Memlekettik qýyrshaq teatry – respýblıka tarıhyndaǵy tuńǵysh qýyrshaq teatry. Ósý jolynda ýaqyttyń súrleýinen ótip, úlken belesterdi baǵyndyrǵan teatrdyń aǵa býyn sahnagerleri jas býyn artısterine bilgenin úıretip talmaı eńbektený ústinde. Osyndaı ardager artısterdiń biri, sahnanyń sáni, kórermenderdiń súıikti keıipkerlerine aınalǵan talant ıesi, sanaly ǵumyryn qýyrshaq teatryna arnaǵan aktrısa – Ilııasova Gúljámılıa Aıypqyzy.
1975 jyldan ónerdegi shyǵarmashylyq ómiri bastalǵan sahna sańlaǵy óziniń mándi ǵumyrynda bir ǵana óner ujymynda ólsheýsiz eńbek etken tabandy ári turaqty maman. Onyń 45 jyl buryn Memlekettik qýyrshaq teatryna ákelgen eń alǵashqy eńbek kitapshasynda «teatrǵa qabyldandy» degen mór bolsa, ol áli kúnge deıin ózgeriske ushyramaǵan. Osydan-aq artıstiń mamandyǵyna degen sheksiz mahabbatyn ańǵarýǵa bolady. Ómir men óneri egiz órilgen, bıyl mereıli 65 jas, sahnadaǵy 45 jyldyq mereıtoıy ótkeli otyrǵan aktrısamen suhbattasýdyń sáti tústi.
- Qaıyrly kún, Gúljámılıa apaı. Uzaq ýaqyt úzilisten keıin qaıta qaýyshqanymyzǵa qýanyshtymyz. Mereıli mereıtoıyńyz qutty bolsyn. Áńgimemizdi óner jolyna alǵash qadam basqan sátterińizden bastasaq.
- Bala kezinen árbir búldirshin kishkentaı armandaryn qaǵazǵa jazyp nemese úlkender «óskende kim bolasyń?» degende oılanbastan óz qııalyndaǵy armanyn aıtady. Mine, osy saýalǵa men bala kúnimde «artıst bolamyn» dep jaýap beredi ekenmin. Ákem án salatyn, dombyrada oınaıtyn óner adamy bolǵan soń meniń de qyzyǵýshylyǵym basym boldy. Tipti, kishkentaı kúnimde ákeme qyzyǵyp dombyra úırenemin dep sheshtim. Sonda ákem, uıyqtarda jastyǵyńnyń janyna dombyra men nan qoıyp jat. Eger, túsińe kirse úırenýge bolady dedi. Sonda balalyqpen sol oıǵa sheksiz senip, solardy jastanyp jattym. Rasymen túsimde dombyra kórgenmin. Sol sátterden bastap ánshi bolýdy armandadym. Úıimizde kishkentaı radıo bolatyn. Kúlásh Baıseıitova án salǵanda «áke, mynany ashyp án salǵan apaıdy kóreıikshi» deıdi ekenmin. Mine, sol armandar adastyrǵan joq. Án álemi bolmasa da, taǵdyr teatr ónerimen toǵystyrdy. Ónerdiń qaı salasy bolmasyn úlken tabandylyq pen qajyrly eńbekti talap etedi. Osy jolǵa kelgenime qýanbasam, ókinbeımin.
- Búginde qýyrshaq teatrynyń ardager aktrısasyz. Ardaqty ana, aıaýly jar, súıikti áje, syıly áriptessiz. Teatrdaǵy ustazdaryńyz ben súıikti qoıylymdaryńyz jaıynda aıtsańyz?
