Jetısu öŋırı bizneske qolaily aimaqtardyŋ bırı häm bıregeiı. Oǧan sebep te joq emes. Mäselen, nätijelı jūmyspen qamtudy jäne jappai käsıpkerlıktı damytudyŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda jüzege asyrylyp jatqan «Bastau Biznes» jobasy öŋırde sättı jüzege asyp keledı.
Ötken jyly būl joba boiynşa öŋırdıŋ 3022 jūmyssyz jäne ısın jaŋa bastaǧan käsıpkerı biznestıŋ qyr-syryn üirenıp, 2039 adam jalpy somasy 1,8 mlrd.teŋge qarjylandyruǧa qol jetkızdı. Būl da käsıpkerlıktıŋ tamyryn keŋge jaiuǧa sebep. "Bastau Biznes" öŋırde alǧaş jüzege asa bastaǧannan berı qanşama jetısulyq tyŋnan türen salyp käsıp aşyp näpaqasyn jep jür. Qūzırettı mekeme mamandarynyŋ sözıne sensek, 2017-2020 jyldar aralyǧynda oblysta «Bastau Biznes» jobasy boiynşa 13 505 adam käsıpkerlık negızderıne oqyp, onyŋ ışınde 5 137 joba 74,2 mlrd.teŋge somaǧa qarjylandyryldy. Būl joba tek käsıp aşuşylarǧa ǧana järdemdesıp jatqan joq, öŋırdegı jūmyssyzdyq mäselesın oŋ jambasqa şyǧaruǧa septesude. Oblystyŋ jūmyspen qamtudy üilestıru jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasynyŋ mälımetınşe, üstımızdegı jyly 49 979 jūmys ornyn, onyŋ ışınde 26 258 tūraqty jūmys ornyn qūru josparlanǧan. Bügınde 14 myŋnan astam jūmys orny aşylǧan, onyŋ ışınde 110,6 jūmys orny memlekettık baǧdarlamalar aiasynda qūrylǧan.
Aǧymdaǧy jyly «Eŋbek» nätijelı jūmyspen qamtudy jäne jappai käsıpkerlıktı damytudyŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasyn ıske asyru üşın 17,8 mlrd.teŋge bölındı. Būl qarajat käsıptık oqytuǧa, şaǧyn nesielendıruge, granttarǧa, äleumettık jūmys oryndaryn qūruǧa baǧyttalady. Būl jobanyŋ igılıgın körıp jürgenderdıŋ bırı - Ile audanynyŋ tūrǧyny 52 jastaǧy Dinar Düisenova. Onyŋ käsıpkerlık salasynda jürgenıne biyl tört jyl. Ol 2017 jyly «Eŋbek» baǧdarlamasy aiasynda «Bastau Biznes» jobasy boiynşa bılım alyp, oqytu jobasynyŋ alǧaşqy tülekterınıŋ bırı boldy. Sol kezde ol «Bastau Biznes» arqyly maqsatyn jüzege asyratynyna senbegen edı.
Keiıpkerımız mamandyǧy boiynşa terı jönındegı injener-tehnolog jäne agrohimik. Ūzaq uaqyt boiy käsıporyndar men veterinarlyq zerthanalarda jūmys ıstedı. Ol kezde şaǧyn qojalyǧy bolǧanymen tolyqqandy käsıpkerlık qyzmettı jürgızu üşın qarajat qajet boldy. Ärdaiym öz ısın aşudy armandaǧan. Sondyqtan «Bastau Biznes» oquyna naqty josparymen keldı. Mal şaruaşylyǧymen ainalysyp, süt önımderın şyǧarudy maqsat ettı.
