Almatydan 40 shaqyrym jerdegi Jaýǵashty kentinde LA-155/4 áıelder túrmesi ornalasqan. Munda balasymen birge otyrǵandar da bar. Temir tordyń ar jaǵyndaǵy áıelder mereke qarsańynda ózderi merekelik kesh uıymdastyrady, dep habarlaıdy Sputnik Qazaqstan saıty.
Almaty oblysyndaǵy bul túrme – áıelder jazasyn óteıtin Qazaqstandaǵy alty mekemeniń biri. Munda bir mezgilde 1200-ge jýyq adamǵa oryn tabylady. Bul mekemeniń bir ereksheligi – munda áıelder balalarymen birge tura alady. Bul mekemeniń ashylǵanyna bir jyldan keıin 85 jyl bolady. Osy ýaqyt aralyǵynda aýyr nemese ortasha aýyrlyqtaǵy qylmys jasaǵan qansha áıeldiń jazasyn ótegenin birden naqty eshkim aıta almas. Sebebi jyl saıyn ol qatarǵa qosylyp jatqandar men jazasyn ótep shyqqandar sany ártúrli.
Qazir bul túrmede 460-qa jýyq áıel bar. Sputnik Qazaqstantilshileri áıelder túrmesine baryp, olardyń merekege daıyndyǵyn kórip, áıeldermen áńgimelesti.
Kóktemdi asyǵa kútedi
Jaýǵashty aýylyndaǵy túrmede otyrǵan ár áıeldiń oqıǵasy ártúrli. Túrme aýmaǵyna kirer kezde tyıym salynǵan zattyń bárin qaldyrý kerek. Osylaısha qanshama áıel jyldar boıy syrtqa shyǵýdy armandaıtyn esikten sol álemge kiresiń.
Túrmede qazir 459 áıel bar. Buǵan deıin bul jerde adam az bolǵan eken. Oǵan túrme qyzmetkerleri pandemııanyń yqpaly bar dep sanaıdy.
"Qazir bizde 459 tutqyn bar. Buǵan deıin az boldy. Pandemııaǵa baılanysty sot sheshimi keıinge qalyp otyrdy nemese basqa da sebebi bar shyǵar. Karantın jeńildetilgen kezde bizge jańadan sottalǵandar kele bastady. Arasynda kámeletke tolmaǵan eki qyz bar", - deıdi LA-155/4 túzeý mekemesi bastyǵynyń orynbasary Gúljámılá Baıtemirova.
Áıelder túrmesinde otyrǵandar naýryzdy asyǵa kútedi. Sebebi bul aıda mereke kóp. Al mereke kezinde túrmedegi biryńǵaı kıimdi basqa kıimge aýystyrý múmkindigi týady.
Munda sottalǵandar konertti ózderi uıymdastyrady, al ákimshilik sondaı sharalardy jıi ótkizip turýǵa tyrysady. Mekeme qyzmetkerleriniń aıtýynsha, sondaı sát tolyq bolmasa da, qabyrǵanyń ar jaǵyndaǵy ómirge bir sátke oralýǵa múmkindik beredi.
Al sottalǵandardyń ózi buryn baǵaly bolmaǵan ýaqyttyń ár mınýty altynǵa teń degen oıda.
"Biz jaqyn adamdarymyzǵa kóp kóńil bóle bermeımiz. Al syrtta beıtanys adamdarǵa jyly sóılep, úıge kelgen soń ashý-yzamyzdy shyǵaramyz. Balalarǵa, jaqyndarymyzǵa, anamyzǵa qatty sóıleımiz. Alaıda ol adamdar eshteńege qaramastan bizdi jaqsy kóredi. Bizdiń jaqsy ne jaman ekenimizge qaramaıdy. Nemese qatygez, meıirimdi, aýrý, saý ekenimizge qaramaı jaqsy kóredi", - dedi sottalǵan Natalıa Kandolova.
