الماتىدان 40 شاقىرىم جەردەگى جاۋعاشتى كەنتىندە لا-155/4 ايەلدەر تۇرمەسى ورنالاسقان. مۇندا بالاسىمەن بىرگە وتىرعاندار دا بار. تەمىر توردىڭ ار جاعىنداعى ايەلدەر مەرەكە قارساڭىندا وزدەرى مەرەكەلىك كەش ۇيىمداستىرادى، دەپ حابارلايدى Sputnik قازاقستان سايتى.
الماتى وبلىسىنداعى بۇل تۇرمە – ايەلدەر جازاسىن وتەيتىن قازاقستانداعى التى مەكەمەنىڭ ءبىرى. مۇندا ءبىر مەزگىلدە 1200-گە جۋىق ادامعا ورىن تابىلادى. بۇل مەكەمەنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – مۇندا ايەلدەر بالالارىمەن بىرگە تۇرا الادى. بۇل مەكەمەنىڭ اشىلعانىنا ءبىر جىلدان كەيىن 85 جىل بولادى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا اۋىر نەمەسە ورتاشا اۋىرلىقتاعى قىلمىس جاساعان قانشا ايەلدىڭ جازاسىن وتەگەنىن بىردەن ناقتى ەشكىم ايتا الماس. سەبەبى جىل سايىن ول قاتارعا قوسىلىپ جاتقاندار مەن جازاسىن وتەپ شىققاندار سانى ءارتۇرلى.
قازىر بۇل تۇرمەدە 460-قا جۋىق ايەل بار. Sputnik قازاقستانتىلشىلەرى ايەلدەر تۇرمەسىنە بارىپ، ولاردىڭ مەرەكەگە دايىندىعىن كورىپ، ايەلدەرمەن اڭگىمەلەستى.
كوكتەمدى اسىعا كۇتەدى
جاۋعاشتى اۋىلىنداعى تۇرمەدە وتىرعان ءار ايەلدىڭ وقيعاسى ءارتۇرلى. تۇرمە اۋماعىنا كىرەر كەزدە تىيىم سالىنعان زاتتىڭ ءبارىن قالدىرۋ كەرەك. وسىلايشا قانشاما ايەل جىلدار بويى سىرتقا شىعۋدى ارماندايتىن ەسىكتەن سول الەمگە كىرەسىڭ.
تۇرمەدە قازىر 459 ايەل بار. بۇعان دەيىن بۇل جەردە ادام از بولعان ەكەن. وعان تۇرمە قىزمەتكەرلەرى پاندەميانىڭ ىقپالى بار دەپ سانايدى.
"قازىر بىزدە 459 تۇتقىن بار. بۇعان دەيىن از بولدى. پاندەمياعا بايلانىستى سوت شەشىمى كەيىنگە قالىپ وتىردى نەمەسە باسقا دا سەبەبى بار شىعار. كارانتين جەڭىلدەتىلگەن كەزدە بىزگە جاڭادان سوتتالعاندار كەلە باستادى. اراسىندا كامەلەتكە تولماعان ەكى قىز بار", - دەيدى لا-155/4 تۇزەۋ مەكەمەسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى گۇلجاميلا بايتەمىروۆا.
ايەلدەر تۇرمەسىندە وتىرعاندار ناۋرىزدى اسىعا كۇتەدى. سەبەبى بۇل ايدا مەرەكە كوپ. ال مەرەكە كەزىندە تۇرمەدەگى بىرىڭعاي كيىمدى باسقا كيىمگە اۋىستىرۋ مۇمكىندىگى تۋادى.
مۇندا سوتتالعاندار كونتسەرتتى وزدەرى ۇيىمداستىرادى، ال اكىمشىلىك سونداي شارالاردى ءجيى وتكىزىپ تۇرۋعا تىرىسادى. مەكەمە قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايتۋىنشا، سونداي ءسات تولىق بولماسا دا، قابىرعانىڭ ار جاعىنداعى ومىرگە ءبىر ساتكە ورالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ال سوتتالعانداردىڭ ءوزى بۇرىن باعالى بولماعان ۋاقىتتىڭ ءار مينۋتى التىنعا تەڭ دەگەن ويدا.