- Rasymen, meni osy ónerge baýlyǵan, tájirbıesimen bólisip, qýyrshaqtyń álippesimen tanystyrǵan Quralaı Haleketqyzy, Saǵynbek Beıshenov, Pavel Potoroka syndy tulǵalar boldy. Sol kisilerdiń úlgi-ónegesiniń arqasynda men ǵumyrymdy osy kúrdeli de qyzyqty ónerge arnap kelemin. Al, qoıylymdardyń barlyǵy maǵan ózinshe ystyq, erekshe. Degenmen, meniń juldyzymdy jaqqan, sheberligimdi shyńdaǵan – «Qańbaq shal» qoıylymy. Bes keıipkerdi jalǵyz oınap, jan-jaqtylyqqa mashyqtandym. Osy spektaklmen Reseı, Iran, Chehııa, Moldova sııaqty túrli shet elderde boldym. Spektakl rejısseri – Quralaı Eshmuratova. Túrli teatr mamandary oń baǵasyn, batasyn bergen qoıylym dep aıtar edim. Dáleli, spektakl áli kúnge deıin teatr repertýarynda júrip keledi.
- Atalmysh spektaklmen birneshe Halyqaralyq festıvalderden júldeger atandyńyzdar. Bul siz úshin qanshalyqty qıyn spektakl boldy?
- Bir-birine uqsamaıtyn keıipkerlerdiń daýys yrǵaǵyn, minez erekshelikten ózine saı jasaýǵa tyrystym. Bul spektaklge búkil sanamdy arnadym. Úlken jaýapkershilikpen qatar sheksiz mahabbatym bul qoıylymnyń jaqsy shyǵýyna septigin tıgizdi dep oılaımyn. Búginde spektaklde úsh artıst oınaımyz.
- Sizdiń shyǵarmashylyq jolyńyzda jas býyn kezińizde ónerde ne nárse mańyzdy edi? Búgingi jastardyń izdenisi men sizderdiń sol ýaqyttaǵy úderisterińizdi salystyryp kóreıikshi?
- Ár zaman aǵymy bólek dep aıtyp jatamyz. Biraq, ónerge kózqaras, eńbek qaı zamanda da ózektiligin joǵaltpaýy tıis. Biz úlken ataqqa uzaq jyldar boıy eńbek etip jetý kerek dep esepteıtinbiz. Al, búgingi jastar jarnamaǵa qumar. Kópshiligine ataq, medal, mártebeni jıi berip jatady. Ol ósýge kómektesedi dep aıta almas edim. Degenmen, talantty jastar óte kóp. Bolashaqtarynan úmit kútemiz, jaqsylyq tileımiz. Tek basym bóligi jeńil dúnıege qumartyp, bir kúnde óz «bıigin» baǵyndyryp tastadym dep oılaǵan soń, olardan bolashaqta has sheberler shyǵýy qıyn ekenin aıtqym keledi.
- Siz alǵashqy kásibı marapatyńyzdy qaı kezde aldyńyz?
- Biz eńbekti qandaı da bir marapat úshin jasamaıtynbyz. Jasyratyny joq, ondaı oı mádenıet salasynda 20 jyl eńbek etken soń qylań berdi. Qazaqstan Respýblıkasynyń MÁDENIET QAIRATKERI ataǵyn 2003 jyly, 48 jasymda aldym. Onyń ózine alǵysym sheksiz. Olardan ózge birneshe marapattarym bar. Onyń bári kórermender yqylasynan artyq emes dep oılaımyn.
- Qýyrshaq teatrynyń barlyq kezeńderinen ujymmen birge ótkizip kelesiz. Qalyptasý, gúldený, toqyraý, qaıta jandaný satylaryn ótkerdińizder. Búgingi teatr tynysy týraly ne aıtar edińiz?
