قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
ا.ءا. سمايىلوۆقا;
قر باس پروكۋرورى
ع.د. نۇرداۋلەتوۆكە
«اق جول» پارتياسىنا كەلىسىمدەردى جارامسىز دەپ تانۋ بويىنشا نەگىزسىز سانكتسيالارعا ۇشىراعان كاسىپكەرلەردەن جاپپاي وتىنىشتەر كەلىپ تۇسۋدە. قوسىمشا ەسەپتەۋ سوماسى بىرنەشە ميلليوننان بىرنەشە ميلليارد تەڭگەگە دەيىن جەتەدى، بۇل كاسىپورىنداردى تولىقتاي بانكروت بولۋعا الىپ كەلەدى.
وسىعان دەيىن، 12.02.2020 ج. جانە 04.11.2020 ج. دەپۋتاتتىق ساۋالداردا مۇنداي تالاپ-ارىزداردىڭ سانى سوڭعى ءۇش جىلدا 9 ەسە وسكەنىن جانە قازىردىڭ وزىندە مىڭعا جەتكەنىن حابارلاعان بولاتىنبىز. ءبىز كەلىسىمدەردىڭ جالعاندىعىنىڭ وبەكتيۆتى كريتەريلەرىن ازىرلەۋدى جانە بيزنەسكە تىيىم سالۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتتىك.
2020 جىلدىڭ 12 اقپانىندا «اق جول» پارتياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جوعارعى سوت، باس پروكۋراتۋرا جانە مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى وكىلدەرىمەن بيزنەستىڭ كەزدەسۋى ءوتتى. تالقىلاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا 4 ناۋرىزدا جوعارعى سوت نورماتيۆتىك قاۋلىدان (2017 جىلعى 29 ماۋسىمداعى №4 قاۋلى) بيزنەستىڭ ماتەريالدىق جانە ەڭبەك رەسۋرستارى «جەتكىلىكسىز» بولعان كەزدە (سالىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ پىكىرىنشە) كەلىسىمدەر جارامسىز دەپ تانىلۋى مۇمكىن دەپ بەلگىلەگەن تارماقتاردى الىپ تاستادى. ول ءۇشىن ءبىز جوعارعى سوت باسشىلىعىنا العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.
الايدا، جەرگىلىكتى سوتتاردىڭ شەشىمدەرى ءالى دە سالىق ورگاندارىنىڭ بولجامدارىنا سۇيەنەدى دە، بيزنەستىڭ دالەلدەرى ەسكەرىلمەيدى.
سالىقتاردى قوسىمشا ەسەپتەۋ ءۇشىن سالىق ورگاندارى كەلتىرەتىن بىرقاتار تيپتىك نەگىزدەردى ەرەكشە اتاپ كورسەتۋگە بولادى.
بىرىنشىدەن، بۇل سالىق تولەۋشىلەردىڭ قاجەتتى اكتيۆتەردىڭ، ماتەريالدىق جانە ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى كەلىسىمدەردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى تۋرالى بولجامدارى. سونىمەن قاتار، بيزنەس ناقتى جوبالارعا ارنالعان جابدىقتار مەن كادرلاردى كوبىنەسە قارىزدانىپ بارىپ جالدايتىنى ەسكەرىلمەيدى.
سوندىقتان، كاسىپورىننىڭ اعىمداعى رەسۋرستارى عانا ەمەس، جەتكىزىلگەن ءونىم نەمەسە ورىندالعان جۇمىس تۇرىندە كەلىسىمدەردىڭ ناقتى ورىندالۋى دا باعالانۋى كەرەك. الايدا، سوتتار مۇنداي داۋلاردى قاراعان كەزدە بۇل دالەلدەردى ەسكەرمەيدى.
ەكىنشىدەن، سالىق ورگاندارى مامىلەنى تەك جالعان شوت-فاكتۋرالار نەگىزىندە جارامسىز دەپ ساناعان كەزدە سوتتار تالاپتاردى قاناعاتتاندىرادى.
سونىمەن بىرگە، شوت-فاكتۋرانىڭ ءوزى كەلىسىمنىڭ جارامسىزدىعىنىڭ ءبىر عانا دالەلى بولا الادى. بۇل رەتتە شوت-فاكتۋرا مامىلە بولىپ تابىلمايدى. مامىلەنى راستاۋ فاكتىسى، ەڭ الدىمەن، شوت-فاكتۋرا تۇرىندە بيۋروكراتيالىق راسىمدەۋ ەمەس، ونىڭ ماتەريالدىق ورىندالۋى بولىپ تابىلادى.
سالىقتاردى قوسىمشا ەسەپتەۋدىڭ ءۇشىنشى كەڭىنەن قولدانىلاتىن نەگىزى - فيسكالدىق ورگانداردىڭ كونتراگەنت فاكتورىن جوسىقسىز پايدالانۋى. ەگەر ءبىر بۇزۋشى انىقتالسا كەلىسىمدەر تىزبەگى بويىنشا ونىڭ بارلىق سەرىكتەستەرى اۆتوماتتى تۇردە جوسىقسىز سالىق تولەۋشىلەرگە جاتقىزىلادى جانە بۇكىل كەزەڭ ءۇشىن سالىقتار، ايىپپۇلدار مەن ءوسىمپۇلدار سوماسى قايتا ەسەپتەلەدى.
