QR Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary
A.Á. Smaıylovqa;
QR Bas prokýrory
Ǵ.D. Nurdáýletovke
«Aq jol» partııasyna kelisimderdi jaramsyz dep taný boıynsha negizsiz sankııalarǵa ushyraǵan kásipkerlerden jappaı ótinishter kelip túsýde. Qosymsha esepteý somasy birneshe mıllıonnan birneshe mıllıard teńgege deıin jetedi, bul kásiporyndardy tolyqtaı bankrot bolýǵa alyp keledi.
Osyǵan deıin, 12.02.2020 j. jáne 04.11.2020 j. depýtattyq saýaldarda mundaı talap-aryzdardyń sany sońǵy úsh jylda 9 ese óskenin jáne qazirdiń ózinde myńǵa jetkenin habarlaǵan bolatynbyz. Biz kelisimderdiń jalǵandyǵynyń obektıvti krıterıılerin ázirleýdi jáne bızneske tyıym salýdy toqtatýdy talap ettik.
2020 jyldyń 12 aqpanynda «Aq jol» partııasynyń uıymdastyrýymen Joǵarǵy sot, Bas prokýratýra jáne Memlekettik kirister komıteti ókilderimen bıznestiń kezdesýi ótti. Talqylaý nátıjeleri boıynsha 4 naýryzda Joǵarǵy sot normatıvtik qaýlydan (2017 jylǵy 29 maýsymdaǵy №4 qaýly) bıznestiń materıaldyq jáne eńbek resýrstary «jetkiliksiz» bolǵan kezde (salyq qyzmetkerleriniń pikirinshe) kelisimder jaramsyz dep tanylýy múmkin dep belgilegen tarmaqtardy alyp tastady. Ol úshin biz Joǵarǵy sot basshylyǵyna alǵysymyzdy bildiremiz.
Alaıda, jergilikti sottardyń sheshimderi áli de salyq organdarynyń boljamdaryna súıenedi de, bıznestiń dálelderi eskerilmeıdi.
Salyqtardy qosymsha esepteý úshin salyq organdary keltiretin birqatar tıptik negizderdi erekshe atap kórsetýge bolady.
Birinshiden, bul salyq tóleýshilerdiń qajetti aktıvterdiń, materıaldyq jáne eńbek resýrstarynyń bolmaýyna baılanysty kelisimderdi júzege asyrýdyń múmkin emestigi týraly boljamdary. Sonymen qatar, bıznes naqty jobalarǵa arnalǵan jabdyqtar men kadrlardy kóbinese qaryzdanyp baryp jaldaıtyny eskerilmeıdi.
Sondyqtan, kásiporynnyń aǵymdaǵy resýrstary ǵana emes, jetkizilgen ónim nemese oryndalǵan jumys túrinde kelisimderdiń naqty oryndalýy da baǵalanýy kerek. Alaıda, sottar mundaı daýlardy qaraǵan kezde bul dálelderdi eskermeıdi.
Ekinshiden, salyq organdary mámileni tek jalǵan shot-faktýralar negizinde jaramsyz dep sanaǵan kezde sottar talaptardy qanaǵattandyrady.
Sonymen birge, shot-faktýranyń ózi kelisimniń jaramsyzdyǵynyń bir ǵana dáleli bola alady. Bul rette shot-faktýra mámile bolyp tabylmaıdy. Mámileni rastaý faktisi, eń aldymen, shot-faktýra túrinde bıýrokratııalyq rásimdeý emes, onyń materıaldyq oryndalýy bolyp tabylady.
Salyqtardy qosymsha esepteýdiń úshinshi keńinen qoldanylatyn negizi - fıskaldyq organdardyń kontragent faktoryn josyqsyz paıdalanýy. Eger bir buzýshy anyqtalsa kelisimder tizbegi boıynsha onyń barlyq seriktesteri avtomatty túrde josyqsyz salyq tóleýshilerge jatqyzylady jáne búkil kezeń úshin salyqtar, aıyppuldar men ósimpuldar somasy qaıta esepteledi.
