DÜNİEDEGI EŊ BAQYTTY MULTİKULTURALİSTIK EL
Norvegiia – düniedegı eŋ baqytty, mädeniet men demokratiialyq qūndylyqtardyŋ, ǧylymi tehnikalyq progrestıŋ örkendep damyǧan oşaǧyna ainalǧan el. Būl baqytty elde eŋ basty qolǧa alynǧan şarua – mädeniet pen öner bolsa, odan keiın ǧylymi tehnikalyq progress alǧa şyǧady.
Norvegiianyŋ ärbır qalasyna kelgen turistter eŋ aldymen qalalardyŋ, demalys oryndary men tabiǧatynyŋ mūntazdai tazalyǧyna taŋyrqaumen bolady. Demalysqa kelgen turistter osy uaqytqa deiın būl elge terıs közqaras qalyptastarmapty.
Elde ökımettıŋ tarapynan mädeni saiasat baǧdarlamalary erekşe qolǧa alynǧan. Norvegiia bilıgı mädeni saiasatynyŋ özımen-aq dünienı taŋ qaldyryp otyr. Būl elde tazalyq saqtau elge degen kırşıksız adaldyqtyŋ belgısı bolyp sanalady. Elde jastardyŋ şyǧarmaşylyq äleuetıne öte joǧary köŋıl bölıngen. Sol sebeptı ädebiettı oqytuǧa memleket tarapynan barynşa jaǧdailar jasalyp, qai kıtaphananyŋ esıgın aşsaŋyz da tegın qyzmet etetın jaǧdailar jasap tastaǧan. Kıtaphanalardyŋ bärı de älemdık standarttarmen, ozyq tehnologiialarmen jūmys jasaidy. Mädeniettı damytu maqsatynda elde memlekettıŋ tarapynan memlekettık gastroldık teatrlar men körkemsuret galereialary, ūlttyq telearnalar men ūlttyq radiolar jūmysyn toqtatpai jürgızıp tūrady. Norvegiialyqtar şet elderden kelgen turistter üşın özderınıŋ tarihi-mädeni eksponattary men mūrajailaryn aşyp tastaidy eken. Eldıŋ tarihyn tanytuda eŋ basty röldı ūlttyq mūrajailar atqarady. Elde turizm öte jaqsy jamyǧan. Korrupsiia degen atymen joq.
Ǧylymi tehnologiialyq äleuetı.
Elde 300 den asa ǧylymi zertteu instituttary men 300 den asa öndırıstık laboratoriialar, 40 tan astam ǧylymi qoǧamdyq bırlestıkter, jaratylystanu ǧylymdary boiynşa 150 den astam arnaiy ǧylymi mamandandyrylǧan ǧylymi ortalyqtar jūmys jasaidy. Ǧylymi zertteu instituttary memlekettık, joǧary oqu oryndary men jeke täuelsız ortalyqtarǧa bölınıp, memleketten qarjylandyrylady. Elde ǧylymi äleuetı eŋ joǧary 4 universitet jūmys jasaidy. Olar mynalar: Oslo, Tromse, Bergene, Tronheime. Memlekettıŋ bilıgı zamanaui prinsipterge negızdep, «Memlekettık ǧylym jäne tehnika» komitetın qūrǧan. Olardyŋ özı bırneşe salalarǧa bölınıp jūmys jasady. Ärqaisysynda ǧylymi konsultativtı keŋester jūmys jasaidy.
Ǧylymi jäne mädeni äleuetınıŋ myqty qolǧa alynuynyŋ arqasynda būl el adamdarynyŋ ömır sapasy jaǧynan älemnıŋ köşbasşy elderınıŋ qataryna kırgen. Davostaǧy älemdık ekonomikalyq forumda Norvegiiany tūrǧyndarynyŋ ömır sapasy men densaulyǧy jaǧynan eŋ joǧary deŋgeige jetken baqytty el dep tanyǧan. Qoǧamnyŋ äleumettık taptarynyŋ barlyǧy da memlekettıŋ kömegınen tys qalmaǧan. Bärıne de memleket tarapynan tolyq jaǧdai jasalǧan. Qazırgı uaqytta eldıŋ JIÖ adam basyna şaqqanda 75 504 AQŞ dollarynan keledı. Memleket investisiialyq qory jaǧynan da joǧary potensiialǧa qol jetkızıp otyr. Bary joǧy 5 millionnan astam halqy bar eldıŋ ūlttyq biudjetı trillionnan asa dollardy qūrap otyr.
Ǧylym men tehnologiiaǧa, demokratiia men mädenietke asa köŋıl bölgen eldıŋ halqy 21 ǧasyrda özıne laiyq deŋgeide, özıne laiyq äleuettı jaǧdaidaǧy molşylyqta ǧūmyr keşıp jatyr.
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
Bekbolat QARJAN: Köş bastaǧan örkeniettı elderdıŋ bärın öz ana tılınde söileitın ūltşyldar basqarady