ء"بىز جاقىن ادامدارىمىزعا كوپ كوڭىل بولە بەرمەيمىز. ال سىرتتا بەيتانىس ادامدارعا جىلى سويلەپ، ۇيگە كەلگەن سوڭ اشۋ-ىزامىزدى شىعارامىز. بالالارعا، جاقىندارىمىزعا، انامىزعا قاتتى سويلەيمىز. الايدا ول ادامدار ەشتەڭەگە قاراماستان ءبىزدى جاقسى كورەدى. ءبىزدىڭ جاقسى نە جامان ەكەنىمىزگە قارامايدى. نەمەسە قاتىگەز، مەيىرىمدى، اۋرۋ، ساۋ ەكەنىمىزگە قاراماي جاقسى كورەدى", - دەدى سوتتالعان ناتاليا كاندولوۆا.
وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن ناتاليا ءوزىن اباقتىدا وتىرامىن دەپ ويلاماعان. سەبەبى 18 جىل بويى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا قىزمەت ەتتى. زاڭ مەن ءتارتىپتى ساقتاپ جۇرگەنىنە سەنىمدى بولدى. ال قازىر ەكى جىل تەرگەۋ يزولياتورىندا، بەس اي تۇرمەدە وتىرعانىنا قاراماستان ءوزىنىڭ كىناسىز ەكەنىن دالەلدەۋدەن ءۇمىت ۇزبەي كەلەدى. ال ۇيىندە ەكى بالاسى مەن ەگدە جاستاعى اناسى كۇتىپ وتىر.
"مەنى التى جانە سەگىز جاستاعى ەكى كىشكەنتاي بالام كۇتىپ وتىر. انام 64 جاستا. ولار مەنىڭ وتباسىم. مەن تۇرمەگە تۇسكەلى كۇيەۋىممەن اجىراستىق. ومىرىمدە وسىنداي جاعداي دا بولدى. كوپتەگەن ەر ادام وسىلاي وڭاي بەرىلە سالادى", - دەيدى ول.
بالانى سىرتقا تەپپەيدى
مۇنداعى ايەلدەردەن تۇرمەگە قانداي قىلمىسى ءۇشىن تۇسكەنىن سۇراۋعا بولمايدى. مۇنى جازىلماعان زاڭ دەسە دە بولادى. سەبەبى ارقايسىنىڭ ەسكە العىسى كەلمەيتىن وقيعاسى بار.
ء"بىرتۇرلى بولىپ كورىنگەنىمەن، وسى جەردە وتىرۋعا تۋرا كەلگەنىنە وكىنبەيمىن. نە سەبەپتى وتىرعانىمدى، وعان نە سەبەپ بولعانىن بىلەمىن. ءيا، بۇل – سىناق. الايدا ول ماعان ءوزىمدى تابۋعا، تۇسىنۋگە كومەكتەستى. بۇل جەردە ءارتۇرلى اداممەن ءتىل تابىسۋعا ۇيرەندىم. ەركىندىككە شىققان سوڭ قاي باعىتتا ارەكەت ەتەتىنىمدى، قالاي ءومىر ءسۇرۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىم. تەك جاقىندارىمنان جىراق جۇرگەنىم قىنجىلتادى. از قالدى. ءبىر ايدان استام ۋاقىتتان كەيىن شىعامىن دەپ ۇمىتتەنەمىن. سول كۇندى كۇتىپ ءجۇرمىن", - دەيدى سوتتالعان بوتاگوز باحاروۆا.
بوتاگوز ءوزىنىڭ ەكىنشى قىزىن وسى جەردە جاۋعاشتى كولونياسىندا دۇنيەگە اكەلدى. ءۇش جاسقا دەيىن نارەستە اناسىمەن بىرگە بالالار قالاشىعىنىڭ اۋماعىندا بولعان. ارينە، ەركىندىكتەگىدەي بولماسا دا، ونىڭ سوزىنشە، ءسابيىنىڭ جانىندا ءۇش جىل تەز ءوتىپ كەتتى.
