Biz baýyrǵa basqandar bizdi basynbasyn

4959
Adyrna.kz Telegram

Facebook áleýmettik jelisinde qoǵam belsendisi Asıa Asetkına óziniń paraqshasynda qazaq-dunǵan qaqtyǵysyna baılanysty negizgi sebep týraly jazǵan Uljalǵas Jaqsylyqqyzynyń jazbasymen bólisti. Masanshy aýylyndaǵy ulttar arasyndaǵy qaqtyǵys qalaı shyqty? Osy suraqqa jaýap beretin sol jazbanyń tolyq mátinin nazarlaryńyzǵa usynamyz.

«Men – Uljalǵas Jaqsylyqqyzy, Jambyl oblysy, Qordaı aýdany, Qarasaı batyr aýylynyń turǵynymyn. Qaqtyǵys bolǵan Masanshy aýylynan, 37 shaqyrymda ornalasqan Eńbek, Qarasaı batyr degen qazaqtyń eki aýyly bar. Al Masanshy men Sortóbe bizge tıip tur. Mal satsaq ta, as-aýqat alsaq ta, qurylysqa kerek-jaraq alsaq ta kún demeı, tún demeı osy Masanshy, Sortóbege baramyz. Aýdan ortalyǵy Qordaıǵa da osy eki aýyl arqyly qatynaımyz. Internetti qarasam, eki ult arasynda bolǵan qaqtyǵysty árkim ár-túrli saqqa júgirtip taratyp jatyr. Quddy bir, bári óz kózderimen kórip, qoldarymen ustaǵandaı-aq.

Iıa ras, óte qorqynyshty, qaýipti jaǵdaı boldy. Sol kúni úreıden tańǵa deıin uıyqtaǵan joqpyz. Jastarymyz turmaq úlken el aǵalary da óre túregeldi. Erkek kindiktiler úılerinde tynysh jaıbaraqat otyra almady. Sebebi bul birinshi ret bolyp otyrǵan qaqtyǵys emes. Jyldar boıy, aılar boıy jınalǵan eregis, qaqtyǵystyń shıelenisi bolatyn. Qazaq eshqashan eshkimniń ala jibin attap, bótenderdi syrtqa teýip, teris qabaq tanytqan halyq emes. Qashanda qabaǵy oń, jatqa qushaǵy ashyq, dastarhany mol jany jaısań elmiz. Tarıhqa súıensek Ata-babalarymyz 19-shy ǵasyrda osy dunǵandar jer aýdarylyp qýylǵanda eshkim, eshqandaı ult qushaǵyn ashpaı, eline, jerine kirgizbeı qoıǵanda jandary ashyp, baýyrlaryna basyp, jer berip, tamaq berip, aman alyp qalǵan eken. Sol kezde osy Sortóbe aty aıtyp turǵandaı sory, tuzy betine shyqqan adam baspaq túgili mal jaıylmaıtyn jer bolǵan desedi.

Babalarymyz ózara aqyldasa kelip osy jerdi beripti-mys. Ne úshin tek osy jerdi bergen degen suraq týyndaıdy. Sebebi babalarymyz sol kezde-aq bilgen bul dunǵandardyń pasyq, qara nıetti ekenin. Aýqat qylyp kete almas, sory shyqqan jerde ózderi-aq quryp joq bolar dep oılaǵan shyǵar, kim bilsin. Keıin olar óse kele jerdi keńeıtip ulǵaıtqan. Qazirgi Masanshy keıin berilgen ataýy aýylǵa. Buryndary qazaqtar ol aýyldy "Qaraqońyz" dep ataǵan. Aýyldyń aty aıtyp turǵandaı olar qara qońyzsha qaptap sory shyqqan jerge maldyń tezegin tógip, qıyn tasyp, tyrmalap kókónis egip, ósirip kún keshken. Eńbekqor ekenderi ras. Ol jaǵyna eshkim talaspaıdy. Áıteýir kóktem bastalǵannan bir qar túskenshe jandary tynbaı jer shuqylaıdy.

Keıingi 15-20 jylda bulardyń ókpesine artyq jel bitti. Kóbeıgen saıyn qutyrdy. Qazaqtardy adam qurly kórmeýge kiristi. Jandarynda bir shaqyrymda otyrǵan Qarakemer aýylynyń turǵyndarymen talaı janjal boldy. Odan basqa eki jyl buryn dunǵannyń balasy osy Qarakemerdiń kishkentaı balasyn zorlady. Eki aı buryn mektepte muǵalim bolyp júrgen eki jigitimizdi dunǵandar jabylyp tepkilep ketti. Endi mine jastardy qoıyp aqsaqal qarııalarymyzǵa da qoldary tıip, qorlady. Taǵy basqa estilmeı jatqan soraqylyqtary qanshama...

Bular esirdi. Balaqtaǵy bıt basqa shyqty degen osy. Kúshik kezinde sút berip asyraǵan kúshigimiz óz erkimen súıek mujyǵanǵa shamasy kelgende ózimizdi qapty.

Osylardy estip anyq-qanyǵyna jetetin bılik bar ma bizde?! Ókinishke qaraı, joq! Ádildik joq bizde. Kerisinshe qazaq qazaqty kórge súıreıdi. Sony kórip otyrǵan basqa ulttar ne istemeıdi sosyn?! Kózderińizdi ashyńyzdar, oıanyńyzdar, jan-jaqtaryńyzǵa anyqtap qarańyzdar! Ózimizdi ózimiz qoldamasaq osylaı tistegenniń aýzynda, shoqyǵannyń tumsyǵynda ketip joq bolamyz. Óz basym ózim úshin emes ósip kele jatqan balalarym úshin, jas urpaq úshin qorqamyn. Qazaq jigitteri talaı jylǵy jınalǵan túıindi sheshti. Endi sony ádil tarqatý bılikke qaldy. Alla taǵalam sátin salsyn!"

Foto ashyq derekkózden alyndy.

Pikirler