سونىمەن بىرگە، تاجىريبە كورسەتكەندەي، كەلىسىمنىڭ ادال قاتىسۋشىلارى كوبىنەسە وزدەرىنىڭ كونتراگەنتىنىڭ ءۇشىنشى تۇلعا نەمەسە مەملەكەت الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ نيەتى بار ەكەنى تۋرالى بىلمەيتىن جانە بىلە المايتىن سوت ءىسىن جۇرگىزۋ قارماعىنا تۇسەدى. بىراق مۇنداي داۋلاردى قاراۋ كەزىندە كوپ جاعدايدا سوت سالىق ورگاندارىنىڭ جاعىن الادى.
ۇستەمە ەسەپتەۋ تۋرالى حابارلامالار سوتتىڭ شەشىمىنسىز، تەك كامەرالدىق باقىلاۋ نەگىزىندە عانا جەتكىزىلەتىنى دە قوسىمشا سۇراق تۋدىرادى. بۇل حابارلامالار سالىق تولەۋشىنىڭ شوتتارى مەن اكتيۆتەرىن تاركىلەۋگە دە قاتىستى. بۇل رەتتە قوسىمشا سالىقتاردى ەسەپتەۋ شىعىنداردى ەسەپكە الماي جۇرگىزىلەدى، ياعني الىنعان شىعىستار ەسكەرىلمەيدى.
ءبىز الاياقتىقپەن اينالىسقانداردى قورعامايمىز، بىراق سانكتسيالار ناقتى جۇمىس ىستەيتىن بيزنەسكە ەمەس قىلمىسكەرلەرگە جۇكتەلۋى كەرەك.
الايدا، قازىرگى تاجىريبە جاۋاپكەرشىلىك ادال كاسىپورىندارعا جۇكتەلەتىندىگىمەن بايلانىستى بولىپ وتىر. ارينە، بۇل جاسىرىن مۇلىكتى جانە قولما-قول اقشا فيرمالارىنىڭ العان كاپيتالىن انىقتاۋدان وڭاي.
ناتيجەسىندە بيۋدجەتكە بارلىق سالىقتاردى ادال تولەيتىن كاسىپكەر ءبىر تۇندە بانكروتقا ۇشىراپ، ال ونداعان جانە جۇزدەگەن قىزمەتكەرلەر جۇمىسسىز قالادى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى 12 قاڭتاردا وتكەن سوت جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەستە: «مەنىڭ ويىمشا، بيزنەس ىستەرىنە مەملەكەتتىك اپپارات پەن باسقا دا ادامداردىڭ ارالاسۋى اۋىر قىلمىسقا تەڭەستىرىلۋى ءتيىس»، - دەپ اتاپ وتكەنى كەزدەيسوقتىق ەمەس.
جوعارىدا ايتىلعاندارعا بايلانىستى «اق جول» قدپ دەپۋتاتتىق فراكتسياسى تومەندەگىلەردى سۇرايدى:
- ادال بيزنەسكە كەلتىرىلگەن زالال ءۇشىن سالىق ورگاندارى شەنەۋنىكتەرىنىڭ دەربەس ماتەريالدىق جاۋاپكەرشىلىگىن ەنگىزۋ;
- ۇسىنىلعان شوت-فاكتۋرالار نەگىزىندە نە سالىق تولەۋشىدە اكتيۆتەردىڭ، ماتەريالدىق جانە ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ بولماۋى نەگىزىندە عانا كەلىسىمدى جارامسىز دەپ تانۋ تۋرالى سالىق ورگاندارىنىڭ تالاپ-ارىز بەرۋ پراكتيكاسىن توقتاتۋ;
- سالىق ورگاندارىنىڭ مامىلەلەردى جارامسىز دەپ تانۋ جونىندەگى تالاپ-ارىزدارىن ازاماتتىق سوت ءىسىن جۇرگىزۋ تارتىبىمەن جانە كەلىسىم جاساۋدىڭ ءىس جۇزىندە جوقتىعى انىقتالعان جاعدايدا عانا سالىقتىق تەكسەرۋ جۇرگىزۋ بارىسىندا قاراۋ;
- سالىق قىزمەتى ورگاندارىنا ولاردىڭ ارقايسىسىنا قاتىستى سوت شەشىمىنسىز ءبىر سالىق تولەۋشىنى تەكسەرۋ نەگىزىندە ونىڭ كونتراگەنتتەرىنە حابارلاما جىبەرۋگە تىيىم سالۋ.
سونداي-اق، سوڭعى 3 جىلدا جارامسىز دەپ تانىلعان كەلىسىمدەر بويىنشا سالىقتار، ايىپپۇلدار مەن ءوسىمپۇلدار قوسا ەسەپتەلگەن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ جالپى سانى، سونداي-اق كاسىپكەرلەر داۋلاعان وسىنداي قوسىمشا ەسەپتەۋلەردىڭ سانى تۋرالى اقپارات بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز.
كاسىپكەرلەردىڭ ۇجىمدىق وتىنىشتەرى قوسا بەرىلەدى.
قۇرمەتپەن،
«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى
