«Áýeli Alla, keıin men» deıtin dýalaýshy balgerlerdiń kesirinen baqytsyz otbasylar kóp.
Qazaq qoǵamynda «dýalaý» ádisi keń etek jaıdy. Alaıda dýalaýshylardyń sıqyrshydan esh artyqshylyǵy joq. Dýa degenimiz – sıqyr. Qasıetti Quranda da sıqyrdyń bar ekeni rastalǵan. Harýt pen Marýt atty eki perishteniń sıqyr jasaýmen, úıretýmen aınalysqany jazylady.
Imam Músilimniń sahıh hadıs toptamalarynda paıǵambarymyzǵa dushpandary sıqyr jasamaq bolǵan áreketin baıandaıdy. Eń soraqysy, sıqyr paıǵambarymyzǵa áser etedi.
Dýadan keıin balgerge baramyz
Keıde adamdar qarapaıym mahabbat sezimin, qyzǵanyshty, kóńil bólýdi dýa arqyly júzege asyrady. Nege? Óıtkeni, ishki jan dúnıesi qarań. Las.
Halıd ár-Rýbǵı esimdi ǵalym bizge júrektiń denedegi mańyzy jaıynda myna áńgimeni aıtady:
«Habashstandyq aǵash ustasy Luqman qul edi. Qojaıyny oǵan bir qoı baýyzdaýǵa ámir qylyp:
– Maǵan onyń eń jaqsy eki ýys etin alyp kel, – deıdi. Luqman qojaıyny aıtqandaı maldy soıyp, oǵan qoıdyń tili men júregin alyp barady.
Keıin birneshe kún ótip, qojaıyny taǵy qoı soıýǵa buıyryp:
– Maǵan onyń eń jaman eki ýys etin alyp kel, – deıdi. Luqman oǵan taǵy da qoıdyń tili men júregin alyp keledi.
Qojaıyn Luqmanǵa:
– Birinshi qoıdyń eń jaqsy eki nársesin alyp kel degenimde, sen maǵan onyń tili men etin alyp keldiń. Qosh. Sosyn ekinshi qoıdy soıǵanda saǵan onyń eń jaman eki nársesin ber dedim. Sen maǵan taǵy da onyń tili men júregin berdiń. Munyń túsindirmesi bar ma? – dep suraıdy.
Luqman oǵan:
– Rasynda, eger ol ekeýi jaqsy bolsa, onda bulardan asqan jaqsy nárse joq. Eger ol ekeýi jaman bolsa, onda olardan ótken jaman nárse joq, – dep jaýap bergen eken».
Budan ne túıdik? Iaǵnı, júregi jaman adamnyń oıy da, sózi de, isi de oń bolmaıdy. Dýany júzege asyratyn da osyndaı adamdar. Qasıetti Quranda da dýa jasaıtyn adamdardy «kápirge» teńegen.
Kóbinde, dýa erli-zaıyptylarǵa, jas jigitterge jáne joly bolmaı júrgen adamdarǵa jasalady eken. «Dýanyń kúshimen otaý qurdy» , «80 jastaǵy kempirge jas jigit ǵashyq bolyp qalypty» nemese « jolyńdy ashatyn dýa oqyp bereıin, keýdeńe taǵyp júr» degen sybystardy anamyz ben jeńgemizdiń ekeý ara áńgimesinen jıi estımiz.
Baıyrǵy zamanda dál osy «jol ashý» proesi qusty ushyrý arqyly júzege asqan. Qus oń jaqqa ushsa – jolyńyz bolady, al sol jaqqa ushsa – búgin sizdiń kúnińiz emes. Qus siz úshin sheshim qabyldaıdy. Aqylǵa qonymsyz, ıá?
Al qazir jol ashý, dýa salý dúnıeleri túrli sıqyr áreketteri men shaıtandardyń kómegimen iske asatynyn qarapaıym halyq bile bermeıdi. Óıtkeni, dinı saýaty az nemese joq. Quran kárimdegi aıtylǵan bar rýhanı azyq bolar dúnıelerdi ysyryp, adasqan adamdardyń artynan erip, aranǵa túskender keshirilmes «kúná» jasaǵan bop esepteledi.
Mańǵystaý telearnasynyń «Orta tolsyn» baǵdarlamasynyń qonaǵy Iýnýs Qadyrqululy oblystyń «Beket Ata» meshitiniń naıb ımamy:
«Balgerlik, emshilik, dýa jasaýshy – úsheýi úsh túrli álem. Jasyratyny joq, Alla Taǵala keıbir adamdardy tylsym qasıetterimen erekshe qyp jaratady. Olardy «áýlıelerdiń keremeti» dep ataıdy. Iaǵnı, nyq nanym senimmen boljam jasasa, Quranǵa súıenip, hadısterden mysal aıtyp, adam ómiriniń bolashaǵyna deni durys boljam aıtar bolsa – teris emes. Emshilik te osyndaı. Bes ýaqyt namyzy bar, qudaımen arasy bir taban jaqyn turǵan adamdardyń qazaq saltyna tán em sharalarymen aýrýynan saýyqtyrsa – dinge qaıshy dúnıe emes».
Káhınderdiń kesiri
«Baqsy balgerlerge kelgen adamnyń qyryq kúndik namazy qabyl bolmaıdy». Dál osylaı Alla elshisi bir hadısinde aıtyp ketken.
Al qazirgi balgerler alǵy sózin: «Áýeli Alla, sosyn men» dep bastaıdy. Biraq qoldarynda karta, qumalaq, tasbıh, kózdegen adamynyń sýreti.
"Adyrna" ulttyq portalynyń tilshisi arnaıy zertteý júrgizdi.
Shymkent qalasynyń turǵyny, esimi Sáýle (ózgertildi) uıaly telefon arqyly bal ashatynyn, bolashaqty boljaıtynyn aıtty. Quny – 2000 teńge. Birlik qyp nemese kaspı goldqa tólem jasaǵannan keıin, chekti messendjerge jiberip, sýretińdi jiberesiń. Jarty saǵattan soń, balger ózi qońyraý shalyp, qandaı máselege ushyraǵanyńdy suraıdy.
Buǵan deıin dál osy balgerge bal ashtyrǵan adammen tildestim.
Qulsary qalasynyń turǵyny:
«Shilde aıynda koronavırýs indetimen qatty aýyrdym. Qyzýym on kún boıy túspedi. Aýrýhanada oryn joq. Úıde emdeldim, halim múshkil edi. Amalym qalmaǵan soń, bolashaǵymdy bilgim keldi. Kómek surap Sáýlege habarlastym. Qyzýymnyń úsh kúnnen keıin túsetinin, densaýlyǵymnyń túzeletinin, áli uzaq jasaıtynymdy aıtyp, qýantyp qoıdy. Rasymen úsh kúnnen keıin qyzýym birqalypqa keldi. Senbeıin deseń….»
Endeshe kelesi kezek, jospar retinde júzege asatyn bal ashý proesi. Anama sińilimniń qaı oqý ornyna túsetinin, qandaı maman ıesi atanatynyn bilý úshin, qońyraý shaldyq.
«Qyzyń aq halatty dáriger bolady, 22 jasynda kúıeýge shyǵady. Minezi aýyr eken, joly da aýyr»,- dep jaýap qatty. Eń qyzyǵy, sińilim qazir pedagog mamandyǵynda bilim alýda. Minezi jaısań, ashyq adam.
Budan shyǵatyn qorytyndy, balgerlerge karantın de kedergi emes. Qıyrda tursa da, qumalaǵy men kartasy daıyn turar káhınder – adamdy adastyrýshylar. Aıtqandary bir de durys, bir de burys.
Bolashaqty bular qaıdan biledi?
Adamdardyń qasynda jyn bolatyny sharıǵatta jazylǵan. Balgerdiń aldyna barǵanda olar sizge ótkenińizdi aıtyp, senimizge kiredi. Kúmán qaldyrmaıdy. Al sizdiń ótken ómirińizdi janyńyzdaǵy jynyńyz baıandap beredi. Al bolashaq she? Bolashaǵyńyzdy aspan áláminde perishteler jazyp jatqan jerinen jyndar baryp bilip, balgerge baıandaıdy. Allaǵa qarsy, serik qosý arqyly júzege asyp otyrǵan bul áreket – aqyrzamannyń belgisi.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini adam seniminiń sergeldeńge ushyraýy. Senimniń kúsh qýatynyń myqtylyǵy sonshalyq, durys joldan taıdyryp ta, burys joldan shyǵaryp ta alady. Al senimdi arttyratyn dúnıe – dinı saýattylyq. Janyńyz qınalyp, jol tappaǵan kezińizde hadıster men súrelerdi oqyp, tynyshtalyńyz. Qasıetti kitapta aıtylǵan ár qudiretti sózdiń ishine úńilip, keregińizdi sodan alyńyz.
Baqsy da, balger de bolashaqty boljamaıdy, olar sizdiń Allamen qarym-qatynasyńyzdy bulyńǵyr etedi.
"Adyrna" ulttyq portaly,
Injý ÓMIRZAQ