Osydan biraz ýaqyt buryn Natalıa ózin abaqtyda otyramyn dep oılamaǵan. Sebebi 18 jyl boıy quqyq qorǵaý organdarynda qyzmet etti. Zań men tártipti saqtap júrgenine senimdi boldy. Al qazir eki jyl tergeý ızolıatorynda, bes aı túrmede otyrǵanyna qaramastan óziniń kinásiz ekenin dáleldeýden úmit úzbeı keledi. Al úıinde eki balasy men egde jastaǵy anasy kútip otyr.
"Meni alty jáne segiz jastaǵy eki kishkentaı balam kútip otyr. Anam 64 jasta. Olar meniń otbasym. Men túrmege túskeli kúıeýimmen ajyrastyq. Ómirimde osyndaı jaǵdaı da boldy. Kóptegen er adam osylaı ońaı berile salady", - deıdi ol.
Balany syrtqa teppeıdi
Mundaǵy áıelderden túrmege qandaı qylmysy úshin túskenin suraýǵa bolmaıdy. Muny jazylmaǵan zań dese de bolady. Sebebi árqaısynyń eske alǵysy kelmeıtin oqıǵasy bar.
"Birtúrli bolyp kóringenimen, osy jerde otyrýǵa týra kelgenine ókinbeımin. Ne sebepti otyrǵanymdy, oǵan ne sebep bolǵanyn bilemin. Iá, bul – synaq. Alaıda ol maǵan ózimdi tabýǵa, túsinýge kómektesti. Bul jerde ártúrli adammen til tabysýǵa úırendim. Erkindikke shyqqan soń qaı baǵytta áreket etetinimdi, qalaı ómir súrý kerek ekenin túsindim. Tek jaqyndarymnan jyraq júrgenim qynjyltady. Az qaldy. Bir aıdan astam ýaqyttan keıin shyǵamyn dep úmittenemin. Sol kúndi kútip júrmin", - deıdi sottalǵan Botagóz Baharova.
Botagóz óziniń ekinshi qyzyn osy jerde Jaýǵashty kolonııasynda dúnıege ákeldi. Úsh jasqa deıin náreste anasymen birge balalar qalashyǵynyń aýmaǵynda bolǵan. Árıne, erkindiktegideı bolmasa da, onyń sózinshe, sábıiniń janynda úsh jyl tez ótip ketti.
"Balasy bar áıelder balalar qalashyǵynda turady. Buǵan deıin olar jasaq quramynda bolǵan. Iaǵnı, belgili bir bekitilgen ýaqytta balalar úıine baryp, keste boıynsha ol jerden shyqty. Jańylmasam, 2016 jyldan bastap qylmystyq-atqarý kodeksine sáıkes balalary bar sottalǵandar olarmen birge tura bastady. Bul jaqsy sheshim boldy dep aıta alamyn. Sebebi balalar da tynysh bolady, jıi aýyrmaıtyn boldy. Analarǵa da jaıly", - deıdi Gúljámılá Baıtemirova.
Áıelder kolonııasynyń janyndaǵy balalar qalashyǵynda 30 sottalǵan ana bar. Alaıda ol jaqqa koronavırýstyń joq ekenin rastaıtyn qujatpen de ótý múmkin bolmady.
"Bala ol bala. Sottalýshynyń nemese kimniń balasy ekeni mańyzdy emes. Sondyqtan karantın jarııalap, balalar qalashyǵyn japtyq. Balalar analarymen birge sol jerde turady, sol jerde tamaqtanady. Turmysqa qajet barlyq jaǵdaı jasalǵan. Ol jaqqa bir jasaq basshysy men shekteýli qyzmetkerler kirip-shyǵady. Iaǵnı, balalar qalashyǵynyń basshysy – balalar dárigeri, medbıkeler men bala kútýshiler kiredi. Bala kútýshiler – tárbıeshiniń bilimi bar úsh áıel", - dep túsindirdi LA 155/4 túzeý mekemesi bastyǵynyń orynbasary Gúljámılá Baıtemirova.
Jaýǵashty túrmesindegi áıelder qandaı qylmys jasaǵanyna qaramastan balalarǵa erekshe qaraıdy. Biri qolynda bar táttisin berse, biri qamqorlyq kórsetedi.
