Facebook äleumettık jelısınde qoǧam belsendısı Asia Asetkina özınıŋ paraqşasynda qazaq-dūnǧan qaqtyǧysyna bailanysty negızgı sebep turaly jazǧan Ūljalǧas Jaqsylyqqyzynyŋ jazbasymen bölıstı. Masanşy auylyndaǧy ūlttar arasyndaǧy qaqtyǧys qalai şyqty? Osy sūraqqa jauap beretın sol jazbanyŋ tolyq mätının nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.
«Men – Ūljalǧas Jaqsylyqqyzy, Jambyl oblysy, Qordai audany, Qarasai batyr auylynyŋ tūrǧynymyn. Qaqtyǧys bolǧan Masanşy auylynan, 37 şaqyrymda ornalasqan Eŋbek, Qarasai batyr degen qazaqtyŋ ekı auyly bar. Al Masanşy men Sortöbe bızge tiıp tūr. Mal satsaq ta, as-auqat alsaq ta, qūrylysqa kerek-jaraq alsaq ta kün demei, tün demei osy Masanşy, Sortöbege baramyz. Audan ortalyǧy Qordaiǧa da osy ekı auyl arqyly qatynaimyz. İnternettı qarasam, ekı ūlt arasynda bolǧan qaqtyǧysty ärkım är-türlı saqqa jügırtıp taratyp jatyr. Qūddy bır, bärı öz közderımen körıp, qoldarymen ūstaǧandai-aq.
İia ras, öte qorqynyşty, qauıptı jaǧdai boldy. Sol künı üreiden taŋǧa deiın ūiyqtaǧan joqpyz. Jastarymyz tūrmaq ülken el aǧalary da öre türegeldı. Erkek kındıktıler üilerınde tynyş jaibaraqat otyra almady. Sebebı būl bırınşı ret bolyp otyrǧan qaqtyǧys emes. Jyldar boiy, ailar boiy jinalǧan eregıs, qaqtyǧystyŋ şielenısı bolatyn. Qazaq eşqaşan eşkımnıŋ ala jıbın attap, bötenderdı syrtqa teuıp, terıs qabaq tanytqan halyq emes. Qaşanda qabaǧy oŋ, jatqa qūşaǧy aşyq, dastarhany mol jany jaisaŋ elmız. Tarihqa süiensek Ata-babalarymyz 19-şy ǧasyrda osy dūnǧandar jer audarylyp quylǧanda eşkım, eşqandai ūlt qūşaǧyn aşpai, elıne, jerıne kırgızbei qoiǧanda jandary aşyp, bauyrlaryna basyp, jer berıp, tamaq berıp, aman alyp qalǧan eken. Sol kezde osy Sortöbe aty aityp tūrǧandai sory, tūzy betıne şyqqan adam baspaq tügılı mal jaiylmaityn jer bolǧan desedı.
Babalarymyz özara aqyldasa kelıp osy jerdı berıptı-mys. Ne üşın tek osy jerdı bergen degen sūraq tuyndaidy. Sebebı babalarymyz sol kezde-aq bılgen būl dūnǧandardyŋ pasyq, qara niettı ekenın. Auqat qylyp kete almas, sory şyqqan jerde özderı-aq qūryp joq bolar dep oilaǧan şyǧar, kım bılsın. Keiın olar öse kele jerdı keŋeitıp ūlǧaitqan. Qazırgı Masanşy keiın berılgen atauy auylǧa. Būryndary qazaqtar ol auyldy "Qaraqoŋyz" dep ataǧan. Auyldyŋ aty aityp tūrǧandai olar qara qoŋyzşa qaptap sory şyqqan jerge maldyŋ tezegın tögıp, qiyn tasyp, tyrmalap kökönıs egıp, ösırıp kün keşken. Eŋbekqor ekenderı ras. Ol jaǧyna eşkım talaspaidy. Äiteuır köktem bastalǧannan bır qar tüskenşe jandary tynbai jer şūqylaidy.
Keiıngı 15-20 jylda būlardyŋ ökpesıne artyq jel bıttı. Köbeigen saiyn qūtyrdy. Qazaqtardy adam qūrly körmeuge kırıstı. Jandarynda bır şaqyrymda otyrǧan Qarakemer auylynyŋ tūrǧyndarymen talai janjal boldy. Odan basqa ekı jyl būryn dūnǧannyŋ balasy osy Qarakemerdıŋ kışkentai balasyn zorlady. Ekı ai būryn mektepte mūǧalım bolyp jürgen ekı jıgıtımızdı dūnǧandar jabylyp tepkılep kettı. Endı mıne jastardy qoiyp aqsaqal qariialarymyzǧa da qoldary tiıp, qorlady. Taǧy basqa estılmei jatqan soraqylyqtary qanşama...
Būlar esırdı. Balaqtaǧy bit basqa şyqty degen osy. Küşık kezınde süt berıp asyraǧan küşıgımız öz erkımen süiek mūjyǧanǧa şamasy kelgende özımızdı qapty.
Osylardy estıp anyq-qanyǧyna jetetın bilık bar ma bızde?! Ökınışke qarai, joq! Ädıldık joq bızde. Kerısınşe qazaq qazaqty körge süireidı. Sony körıp otyrǧan basqa ūlttar ne ıstemeidı sosyn?! Közderıŋızdı aşyŋyzdar, oianyŋyzdar, jan-jaqtaryŋyzǧa anyqtap qaraŋyzdar! Özımızdı özımız qoldamasaq osylai tıstegennıŋ auzynda, şoqyǧannyŋ tūmsyǧynda ketıp joq bolamyz. Öz basym özım üşın emes ösıp kele jatqan balalarym üşın, jas ūrpaq üşın qorqamyn. Qazaq jıgıtterı talai jylǧy jinalǧan tüiındı şeştı. Endı sony ädıl tarqatu bilıkke qaldy. Alla taǧalam sätın salsyn!"
Foto aşyq derekközden alyndy.
Ūqsas jaŋalyqtar