– Elımız auylşaruaşylyǧyn damytuǧa baǧyt aldy. Būl öz ideialarymyzdy jüzege asyrudyŋ, ata-babalarymyzdyŋ ısın jalǧastyrudyŋ tamaşa mümkındıgı. Öz auylymnyŋ örkendeuıne üles qosyp, Qazaqstannyŋ üzdık 30 şaruaşylyǧynyŋ qataryna qosylǧym keledı. «Bastau» jobasyna, käsıpkerler palatasyna rizamyn. Sebebı ömırım tübegeilı özgerdı. Qai jerge barsam da adamdarǧa «Atamekenge» oquǧa jazylyp, jaŋa daǧdylardy üirenuge şaqyramyn, – deidı käsıpker.2017 jyly Dinar Düisenova «İgılık» baǧdarlamasy boiynşa 6 million teŋge nesie alyp, ol qarajatqa siyr, jylqy, eşkı jäne qoi satyp aldy. Şaruaşylyqtyŋ jerı keŋeidı. Sodan keiın olar suluguni, brynza, eşkı sütınen qūrt jasai bastady.
– Är apta saiyn demalys küngı järmeŋkege qatysamyz. Onda önımderımız lezde satylyp ketedı. Bärı tabiǧi önım. Ötken jyly «Sybaǧa» baǧdarlamasy boiynşa 50 million teŋge kölemınde nesie aldyq, – deidı käsıpker kelınşek.Dinardyŋ şarua qojalyǧy ai saiyn 500 litr süt şyǧaryp, sütten qaimaq, mai, airan, brynza, chechel, ırımşık, qūrt, iogurt, süzbe, suluguni siiaqty 12 türlı önım sata bastady. 2020 jyly koronavirus pandemiiasyna bailanysty käsıptıŋ qarqyny tömendedı.
– Karantindık şaralarǧa bailanysty järmeŋkeler ūiymdastyrylmaǧan soŋ önımdı ötkızu qiynǧa soqty. Būǧan qaramastan, biyl önım kölemın ūlǧaitudy maqsat tūtyp otyrmyz, – deidı Dinar.«Bastau» tülegı jas käsıpkerlerdıŋ jobalaryn auyldyq jerlerde ıske asyruǧa şaqyrady. Sebebı, auyldarda aşylmaǧan käsıp türı köp ärı ony damytuǧa mümkındıkter jetkılıktı. Dinar biznespen qatar belsendı qoǧamdyq jäne qaiyrymdylyq qyzmetın jürgızedı. Ile audany Mejdurechensk auylynyŋ qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı ärı bastamaşyl äielder keŋesınıŋ qūramynda. Köpbalaly jäne az qamtylǧan otbasylardan şyqqan balalardy jüielı türde jan-jaqty qoldap keledı. Kelesı keiıpkerımız de "Bastau Biznes" arqyly käsıbınıŋ kösegesın kögertıp otyr. Köksu audanynda jas käsıpker Äliaskeraga Magerramov temırden jasalatyn būiymdar öndırudı jolǧa qoidy. Käsıpker sehynda temır qaqpalaryn, ätkenşekter, esıkter, qalqa jäne kürkeler şyǧarady. Äliaskeraga Magerramov 29 jasta. Ol joǧary oqu ornyn «halyqaralyq ekonomika» mamandyǧy boiynşa bıtırgen. Oqudy aiaqtaǧannan keiın ekonomist bolyp jūmys ıstedı. Bıraq, jeke ısın damytumen ainalysqysy kelgen.
