قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى
ر.ۆ. سكليارعا
قازاق حالقى ءبىر-بىرىمەن كەزدەسىپ، امانداسقاندا ەڭ ءبىرىنشى «مال-جان امان با؟» دەپ سۇراۋى تەگىن ەمەس. سەبەبى، مال – حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى، كۇنكورىس كوزى. اسىراپ وتىرعان مالىنىڭ ساۋلىعى ول وتباسىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل حالىقتىڭ ساۋلىعىنىڭ نەگىزى. مال شارۋاشىلىعى - اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ىشىندەگى جەتەكشى سالالاردىڭ ءبىرى بولسا، ۆەتەرانيا ونىڭ ەڭ وزەكتى جۇيەسى بولىپ تابىلادى.
– ۇلى فيزيولوگ پاۆلوۆتىڭ ءسوزى بار: «مەديتسينا ادامدى ەمدەيدى، ال، ۆەتەريناريا ادامزاتتى ەمدەيدى». ياعني، ۆەتەريناريا - جان-جانۋار مەن ادام اراسىنداعى قالقان ءتارىزدى قىزمەت اتقارۋشى ۇلكەن ءبىر جۇيە.
ۆەتەريناريا جۇيەسىندەگى توقىراۋ اۋىل شارۋاشىلىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ زارداپ شەگۋى مەن تابىسىنان قاعىلۋى، مال شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ ينۆەستتسيالىق تارتىمدىلىعىنىڭ تومەندەۋى، بيۋدجەتتىك قاراجاتتىڭ ءتيىمسىز جۇمسالۋى سياقتى جاعىمسىز سالدارعا اكەلىپ سوعادى.
ءبىزدىڭ ۇسىنىستارىمىز:
ءبىرىنشى. فەرمەرلەر مەملەكەت ساتىپ العان ۆاكتسينالاردى قولدانۋعا ءماجبۇر. 2020 جىلى نودۋلدىك دەرماتيتتىڭ تارالۋىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى ۆاكتسينالاۋ ءجۇردى. ناتيجەسىندە مال قىرىلعان فاكتىلەر از ەمەس.
حالىقارالىق تاجىريبەگە سۇيەنسەك، برازيليا جانە مال شارۋاشىلىعى دامىعان باسقا دا ەلدەردە، اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن - ۆاكتسينالاۋ مىندەتتى شارا.
مەملەكەتتەن برۋتسەللەز سياقتى اسا قاۋىپتى مال اۋرۋلارىن دياگنوستيكا جاساۋ ءۇشىن جانە سانيتارلىق سويۋدى كومپەنساتسيالاۋ ءۇشىن جىلىنا قانشاما قاراجات بولىنەدى. ونىڭ ورنىنا، بۇل قاراجاتتى برۋتسەللەز اۋرۋىنا قارسى - مىندەتتى ۆاكتسيناتسيالاۋعا جۇمساعان جاعدايدا 2-3 جىلدا بۇل ىندەتتەن تولىق قۇتىلۋعا بولادى.
سوندىقتان دا، مەملەكەت سەرتيفيكاتتالعان ۆاكتسينالاردى پايدالانۋعا رۇقسات بەرسە. برۋتسەللەز اۋرۋىنا قارسى مىندەتتى ۆاكتسيناتسيا جاسالسا.
ەكىنشى. ەرەجە بويىنشا، ءتول تۋىلعاننان كەيىن، ءبىر اپتا ىشىندە تىركەلۋى ءتيىس. ال، تىركەلمەگەن جاعدايدا فەرمەرلەرگە نەگىزسىز ايىپپۇل سالۋ، مەملەكەتتىك قولداۋدان قاعىلۋعا اكەپ سوعادى.
مىسالى، تۋىلعان ءتول جونىندەگى مالىمەتتى، مال شارۋاشىلىعى اقپارتتىق جۇيەسى بازاسىنا، ءۇش ايدان كەشىكتىرمەي ەنگىزۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى بيركالار ەڭ جىلدام دەگەندە جاز ايلارىندا عانا كەلىپ تۇسەدى.
مينيسترلىك، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جۇيەسىنە سىلتەپ، بيركالارمەن ۋاقتىلى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ءوز مىندەتتەرىن ورىندامايدى.
