Kúlli Túrkilerdiń basty sımvoly bolyp tabylatyn Kókbóri belgisine qatysty daýdyń biter tusy baıqalmaıdy. Áleýmettik jelilerde Kókbóriniń belgisin kórsetip sýretke túsken jastarǵa qatysty túrli aqparat taraýda. Novaıa epoha saıty da osy máselege qatysty jan-jaqty derekterden jınaqtalǵan maqala jarııalady dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portaly. Maqalany mazmunyn qazaqshalap, nazarlaryńyzǵa usynýdy jón kórdik.
Sońǵy ýaqytta nege ekeni belgisiz, naqty bir ortalyqtar Qaznettegi jurtshylyqtyń qazaq tiline jáne Túrkilerdiń birligine qatysty jazǵan dúnıelerine monıtorıng jasaýǵa bel sheshe kirisken syńaıly. Tipti, keıbir aqparat kózderinen naqty bir adamdardyń atalǵan máseleler boıynsha quqyqqorǵaýshylardyń «quryǵyna» ilingeni, eger ilinbese qýdalaýǵa túsip jatqanyn aıtady.
Taıaýda bir top jas jigitterdiń tabıǵat aıasynda túsken sýretine qatysty daý shyqty. Zańǵa qaıshy keletin áreketterge barmasa da, bul jas jigitterdiń sýretke saýsaqtarymen Kókbóriniń belgisin kórsetip túsýi keıbir laýazymdy tulǵalarǵa unamaǵan sııaqty. Kúlli Túrki jurtshylyǵy maqtanyshpen kórsetetin Kókbóriniń belgisin saýsaqtary arqyly kórsetýdi memleketke tóngen úlken qaýip sanaǵany ma, álgi alańsyz demalǵan jas jigitter kóp ótpeı quqyq qorǵaý organy tarapynan jaýapqa tartylǵan. Árıne, bulaı jaýapqa tartylý áreketi kópshiliktiń eń aldymen kúlkisin keltirse, sońynan yzasyn da týdyrǵany anyq. Tipti, qazaq blogerleri sońǵy ýaqytta QR IIM arnaıy tapsyryspen saraptama júrgizip jatqanyn, túrli jazbalarǵa mınıstrlik tarapynan monıtorıng jasalyp jatqanyn da aıtady. Al osyndaı saraptamanyń qorytyndy nátıjesi qalyń bir kitapqa teń materıal bolypty.
Sarapshylardyń qorytyndysynyń eń negizgi tusyn nazarlaryńyzǵa usynyp kórsek: «QR IIM tapsyrysy boıynsha Marǵulan Boranbaevqa qatysty saraptama jumysynyń qorytyndysynan túsingenimiz: «Jalpyǵa qoljetimdi derekterge sáıkes, «Kókbóri» belgisi – bul ortańǵy jáne aty joq saýsaq pen bas barmaqty qosý men suq saýsaq pen shynashaqty joǵary qarata ustaý vızýaldy turǵydan qasqyrdyń basynyń belgisin kórsetedi. Qazaqshasy «Kókbóri», al túrik tilinde Bozkurtular («Sur qasqyrlar») ataýynyń resmı aty Ulkuciiltik — Idealıster. Bul pantıýrkızm men neofashızm ıdeologııasyn jaqtaıtyn Túrkııa jastarynyń ulttyq qozǵalysy. Bul uıymnyń ókilderi birqataryna adam óltirgen, terrorıstik áreketterge barǵan, sonymen qatar Rım Papasy Ionna Pavldy óltirmek bolǵan degen aıyptar taǵylǵan eken. Mine, osydan keıin bul uıymnyń ókilderi ustanatyn belgiler de, olardyń ıdeologııasy da qaýipti sanalady.
Sonymen qatar «vatnık», ıaǵnı «maqtabastar» sózin qoldaný da qaýipke aınalypty. «Vatnık» sózi eń alǵash 2012 jyly KSRO-ny jaqtaýshylar men Reseı saıasatyn qyzý qoldaıtyndarǵa arnap ýkraın jastarynyń «qoıǵan aty» bolatyn. Endi mine, kim de kim Kókbóriniń belgisin saýsaqtarymen kórsetse jáne óz jazbasynda «maqtabas» sózin qoldansa, ýltraultshyl, fashıst, ekstremıst bolyp ketýi ǵajap emes.
Joǵaryda sóz etken jas jigitter de sýretke Kókbóriniń sımvolyn saýsaqtarymen kórsetip túskeni úshin qylmystyq jaýapqa tartylǵan.
Sol jigitterge qatysty aqparat Qaznettiń 80 paıyzyn dúr silkintip, áleýmettik jelilerde avatarkasyn «Kókbórige» aýystyrǵandar sanyn arttyrdy. «Biz Túrkilermiz, Kókbóriniń urpaǵymyz!» degen belgini bildiretin sýretter áleýmettik jeli betin toltyrýda. Ótken tarıhqa degen búgingi jastarymyzdyń qurmeti, babadan qalǵan belgini qasterleýi naqty kimderge jaqpaı qalǵany belgisiz. Alaıda bul anyqtalýǵa tıis másele.
Saýsaqpen tarıhı sımvol kórsetkeni úshin jas jigitter jaýapqa tartylyp jatsa, «men Túrkiniń urpaǵymyn!» degen adamdy abaqtyǵa qamaýdan taıynbaıtyndar paıda bolǵany ma sonda? Qoǵamǵa qaýip tónedi dese, qaptap júr ǵoı kóz aldarynda qaýiptiń neshe «atasy». Túrkilik ıdeologııadan qaltyraı qorqý tek soltústiktegi kórshimizge tán ekenin eskersek, Kókbóri belgisi úshin jastardy jaýapqa tartýshylar da reseılik saıasatty qoldaýshylar bolǵany ma? Bul qalaı?
Ózderin Túrkiniń urpaǵy sanaıtyn kez kelgen eldiń azamatynyń áleýmettik paraqshasyn ashyp qarańyzshy. Mindetti túrde Kókbóriniń sımvolyn tabasyz. Osyndaıda Túrkııa prezıdenti Redjep Erdoǵan eriksiz eske túsedi. «Túrkiniń urpaǵymyn!» dep kúlli álemniń aldynda saýsaǵyn búre ustap, Kókbóriniń sımvolyn kórsetedi únemi. Al Túrkiniń Atajurtyndaǵy baýyrlary sol sımvoldy kórsetip, sýretke túskeni úshin jaýapqa tartylýda.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