- Teatrymyz tarıhy tereń, talaı tarlandardy túlep ushyrǵan óner ordasy. Ótkel bermes asýlardan ótti. Myqty mamandar, qýyrshaq ónerin sheksiz súıetin talant ıeleri qyzmet etti. Ár-túrli baǵytta jumys jasap, qýyrshaq teatrynyń múmkindigin keńeıtti. Osyndaı úrdistiń jalǵasyn jasap, jańashyldyqpen jumys jasap jatqan teatrymyzdyń dırektory Esenalıev Talǵat Qamqabaıulynyń eren eńbegin de aıta ketkim keledi. Ásirese, jas býynǵa úlken múmkindikter usynyp, elimizdiń aıtýly teatr rejısserlerimen jumys jasaýǵa jaǵdaı jasap jatyr. Ásirese, «Ana-jer Ana» spektaklin erekshe aıtar edim. Artısterimizdiń potenııalyn kórsetip, qýyrshaqtardy da utymdy qoldanǵan qoıylym. Jalpy, repertýarymyzda osyndaı sapaly spektaklder kóp. Jýyrda rejısserimiz A.Zaıev sahnalaǵan «Men bir jumbaq adammyn... Abaı» qoıylymy men ondaǵy jas artıst R.Abýdy erekshe atap ótemin. Izdenisi mol, jan-dúnıesimen tereń oılanatyn, shyǵar bıigi alda artıst. Bizde osyndaı jastardyń kóp bolǵanyna qýanamyn.
- Teatrdaǵy áriptesterińizge «minezdeme» berseńiz?
- Áriptesterimniń barlyǵyn erekshe jaqsy kóremin. Ásirese, Sábılıa Abýeva – bizdiń teatrymyzdyń ardager aktrısasy. Ol kisini erekshe qurmetteımin, úlgi tutamyn. Tipti jastardan da úırenetinim bar. Árqaısysy bir tóbe. Kishileri úlgenge, úlkenderi kishige qurmet, qamqorlyq kórsete biledi. Ózgeler qyzyǵatyndaı áriptesterim bar dep aıta alamyn.
- Al, kórermenderińizdi she? Qazirgi kórermender qandaı?
- Olarǵa degen mahabbatymyz tipti erekshe (kúldi). Zaman ózgergenimen ónerdi súıetin, qurmetteıtin kórermen ózgermeıdi. Eń bastysy shynaıy jetkize bilseń qabyldamaıtyn qoıylym joq. Onyń dáleli, bizde 30 jyldan asa qoıylyp kele jatqan spektaklder bar. Demek, balalarǵa qaı kezeńde bolmasyn jaqsylyq pen adaldyqqa úndeıtin qoıylymdar qajet.
- Kórermenderge usynar qandaı jańalyqtaryńyz bar?
- Teatrymyz 86-maýsymynyń shymyldyǵyn túrdi. Kishkentaı búldirshinderimizge de, eresekterge de qyzyqty qoıylymdar daıyndaýdamyz. Barlyq balalardyń súıikti ertegisi «Kúlshe qyz» ertegisine daıyndyq júrip jatyr. Áli kóp jańalyqtarymyz bar.
- «Kimde talant bolsa - ol qoǵamǵa jaýapty» deıdi. Osy uǵymmen qanshalyqty kelisesiz?
- Árıne, talant qana emes, mádenı ortada jumys jasap júrgen árbir adam qoǵamnyń rýhanı jetimsiremeýine jaýapty. Ásirese, biz balalardyń aldyna úlken jaýapkershilikpen shyǵamyz. Olardyń qalyptasýyna úlesimiz bar ekenimiz sezinemiz. Olar keıipkerlerden jasandylyq sezinbeýi qajet. Ómirdiń jaqsylyq jolyndaǵy kúres ekenine barynsha sendirý úshin eńbektenemiz. Ómirde bul sala qarapaıym ári jeńil bolyp kórinýi múmkin. Biraq, prezıdent bolý ońaı kórinetini sekildi, qıyn dúnıeler ylǵı jeńil bolyp kórinedi.
-Ádemi áńgimeńizge myń alǵys! Kelip jetken mereıli merekeńizben taǵy da quttyqtaımyz!
Suhbattastan: Beıbit Álkeeva
Teatrtanýshy
