Qazaqstan áskeri tarıhynyń bastaýy 1992 jyldyń 7 mamyrynda el Prezıdenti - Qarýly Kúshterdiń Joǵarǵy Bas Qolbasshysy N.Nazarbaevtyń «Qazaqstan qarýly kúshterin qurý týraly» Jarlyqqa qol qoıǵan kúni bolyp sanalady.
Qazaqstan Qarýly Kúshteriniń quramyna negizinen 40-shy Qurama Qarýly Armııa áskerleri, sondaı-aq Áýe kúshteri jáne Áýe qorǵanysy áskerleri, quramalary, Qazaqstanda ornalastyrylǵan TMD Birikken Qarýly Kúshteriniń mekemeleri men uıymdary kirdi.
Qarýly Kúshterdi qurýmen qatar, el basshylyǵy memlekettiń áskerı qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin saıası jáne dıplomatııalyq sıpattaǵy sharalardy júzege asyrdy. Dál sol kezde memlekettik shekaranyń perımetri boıynsha qaýipsizdik beldeýin, aımaqtyq ujymdyq qaýipsizdik júıesiniń negizgi elementterin qurýǵa jáne ıadrolyq qaýiptiń tómendeýine negizdedi. Qazaqstan KSRO-dan muraǵa qalǵan ıadrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartyp, Iadrolyq qarýdy taratpaý týraly shartqa qol qoıdy.
Armııa - egemendi memlekettiń mindetti atrıbýty. Elimizdiń Konstıtýııasynda «Qazaqstan Respýblıkasyn qorǵaý onyń árbir azamatynyń qasıetti boryshy jáne mindeti bolyp sanalady. Respýblıka azamattary áskerı qyzmetti zańda belgilengen tártip boıynsha júzege asyrady.
Bastapqy jumys Áskerı doktrınany daıyndaýmen anyqtaldy. Bul memlekette soǵystyń aldyn alý, áskerı damý, el men onyń Qarýly Kúshterin agressııany toıtarýǵa daıyndaý, qarýly kúres júrgizý ádisteri týraly resmı qabyldanǵan kózqarastar júıesin qabyldaý. Doktrınada Qazaqstan basqa memleketterdiń múddeleri men qaýipsizdigin eskere otyryp, óz áskerı qaýipsizdigin qamtamasyz ete otyryp, soǵys jáne beıbitshilik máselelerinen jańa kózqarastar negizinde shyǵatyndyǵy basa aıtyldy. Soǵys qaýpine tótep berýge bolatyndyǵy, biraq áskerı qaýiptiń bar ekendigi aıtyldy. Sondyqtan eldiń qorǵanysyn saqtaý memlekettiń jáne búkil halyqtyń eń mańyzdy mindeti bolyp tabylady.
Áskerı doktrına bir jaǵynan, memlekettiń áskerı saıasatynyń ajyramas bóligi retinde soǵystyń aldyn alý sharalaryn qarastyrsa, ekinshi jaǵynan, Qazaqstan Respýblıkasynyń egemendigin, táýelsizdigi men aýmaqtyq tutastyǵyn qorǵaý ádisterin anyqtady. Alǵashqy Áskerı doktrına Prezıdentpen bekitilip, 1993 jyly 11 aqpanda kúshine endi.
Jańa memleketterdiń paıda bolýy burynǵy Keńes Odaǵynyń keń aýmaǵynda geosaıası baǵytty ózgertti. Halyqaralyq qatynastardyń bes sýbektisi - Qazaqstan, Ázirbaıjan, Reseı, Túrkimenstan jáne Irannyń teńizine aınalǵan Kaspıı teńiziniń mártebesiniń belgisizdigi kúrdeli problema bolýy múmkin. Burynnan bar geosaıası tepe-teńdik buzyldy. Osyndaı jaǵdaıda Prezıdenttiń 1993 jylǵy 2 sáýirdegi Jarlyǵymen Áskerı-teńiz kúshterin qurý qarastyryldy.
Respýblıkada ofıerlerdi daıarlaý máselesi ózekti boldy jáne sol jyldary ofıerlerdiń únemi ósip otyrýy eskerilip, áskerlerdiń jaýyngerlik daıyndyǵyna jáne áskerlerdegi tártipti nyǵaıtýǵa úlken zııan keltirildi. Qorǵanys mınıstrligi jaǵdaıdy turaqtandyrý jáne osy máselelerdi sheshýdiń joldaryn tabý úshin qajetti sharalardy qabyldady:
Negizgi oryn áskerlerdiń jaýyngerlik jáne jumyldyrý daıyndyǵyna berildi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti - Qarýly Kúshterdiń Joǵarǵy Bas Qolbasshysy N.Á.Nazarbaev, eń aldymen, Qarýly Kúshter quramalary, bólimderi men bólimsheleri komandırlik shtabynyń generaldary men ofıerleriniń urys qımyldaryn júrgizýdegi praktıkalyq daǵdylardy ıgerýine qol jetkizý, zamanaýı aralas qarýly urys júrgizý úshin qajetti taktıkalyq oılaýdy damytýdy talap etti.
Osy maqsatta áskerı jattyǵýlar belsendi túrde daıyndala bastady:
- 1993 jyly korpýs pen dıvızııa shtabynyń qatysýymen iri komandalyq-shtabtyq jattyǵý ótkizildi;
- 1994 jyly maýsymda Aıagóz polıgonynda Qarýly Kúshterdiń basshylyǵymen quramalar men bólimderdiń komandırlerine arnalǵan oqý-jattyǵý sabaqtary ótkizildi;
- 1994 jyly Otar oqý ortalyǵynyń bazasynda avıaııa jáne desanttyq bólimshelermen birlese otyryp Qurlyqtaǵy kúshterdiń jaýyngerlik áreketteri jasaqtalǵan aralas qarýly taktıkalyq oqý-jattyǵý ótkizildi;
- 1995 jyly qyrkúıekte Áskerı-áýe kúshteriniń jan-jaqty taktıkalyq ushý jattyǵýy ótkizildi;
1996 jyly qyrkúıekte Áskerı-áýe kúshteri bólimsheleriniń jaýyngerlik daıyndyǵyn tekserý, shtabtardyń, baǵynyshty kúshterdiń basqarý daǵdylaryn jetildirý jáne avıaııanyń basqa jaýyngerlik qarý-jaraq bólimderimen ózara is-qımylyn pysyqtaý maqsatynda jattyǵýlar ótkizildi. Onyń sońynda Joǵarǵy Bas Qolbasshy N.Á.Nazarbaev qolbasshyǵa Qazaqstan Respýblıkasy Áskerı-áýe kúshteriniń jalaýyn tapsyrdy.
1997 jyly 17 qarashada Prezıdenttiń «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshterin reformalaý týraly» Jarlyǵy kúshine endi. Ol beıbit ýaqytta Qarýly Kúshterdi basqarýdyń qazirgi zamanǵy qurylymyn qurýdy kózdedi, sonymen qatar ol óziniń mindetterin aıtarlyqtaı ózgertýsiz oryndaýǵa qabiletti.
Qarýly Kúshterdi basqarý júıesin qaıta qurý, Qazaqstan Qarýly Kúshterin qurý jáne reformalaý baǵdarlamasyn tıimdi júzege asyrýǵa qabiletti organdar qurýǵa múmkindik berdi.
Qarýly Kúshterdiń úsh tarmaǵy - Jalpy maqsattaǵy kúshter, Áýe qorǵanysy kúshteri jáne Memlekettik shekara kúzeti kúshteri quryldy.
HH ǵasyrdyń 90-jyldarynyń aıaǵynda el aýmaǵynyń áskerı-ákimshilik bólinisin engizý máselesi ózekti boldy. Bul:
- áskerler men áskerı obektilerdi memlekettiń búkil aýmaǵynda taratýǵa, áskerı qımyldarda osaldyq dárejesin jáne shyǵyndar masshtabyn ásirese qazirgi zamanǵy soǵys quraldaryn qoldana otyryp tómendetýge;
- Qarýly Kúshterdiń utqyrlyǵyn arttyrý, olardyń baǵytyna qaramastan ár túrli sıpattaǵy qaýip-qaterlerge jedel den qoıýdy qamtamasyz etý;
- memlekettik bıliktiń jáne áskerı basqarýdyń jergilikti organdary negizinde Qarýly Kúshterdiń rezervin qurý jáne aýmaqtyq qorǵanys máselelerin sheshýdi múmkin etti.
Qarýly Kúshterdi qurý kezeńinde áskerı kadrlardy daıarlaýdyń ózindik ulttyq júıesin qurý basym baǵyttardyń biri boldy. 1994 jyly Almaty joǵary qarýly komandalyq ýchılıesi (1970) Almaty joǵary áskerı ýchılıesi bolyp ózgertilip, kópsalaly daıyndyq júıesine kóshirildi. Ol 11 mamandyq boıynsha ofıerlerdi daıyndaı bastady: komandalyq taktıkalyq motoatqysh, tank áskerleri, komandalyq taktıkalyq artıllerııa, komandalyq taktıkalyq avtomobıl áskerleri, oqý qurylymdarynyń ofıerleri, komandalyq taktıkalyq baılanys áskerleri, ınjenerlik áskerler, artıllerııalyq qarý-jaraq jáne tyl qyzmetteriniń ofıerleri. 1997 jyly aqpanda Almaty joǵary áskerı mektebi negizinde Qarýly Kúshterdiń Áskerı akademııasy quryldy. 1999 jyly alǵashqy on úsh stýdent oqýyn oıdaǵydaı aıaqtap, áskerge túrli komandalyq-shtabtyq qyzmetterge jiberildi.
1994 jyly Aqtóbe azamattyq avıaııa joǵary ushý mektebiniń áskerı kafedrasy negizinde Áýe kúshteri fakýlteti quryldy. Onda kýrsanttar 8 avıaııalyq mamandyq boıynsha oqydy. 1996 jyly Keńes Odaǵynyń eki márte Batyry T.Ia.Bıgeldınov atyndaǵy Aqtóbe joǵary áskerı avıaııalyq mektebi quryldy.
1996 jyly maýsymda Azamattyq avıaııa akademııasynyń negizinde áskerı-áýe kúshteriniń qajettilikteri úshin bilikti áskerı baılanys jáne radıotehnıkalyq mamandar daıarlaý úshin áskerı fakýltet quryldy. Fakýltettiń negizgi mindeti - radıotehnık biliktiligi bar aerodromdardyń baılanys qondyrǵylaryn, radıo jabdyqtaryn tehnıkalyq paıdalaný salasynda mamandandyrylǵan «radıoelektronıka» salasyndaǵy mamandardy daıarlaý.
1996 jyly shildede Qazaqstan Prezıdenti - Qarýly Kúshterdiń Joǵarǵy Bas qolbasshysynyń bastamasymen kishi komandalyq býyn - Kadet korpýsynyń kásibı kadrlaryn daıarlaıtyn áskerı oqý ornyn qurý týraly sheshim qabyldady.
Ózderiniń áskerı bilim berý júıesiniń damýymen qatar qazaqstandyq ofıerler sheteldik jetekshi áskerı ýnıversıtetterge oqýǵa jiberildi.
Qarýly Kúshter qurylysy jyldarynda el basshylyǵy júrgizgen syrtqy saıası kýrs sheńberinde halyqaralyq yntymaqtastyqtyń berik negizi qalandy.
«Adyrna» ulttyq portaly