"بالاسى بار ايەلدەر بالالار قالاشىعىندا تۇرادى. بۇعان دەيىن ولار جاساق قۇرامىندا بولعان. ياعني، بەلگىلى ءبىر بەكىتىلگەن ۋاقىتتا بالالار ۇيىنە بارىپ، كەستە بويىنشا ول جەردەن شىقتى. جاڭىلماسام، 2016 جىلدان باستاپ قىلمىستىق-اتقارۋ كودەكسىنە سايكەس بالالارى بار سوتتالعاندار ولارمەن بىرگە تۇرا باستادى. بۇل جاقسى شەشىم بولدى دەپ ايتا الامىن. سەبەبى بالالار دا تىنىش بولادى، ءجيى اۋىرمايتىن بولدى. انالارعا دا جايلى", - دەيدى گۇلجاميلا بايتەمىروۆا.
ايەلدەر كولونياسىنىڭ جانىنداعى بالالار قالاشىعىندا 30 سوتتالعان انا بار. الايدا ول جاققا كوروناۆيرۋستىڭ جوق ەكەنىن راستايتىن قۇجاتپەن دە ءوتۋ مۇمكىن بولمادى.
"بالا ول بالا. سوتتالۋشىنىڭ نەمەسە كىمنىڭ بالاسى ەكەنى ماڭىزدى ەمەس. سوندىقتان كارانتين جاريالاپ، بالالار قالاشىعىن جاپتىق. بالالار انالارىمەن بىرگە سول جەردە تۇرادى، سول جەردە تاماقتانادى. تۇرمىسقا قاجەت بارلىق جاعداي جاسالعان. ول جاققا ءبىر جاساق باسشىسى مەن شەكتەۋلى قىزمەتكەرلەر كىرىپ-شىعادى. ياعني، بالالار قالاشىعىنىڭ باسشىسى – بالالار دارىگەرى، مەدبيكەلەر مەن بالا كۇتۋشىلەر كىرەدى. بالا كۇتۋشىلەر – تاربيەشىنىڭ ءبىلىمى بار ءۇش ايەل", - دەپ ءتۇسىندىردى لا 155/4 تۇزەۋ مەكەمەسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى گۇلجاميلا بايتەمىروۆا.
جاۋعاشتى تۇرمەسىندەگى ايەلدەر قانداي قىلمىس جاساعانىنا قاراماستان بالالارعا ەرەكشە قارايدى. ءبىرى قولىندا بار ءتاتتىسىن بەرسە، ءبىرى قامقورلىق كورسەتەدى.
ء"بىز دە انامىز. ولاردى كورىپ... ەگەر ءبىز وسى جاقتاعى بالالارعا قامقور بولساق، ءبىزدىڭ دە بالامىزعا ول جاقتا باسقالار قامقور بولار. ياعني، ءبارى – بۋمەرانگ. سوندىقتان بارلىعى شىن جۇرەكتەن شىعادى", - دەيدى سوتتالعان ءاليا جۇمانوۆا.
تۇرمەگە تۇسپەس بۇرىن ءاليا تابىستى كاسىپكەر بولعان. جۇمىس، وتباسى، بالالارى... ادامعا باقىتتى بولۋ ءۇشىن قاجەتتىڭ ءبارى بار ەدى. قازىر ونىڭ بوستاندىققا شىعۋىن ەكى قىزى، ۇلى مەن نەمەرەسى اسىعا كۇتىپ ءجۇر. ءوزىنىڭ بالالارى مەن نەمەرەسىنە كورسەتكىسى كەلگەن جىلۋلىقتى تۇرمەدە ءوسىپ جاتقان بالالارعا بەرەدى. ول تۇرمەدە توقىما ۇيىرمەسىن اشقان. سول جەردە قىستا بالالارعا شۇلىق، باسكيىم مەن جەيدەلەر توقىپ بەردى.