مەملەكەتتىك ءوندىرۋشى زاۋىتتارمەن - ءمجا مەحانيزمى بويىنشا كەلىسىمشارت جاساۋعا مۇمكىندىك بەرىلسە، ساپا جاقسارىپ، شارۋالار بيركالارعا دەر كەزىندە قول جەتكىزەر ەدى.
ءۇشىنشى. مال شارۋاشىلىعىنىڭ اقپاراتتىق جۇيەسى 10 جىل بۇرىن ازىرلەنگەن، بۇگىندە مۇنداي فورمات زامان تالابىنا ساي ەمەس.
بلوكچەيىن سياقتى زاماناۋي تەحنولوگيالار بار. وندا مال يەسى ەلەكتروندى ءوتىنىم جىبەرەدى، ال ۆەتەرينار كەلىپ تۇسكەن ءوتىنىمدى تىركەپ قويادى.
وسىلايشا وپەراتسيانىڭ تسيفرلىق ءىزى بەلگىلەنەدى جانە الاياقتىقتان قورعايدى. وسىنداي كوپ ارنالىلىق ادىستەمەنى ەنگىزۋ قاجەت. بۇل جۇيەلەر اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى قارقىندى دامىتۋعا جول اشىپ، قاعاز جۇزىندەگى قۇجات اينالىمدى توقتاتادى.
ءتورتىنشى. مەملەكەتتىك ۆەتەريناريالىق قىزمەتتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋى ناشار. سونىڭ ىشىندە زەرتحانالاردا رەاكتيۆتەر تابىلماي، رەاگەنتتەردىڭ جارامدىلىق مەرزىمى تالاپقا ساي كەلمەي جاتادى.
بۇدان بولەك، جەكە زەرتحانالارعا اسا قاۋىپتى اۋرۋ تۇرلەرىنە تالداۋ جۇرگىزۋگە تىيىم سالىنعان. بۇل سالاعا سوڭعى رەت ينۆەستيتسيا 2013 جىلدارى سالىنعان.
تالداۋ جۇرگىزۋدى باسەكەلىك ورتاعا شىعارۋ قاجەت. بۇل تالداۋ قۇنىن تومەندەتىپ، ساپانى ارتتىرادى.
بەسىنشى. بۇل سالاداعى مامان تاپشى. ونىڭ ءبىر سەبەبى – مەملەكەتتىك ۆەتەرينار دارىگەرلەردىڭ ەڭبەك اقىسى ورتا ەسەپپەن – 70 مىڭ تەڭگە. قاراجاتتىڭ ازدىعى بىلىكتى مامانداردىڭ تاپشىلىعىنا، جاستاردىڭ وسى ماماندىققا بارۋعا ىنتانىڭ بولماۋىنا اكەپ سوعادى.
التىنشى. مينيسترلىك، ۆەتەرينارياعا قاجەتتى كوڭىل بولمەي وتىر. ۆەتەريناريالىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى جانە ەكى ورىنباسارىنىڭ قىزمەت ورىندارى جارتى جىلدان بەرى بوس، بۇعان قوسا ۆەتەريناريا جونىندەگى سالالىق ۆيتسە-مينيسترتاعايىندالماعان.
مال شارۋاشىلىعى ءونىمىن ەكسپورتتاۋ ءۇشىن جاڭا نارىقتار اشىلماعان.
بۇعان دەيىن جۇمىس ىستەپ كەلگەن نارىقتار جابىلۋدا. ۆەتەريناريالىق احۋالدى جاقسارتۋ باعىتىنداعى جۇمىس توقتاپ قالعان.
ايتا بەرسەك، كەمشىلىكتەر از ەمەس. جۇيە اقساپ تۇرعاندا، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى شىعىنعا باتىپ قانا قويماي، اۋرۋ ادامعا دا جۇعىپ - حالىق ومىرىنە قاۋىپ توندىرەدى.
ءىشىپ وتىرعان ازىق-تۇلىگىڭىز، ءسۇتىڭىز، ەتىڭىز تازا بولسا، اۋرۋ دا بولمايدى.
سوندىقتان دا، وسى سالانى جەتىلدىرۋگە بايلانىستى ۇسىنىستارىمىزدى قولداۋىڭىزدى سۇرايمىز.
قۇرمەتپەن،
«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى
