaŋa ökpe aurudyŋ örşuı turaly jariialady. 2020 jyldyŋ 04 aqpanyna 2,758 jūqtyru jäne 64 ölım jaǧdailar tırkeldı. Atalǧan aurudyŋ aǧymy, basynda pnevmoniia siiaqty ötedı, bıraq özıne tän aiyrmaşylyǧy – antibiotiktermen emdeuden äserınıŋ bolmauy bolyp tabylady.
Bıraq älı künge deiın belgısız, temekınıŋ qoimaljyŋ sūiyqtyǧynyŋ däl qandai komponentı ökpe zaqymdanuyn tuǧyzatyndyǧy. Olardyŋ bırı osy qosymşa zattardyŋ ışındegısı tanymaly E därumennıŋ asetaty boluy mümkın. Jasöspırımder men "täjıribelı" temekı şenuşıler auruǧa bırdei beiım, sondyqtan būl jait AQŞ bilık organdarynda ülken alaŋdauşylyǧyn tudyrdy. Nauqastardyŋ ortaşa jasy- 24 jas (13-ten 85 jasqa), onyŋ ışındegı 79% - 35 jastan kışı. Bırqatar ştattarda elektrondy temekını satu jäne taratuyna tyiym salynǧan.
E-temekını şegu saldarynan ökpe zaqymdanu jaǧdailar turaly Kanada, Japoniia jäne basqa da elderdıŋ bilık oryndary keiınırek habarlady. Briusselden 18-jastaǧy Rafael Pauet 6 qaraşa 2019 jylda qaitys boldy: pnevmoniia jäne auyr tynys alu jetkılıksızdıgı damydy, nätijesınde jasandy komaǧa tüsırdı, süiemeldeuşı em jürgızılgenıne qaramastan, jıgıt aman qalmady. Elektrondy temekı 18 jasqa arnalǧan syilyǧy boldy.
Adamdardyŋ köbısı temekı şegudı tastau nemese densaulyqqy tuǧyzatyn ziianyn azaitu maqsatynda kädımgı temekıden elektrondy temekıge auysady. Alaida, şyn mänınde, elektrondy temekınıŋ densaulyqqa ziiany joq degen pıkırge däleldemeler joq.
”Adyrna” ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