Sonymen birge, tájirıbe kórsetkendeı, kelisimniń adal qatysýshylary kóbinese ózderiniń kontragentiniń úshinshi tulǵa nemese memleket aldyndaǵy jaýapkershilikten jaltarý nıeti bar ekeni týraly bilmeıtin jáne bile almaıtyn sot isin júrgizý qarmaǵyna túsedi. Biraq mundaı daýlardy qaraý kezinde kóp jaǵdaıda sot salyq organdarynyń jaǵyn alady.
Ústeme esepteý týraly habarlamalar sottyń sheshiminsiz, tek kameraldyq baqylaý negizinde ǵana jetkiziletini de qosymsha suraq týdyrady. Bul habarlamalar salyq tóleýshiniń shottary men aktıvterin tárkileýge de qatysty. Bul rette qosymsha salyqtardy esepteý shyǵyndardy esepke almaı júrgiziledi, ıaǵnı alynǵan shyǵystar eskerilmeıdi.
Biz alaıaqtyqpen aınalysqandardy qorǵamaımyz, biraq sankııalar naqty jumys isteıtin bızneske emes qylmyskerlerge júktelýi kerek.
Alaıda, qazirgi tájirıbe jaýapkershilik adal kásiporyndarǵa júkteletindigimen baılanysty bolyp otyr. Árıne, bul jasyryn múlikti jáne qolma-qol aqsha fırmalarynyń alǵan kapıtalyn anyqtaýdan ońaı.
Nátıjesinde bıýdjetke barlyq salyqtardy adal tóleıtin kásipker bir túnde bankrotqa ushyrap, al ondaǵan jáne júzdegen qyzmetkerler jumyssyz qalady.
Memleket basshysynyń bıylǵy 12 qańtarda ótken sot júıesin jańǵyrtý máseleleri jónindegi keńeste: «Meniń oıymsha, bıznes isterine memlekettik apparat pen basqa da adamdardyń aralasýy aýyr qylmysqa teńestirilýi tıis», - dep atap ótkeni kezdeısoqtyq emes.
Joǵaryda aıtylǵandarǵa baılanysty «Aq jol» QDP depýtattyq frakııasy tómendegilerdi suraıdy:
- Adal bızneske keltirilgen zalal úshin salyq organdary sheneýnikteriniń derbes materıaldyq jaýapkershiligin engizý;
- Usynylǵan shot-faktýralar negizinde ne salyq tóleýshide aktıvterdiń, materıaldyq jáne eńbek resýrstarynyń bolmaýy negizinde ǵana kelisimdi jaramsyz dep taný týraly salyq organdarynyń talap-aryz berý praktıkasyn toqtatý;
- Salyq organdarynyń mámilelerdi jaramsyz dep taný jónindegi talap-aryzdaryn azamattyq sot isin júrgizý tártibimen jáne kelisim jasaýdyń is júzinde joqtyǵy anyqtalǵan jaǵdaıda ǵana salyqtyq tekserý júrgizý barysynda qaraý;
- Salyq qyzmeti organdaryna olardyń árqaısysyna qatysty sot sheshiminsiz bir salyq tóleýshini tekserý negizinde onyń kontragentterine habarlama jiberýge tyıym salý.
Sondaı-aq, sońǵy 3 jylda jaramsyz dep tanylǵan kelisimder boıynsha salyqtar, aıyppuldar men ósimpuldar qosa eseptelgen kásipkerlik sýbektileriniń jalpy sany, sondaı-aq kásipkerler daýlaǵan osyndaı qosymsha esepteýlerdiń sany týraly aqparat berýlerińizdi suraımyz.
Kásipkerlerdiń ujymdyq ótinishteri qosa beriledi.
Qurmetpen,
«Aq jol» frakııasynyń depýtattary