– Otbasymyzda qūrylys dükenı boldy. Bız olardy satumen ǧana emes, sondai-aq öndırıspen de ainalysamyz dep şeştık. Tanystarymnyŋ keŋesı boiynşa käsıpkerler palatasy men jūmyspen qamtu ortalyǧyna jügındım. Qajettı keŋes aldym. «Bastau Biznes» kursyna jazylyp, onda käsıpkerlık boiynşa oqudan öttım, – deidı käsıpker jıgıt.Käsıpkerdıŋ jobasy memlekettık qoldauǧa, ekı million teŋge kölemındegı grantqa ie boldy. Ötken jyly Äliaskeraga temırdı lazerlık kesu boiynşa zamanaui jabdyqtar satyp alyp, metall qūrylymdaryn daiyndau sehyn ıske qosty. Qazır sehta bes adam jūmys ısteidı. Daiyn önımderge degen tapsyrystar tek jeke azamattardan ǧana emes, türlı käsıporyndar men ūiymdardan da keledı. Sehtyŋ artyqşylyqtarynyŋ bırı – zamanaui jabdyq bolsa, ekınşı erekşelıgı – baǧasy. Äliaskeraganyŋ aituynşa, ol būiymdardyŋ qūnyn halyq üşın qoljetımdı ūstauǧa tyrysady. Käsıpker aimaq boiynşa temır önımderın öndıruden jetekşı orynǧa şyǧyp, būiym türın ūlǧaitudy josparlap otyr. Bolaşaqta LOFT stilınde önımder şyǧaru közdelude. "Bastau Biznes" nätijesınde kelesı keiıpkerımız pandemiialyq jaǧdaiǧa qaramastan käsıp aşyp, bügınde ony döŋgeletıp otyr. Tūrsynai Nüsıpjan Qūlja qalasynda tuyp-ösken. Kosmetologiia salasynda köpjyldyq täjıribesı bar. 2003 jyldan bastap ol «ädemı» biznespen ainalysyp keledı. Alaida, tek 2019 jyly öz ısın bastap, jeke salon aşudy ūiǧardy. Käsıpkerler palatasyna jügınıp, «Bastau Biznes» jobasyna qatysty. Bır ai boiy biznestı aşu men jürgızudıŋ qyr-syrymen tanysyp, käsıpker boluǧa üirendı.
– Klientterım mennen ärqaşan: «Nege salon aşyp, klientter sanyn köbeitpeisıŋ?» dep sūraityn. Sodan men memlekettık qoldaudy paidalanyp, apparattyq kosmetologiia siiaqty baǧytty damytudy şeştım. Taldyqorǧanda būl sala älı damymaǧan, bıraq būl qyzmetterge ülken sūranys bar, – deidı käsıpker.Ötken jyly Tūrsynai Nüsıpjannyŋ jobasy «Eŋbek» baǧdarlamasy boiynşa 200 AEK (ailyq eseptık körsetkış) kölemınde grant aldy. Alaida käsıbınıŋ bastauy pandemiia uşyǧa bastaǧan kezge tūspa-tūs keldı. Elımız boiynşa käsıpkerlık nysandaryna şekteu şaralary engızıle bastady.
– Pandemiiaǧa qaramastan sūlulyq salonyn aştym. Ärine, basynda qiynşylyqtar boldy. Bız karantin şaralarynyŋ jeŋıldetıluın küttık. Osy kezde biznes būl täuekelge baru jäne basyna ıs tüsken kezde tiımdı şeşımderdı tabu mümkındıgı ekenın jaqsylap tüsındım. Taldyqorǧandaǧy sauda üilerınıŋ bırınde oryndy jalǧa alyp, Koreiadan jabdyq satyp aldym, – dedı käsıpker.Salonda türlı kosmetologiialyq qyzmetter bar. Bettı apparattyq tazartu, bettı qara daqtar men bezeulerden tazartu, bet massajy, äjımderge arnalǧan maska. Qazır «Tūrsynai» sūlulyq salonynda jūmys qyzu. Endı käsıpker jeŋıldetılgen nesielendıru baǧdarlamasyna qatysyp, ol qarajatqa qūral-jabdyq satyp aludy josparlap otyr. Onyŋ arqasynda jaŋa jūmys orny da aşylady. Jalpy sarapşylar, Jetısu öŋırın käsıp bastauǧa jäne ony döŋgeletuge qolaily aimaq sanaidy. Şynyn da käsıpker atanyp jürgen zamandastar köp.
Ūqsas jaŋalyqtar