ءاليانىڭ اباقتىدا وتىرعانىنا جەتى جىل بولدى. ەندى ول جاقىندارىمەن قاۋىشاتىن كۇندى اسىعا كۇتىپ ءجۇر.
"بۇرىن ويلانبايتىن ەدىم... كۇن ءوتتى، بولدى. ەندى ءار مينۋت پەن ءار سەكۋندتى سولارعا ارناعىم كەلەدى. وزىمدە باردىڭ ءبارىن، ءوزىمدى، ونەرىمدى بالالارىم مەن نەمەرەمە بەرگىم كەلەدى. بۇرىن قاربالاس تىرشىلىك، ءۇشىنشى، ونىنشى جۇمىس دەپ ءجۇردىم. ەندى تەك تۋىستارىم مەن جاقىندارىما ماحاببات پەن جىلۋلىق سىيلاسام دەيمىن", - دەيدى جۇمانوۆا.
ءبىر دە ءبىر مەرەكەدە ۇيىندە بولمايدى
بۇعان دەيىن ايتىلعاندار – ءۇش ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءبىر بولىگى عانا. ال مۇندا ءدال وسىنداي 459 ادامنىڭ وقيعاسى بار. الايدا بۇل تۇرمەدە جازاسىن وتەپ جاتقان ايەلدىڭ ءبارى وتكەندى ءتۇسىنىپ، بولاشاققا ناقتى جوسپار قۇرىپ قويعان دەپ ايتۋ قيىن. سەبەبى اراسىندا اقتاپ الۋعا كەلمەيتىن قىلمىس جاساعاندار دا بار. سونىڭ ءبىرى – بىرگە تۇراتىن ادامىمەن ىشىمدىك ءىشىپ وتىرعان كەزدە جىلاعان ەكى بالاسىن ءولتىرىپ، بولشەكتەپ تاستاعان جاس ايەل.
ال مەكەمە قىزمەتكەرلەرى سونىڭ ءبارىن ءبىلىپ، قىلمىس جاساعاندارمەن جۇمىس ىستەيدى.
ء"بىز سۋديا ەمەسپىز. بۇل ايەلدەر قازىردىڭ وزىندە جازاسىن الدى، ال ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – جازانىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ", - دەيدى ولار.
بۇلاي قىسقا قايىرعانىمەن شىن مانىندە ول ءسوزدىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان جاتىر. مەكەمە قىزمەتكەرلەرى دەمالىس، مەيرامعا قاراماي جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ ءبىرى – ەكاتەرينا بيسەمباەۆا. ول ايەلدەر تۇرمەسىندە 16 جىلدان بەرى ەڭبەك ەتەدى.
"بۇل جەرگە جۇمىس ىستەۋگە جاس كەزىمدە كەلدىم. قيىن بولدى. الايدا جىل وتكەن سايىن تاجىريبە دە جينالا بەرەدى. سونىڭ كومەگى بولدى. قازىر جاقسى پسيحولوگ بولىپ الدىق. ءار سوتتالۋشىعا ءارتۇرلى كوزقاراسپەن قارايمىز. كىممەن قالاي سويلەسۋ كەرەك ەكەنىن بىلەمىز. وسىنداي جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ تۇرمىسقا شىقتىم. كۇيەۋىم دە مەنى قولدايدى، قىزمەتىمە قارسى ەمەس. بۇل جەردە جۇمىس ىستەگەن ماعان ۇنايدى. ەڭبەك دەمالىسىندا بولعان كەزدە جۇمىسىمدى ساعىنامىن", - دەيدى بيسەمباەۆا.
ايتۋىنشا، جاقىندارى مەن تۋىستارى مەكەمە قىزمەتكەرىنىڭ ءبىر دە ءبىر مەرەكەدە ۇيدە بولمايتىنىنا ۇيرەنگەن. سەبەبى مەرەكە سايىن تۇرمەدە كۇشەيتۋ جۇمىستارى جۇرەدى. قىزمەتكەرلەر تاڭنان كەشكە دەيىن جۇمىستا بولادى.
