Qazir ǵana botanıkalyq saıabaqty aralap keldim. Uzaq jaıaýlatyp, boıyma qan júrgizip, serýendep qaıttym. Botanıkalyq saıabaqta aýa raıynyń qolaılylyǵyna baılanysty adamdardyń da sany artyp, qala turǵyndary serýendep júr. Ekinshi jaǵynan, saıabaqtaǵy adamdardyń qazaq tiline qanshalyqty mán beredi eken dep nazar salyp júrdim. Úlkeni de, kishisi de, bala-shaǵasy da júr. Biren saran orystar bolmasa, barlyǵy qazaqtar.
Biraq... Biraq barlyǵy da oryssha saırap júr. Saıabaqtyń bas-aıaǵyna deıin aınalyp shyqtym. Qazaqtardyń barlyǵy oryssha sóıleıdi. Balasyn jetektegen qatyn-qalashtar men qyz-kelinshekterdiń barlyǵy da balalarymen oryssha tildesedi. Qazaqtyń barlyǵy orysqa derlik satylǵan ba dep kóktemgi kóńiliń kúzdeı bolady. Sanań sansyrap, ishiń ýdaı ashıdy. Men shamalaǵan kórsetkish boıynsha saıabaqta 98 paıyz qazaqtar oryssha sóılesip júr. Men praktıkadan aıtyp otyrmyn.
Biz munda otyrmyz, qazaq tiliniń taǵdyryn jyrlap, erteńin oılap, ne istesek qazaq tiliniń perspektıvasyn durystaımyz dep. Aıtyńdarshy qazaqtar! Ne istesek qazaq tiliniń bolashaǵy men perspektıvasyn durys jasap, ǵylym men tehnologııanyń, óndiris pen progrestiń tiline aınaldyra alamyz? Qazaq tili ǵylym men tehnologııanyń, óndiris pen progrestiń tiline aınalmaı, qalaısha damymaq!? Álde durysy osy dep osynda tartysyp otyra beremiz be?
Orys tilin jamandaǵanymyzben búkil tehnıkalyq-ınjenerlik programmalar men materıaldardy orys tilinen alyp otyramyz. Qaı programmany izdesem de orys tili arqyly júktep, jumysymdy iske asyramyn. Ózimizdiń tilde tas ta joq. Biz qazaq tilimen bir birimizdi tómpeshtep, bir birimizdi sabap, bir birimizdi toqpaqtap otyramyz. Feısbýkte ósek, anaý satqyn, mynaý satqyn, anaý ıt, mynaý shoshqa deımiz. Satqyn bolmaǵan, ıt pen shoshqa bolmaǵan adam joq. Atańnyń basy damytasyń tildi osy túrińmen.
Bizdiń qazaq tilin de tehnıkalyq-ınjenerlik tilge aınaldyryp, barlyq qajettilikke jaraıtyn dúnıelerdi toltyrmasaq, oıbaı qazaq tili, óldi qazaq tili dep baıbalam salǵanyńmen eshqandaı da nátıjege jete almaısyń. Zamannyń kóshi biz aıtyp otyrǵan ósekpen ólshenbeıdi. Qazaq tilinde júktep alatyn tehnologııalyq, baǵdarlamalyq kerekke jaraıtyn tas ta joq. Kerek bolsa baǵdarlamalardy qazaq tilinde júktep kórshi, ne tabar ekensiń...
Qazaq tilin damytý úshin qazaq tilinde tehnologııa men baǵdarlamalar jasap, ózińniń týǵan tilińe baılap qoıý kerek. Orystar men aǵylshyndar, qytaılar men japondar, koreıler men nemister osylaı jasap otyr emes pe!? Solardan bir jerimiz kem be, rasynda!?
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ulttyq portaly
