QR Premer-Mınıstriniń orynbasary
R.V. Sklıarǵa
Qazaq halqy bir-birimen kezdesip, amandasqanda eń birinshi «Mal-jan aman ba?» dep suraýy tegin emes. Sebebi, mal – halyqtyń turmys-tirshiligi, kúnkóris kózi. Asyrap otyrǵan malynyń saýlyǵy ol otbasynyń ǵana emes, búkil halyqtyń saýlyǵynyń negizi. Mal sharýashylyǵy - aýyl sharýashylyǵynyń ishindegi jetekshi salalardyń biri bolsa, veteranııa onyń eń ózekti júıesi bolyp tabylady.
– Uly fızıolog Pavlovtyń sózi bar: «Medıına adamdy emdeıdi, al, veterınarııa adamzatty emdeıdi». Iaǵnı, veterınarııa - jan-janýar men adam arasyndaǵy qalqan tárizdi qyzmet atqarýshy úlken bir júıe.
Veterınarııa júıesindegi toqyraý aýyl sharýashylyq taýar óndirýshilerdiń zardap shegýi men tabysynan qaǵylýy, mal sharýashylyǵy salasynyń ınvestııalyq tartymdylyǵynyń tómendeýi, bıýdjettik qarajattyń tıimsiz jumsalýy sııaqty jaǵymsyz saldarǵa ákelip soǵady.
Bizdiń usynystarymyz:
BIRINShI. Fermerler memleket satyp alǵan vakınalardy qoldanýǵa májbúr. 2020 jyly nodýldik dermatıttiń taralýyna baılanysty ár túrli vakınalaý júrdi. Nátıjesinde mal qyrylǵan faktiler az emes.
Halyqaralyq tájirıbege súıensek, Brazılııa jáne mal sharýashylyǵy damyǵan basqa da elderde, aýrýdyń aldyn alý úshin - vakınalaý mindetti shara.
Memleketten brýellez sııaqty asa qaýipti mal aýrýlaryn dıagnostıka jasaý úshin jáne sanıtarlyq soıýdy kompensaııalaý úshin jylyna qanshama qarajat bólinedi. Onyń ornyna, bul qarajatty brýellez aýrýyna qarsy - mindetti vakınaııalaýǵa jumsaǵan jaǵdaıda 2-3 jylda bul indetten tolyq qutylýǵa bolady.
Sondyqtan da, memleket sertıfıkattalǵan vakınalardy paıdalanýǵa ruqsat berse. Brýellez aýrýyna qarsy mindetti vakınaııa jasalsa.
EKINShI. Ereje boıynsha, tól týylǵannan keıin, bir apta ishinde tirkelýi tıis. Al, tirkelmegen jaǵdaıda fermerlerge negizsiz aıyppul salý, memlekettik qoldaýdan qaǵylýǵa ákep soǵady.
Mysaly, týylǵan tól jónindegi málimetti, mal sharýashylyǵy aqparttyq júıesi bazasyna, úsh aıdan keshiktirmeı engizý múmkin emes. Óıtkeni bırkalar eń jyldam degende jaz aılarynda ǵana kelip túsedi.
Mınıstrlik, memlekettik satyp alý júıesine siltep, bırkalarmen ýaqtyly qamtamasyz etý boıynsha óz mindetterin oryndamaıdy.
Memlekettik óndirýshi zaýyttarmen - MJÁ mehanızmi boıynsha kelisimshart jasaýǵa múmkindik berilse, sapa jaqsaryp, sharýalar bırkalarǵa der kezinde qol jetkizer edi.
ÚShINShI. Mal sharýashylyǵynyń aqparattyq júıesi 10 jyl buryn ázirlengen, búginde mundaı format zaman talabyna saı emes.
Blokcheıin sııaqty zamanaýı tehnologııalar bar. Onda mal ıesi elektrondy ótinim jiberedi, al veterınar kelip túsken ótinimdi tirkep qoıady.
Osylaısha operaııanyń ıfrlyq izi belgilenedi jáne alaıaqtyqtan qorǵaıdy. Osyndaı kóp arnalylyq ádistemeni engizý qajet. Bul júıeler arasyndaǵy básekelestikti qarqyndy damytýǵa jol ashyp, qaǵaz júzindegi qujat aınalymdy toqtatady.
TÓRTINShI. Memlekettik veterınarııalyq qyzmettiń materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtalýy nashar. Sonyń ishinde zerthanalarda reaktıvter tabylmaı, reagentterdiń jaramdylyq merzimi talapqa saı kelmeı jatady.
Budan bólek, jeke zerthanalarǵa asa qaýipti aýrý túrlerine taldaý júrgizýge tyıym salynǵan. Bul salaǵa sońǵy ret ınvestıııa 2013 jyldary salynǵan.
Taldaý júrgizýdi básekelik ortaǵa shyǵarý qajet. Bul taldaý qunyn tómendetip, sapany arttyrady.
BESINShI. Bul saladaǵy maman tapshy. Onyń bir sebebi – memlekettik veterınar dárigerlerdiń eńbek aqysy orta eseppen – 70 myń teńge. Qarajattyń azdyǵy bilikti mamandardyń tapshylyǵyna, jastardyń osy mamandyqqa barýǵa yntanyń bolmaýyna ákep soǵady.
ALTYNShY. Mınıstrlik, veterınarııaǵa qajetti kóńil bólmeı otyr. Veterınarııalyq baqylaý jáne qadaǵalaý komıtetiniń tóraǵasy jáne eki orynbasarynyń qyzmet oryndary jarty jyldan beri bos, buǵan qosa veterınarııa jónindegi salalyq vıe-mınıstrtaǵaıyndalmaǵan.
Mal sharýashylyǵy ónimin eksporttaý úshin jańa naryqtar ashylmaǵan.
Buǵan deıin jumys istep kelgen naryqtar jabylýda. Veterınarııalyq ahýaldy jaqsartý baǵytyndaǵy jumys toqtap qalǵan.
Aıta bersek, kemshilikter az emes. Júıe aqsap turǵanda, aýyl sharýashylyǵy salasy shyǵynǵa batyp qana qoımaı, aýrý adamǵa da juǵyp - halyq ómirine qaýip tóndiredi.
Iship otyrǵan azyq-túligińiz, sútińiz, etińiz taza bolsa, aýrý da bolmaıdy.
Sondyqtan da, osy salany jetildirýge baılanysty usynystarymyzdy qoldaýyńyzdy suraımyz.
Qurmetpen,
«Aq jol» frakııasynyń depýtattary