"Biz de anamyz. Olardy kórip... Eger biz osy jaqtaǵy balalarǵa qamqor bolsaq, bizdiń de balamyzǵa ol jaqta basqalar qamqor bolar. Iaǵnı, bári – býmerang. Sondyqtan barlyǵy shyn júrekten shyǵady", - deıdi sottalǵan Álııa Jumanova.
Túrmege túspes buryn Álııa tabysty kásipker bolǵan. Jumys, otbasy, balalary... Adamǵa baqytty bolý úshin qajettiń bári bar edi. Qazir onyń bostandyqqa shyǵýyn eki qyzy, uly men nemeresi asyǵa kútip júr. Óziniń balalary men nemeresine kórsetkisi kelgen jylýlyqty túrmede ósip jatqan balalarǵa beredi. Ol túrmede toqyma úıirmesin ashqan. Sol jerde qysta balalarǵa shulyq, baskıim men jeıdeler toqyp berdi.
Álııanyń abaqtyda otyrǵanyna jeti jyl boldy. Endi ol jaqyndarymen qaýyshatyn kúndi asyǵa kútip júr.
"Buryn oılanbaıtyn edim... Kún ótti, boldy. Endi ár mınýt pen ár sekýndty solarǵa arnaǵym keledi. Ózimde bardyń bárin, ózimdi, ónerimdi balalarym men nemereme bergim keledi. Buryn qarbalas tirshilik, úshinshi, onynshy jumys dep júrdim. Endi tek týystarym men jaqyndaryma mahabbat pen jylýlyq syılasam deımin", - deıdi Jumanova.
Bir de bir merekede úıinde bolmaıdy
Buǵan deıin aıtylǵandar – úsh adamnyń ómiriniń bir bóligi ǵana. Al munda dál osyndaı 459 adamnyń oqıǵasy bar. Alaıda bul túrmede jazasyn ótep jatqan áıeldiń bári ótkendi túsinip, bolashaqqa naqty jospar quryp qoıǵan dep aıtý qıyn. Sebebi arasynda aqtap alýǵa kelmeıtin qylmys jasaǵandar da bar. Sonyń biri – birge turatyn adamymen ishimdik iship otyrǵan kezde jylaǵan eki balasyn óltirip, bólshektep tastaǵan jas áıel.
Al mekeme qyzmetkerleri sonyń bárin bilip, qylmys jasaǵandarmen jumys isteıdi.
"Biz sýdıa emespiz. Bul áıelder qazirdiń ózinde jazasyn aldy, al bizdiń mindetimiz – jazanyń oryndalýyn qadaǵalaý", - deıdi olar.
Bulaı qysqa qaıyrǵanymen shyn máninde ol sózdiń astarynda úlken mán jatyr. Mekeme qyzmetkerleri demalys, meıramǵa qaramaı jumys isteıdi. Sonyń biri – Ekaterına Bısembaeva. Ol áıelder túrmesinde 16 jyldan beri eńbek etedi.
"Bul jerge jumys isteýge jas kezimde keldim. Qıyn boldy. Alaıda jyl ótken saıyn tájirıbe de jınala beredi. Sonyń kómegi boldy. Qazir jaqsy psıholog bolyp aldyq. Ár sottalýshyǵa ártúrli kózqaraspen qaraımyz. Kimmen qalaı sóılesý kerek ekenin bilemiz. Osyndaı jumys istep júrip turmysqa shyqtym. Kúıeýim de meni qoldaıdy, qyzmetime qarsy emes. Bul jerde jumys istegen maǵan unaıdy. Eńbek demalysynda bolǵan kezde jumysymdy saǵynamyn", - deıdi Bısembaeva.
Aıtýynsha, jaqyndary men týystary mekeme qyzmetkeriniń bir de bir merekede úıde bolmaıtynyna úırengen. Sebebi mereke saıyn túrmede kúsheıtý jumystary júredi. Qyzmetkerler tańnan keshke deıin jumysta bolady.
