مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترى – رەسپۋبليكا تاريحىنداعى تۇڭعىش قۋىرشاق تەاترى. وسۋ جولىندا ۋاقىتتىڭ سۇرلەۋىنەن ءوتىپ، ۇلكەن بەلەستەردى باعىندىرعان تەاتردىڭ اعا بۋىن ساحناگەرلەرى جاس بۋىن ارتيستەرىنە بىلگەنىن ۇيرەتىپ تالماي ەڭبەكتەنۋ ۇستىندە. وسىنداي ارداگەر ارتيستەردىڭ ءبىرى، ساحنانىڭ ءسانى، كورەرمەندەردىڭ سۇيىكتى كەيىپكەرلەرىنە اينالعان تالانت يەسى، سانالى عۇمىرىن قۋىرشاق تەاترىنا ارناعان اكتريسا – ءىلياسوۆا گۇلجاميليا ايىپقىزى.
1975 جىلدان ونەردەگى شىعارماشىلىق ءومىرى باستالعان ساحنا ساڭلاعى ءوزىنىڭ ءماندى عۇمىرىندا ءبىر عانا ونەر ۇجىمىندا ولشەۋسىز ەڭبەك ەتكەن تاباندى ءارى تۇراقتى مامان. ونىڭ 45 جىل بۇرىن مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترىنا اكەلگەن ەڭ العاشقى ەڭبەك كىتاپشاسىندا «تەاترعا قابىلداندى» دەگەن ءمور بولسا، ول ءالى كۇنگە دەيىن وزگەرىسكە ۇشىراماعان. وسىدان-اق ءارتيستىڭ ماماندىعىنا دەگەن شەكسىز ماحابباتىن اڭعارۋعا بولادى. ءومىر مەن ونەرى ەگىز ورىلگەن، بيىل مەرەيلى 65 جاس، ساحناداعى 45 جىلدىق مەرەيتويى وتكەلى وتىرعان اكتريسامەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
- قايىرلى كۇن، گۇلجاميليا اپاي. ۇزاق ۋاقىت ۇزىلىستەن كەيىن قايتا قاۋىشقانىمىزعا قۋانىشتىمىز. مەرەيلى مەرەيتويىڭىز قۇتتى بولسىن. اڭگىمەمىزدى ونەر جولىنا العاش قادام باسقان ساتتەرىڭىزدەن باستاساق.
- بالا كەزىنەن ءاربىر ءبۇلدىرشىن كىشكەنتاي ارماندارىن قاعازعا جازىپ نەمەسە ۇلكەندەر «وسكەندە كىم بولاسىڭ؟» دەگەندە ويلانباستان ءوز قيالىنداعى ارمانىن ايتادى. مىنە، وسى ساۋالعا مەن بالا كۇنىمدە «ارتيست بولامىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى ەكەنمىن. اكەم ءان سالاتىن، دومبىرادا وينايتىن ونەر ادامى بولعان سوڭ مەنىڭ دە قىزىعۋشىلىعىم باسىم بولدى. ءتىپتى، كىشكەنتاي كۇنىمدە اكەمە قىزىعىپ دومبىرا ۇيرەنەمىن دەپ شەشتىم. سوندا اكەم، ۇيىقتاردا جاستىعىڭنىڭ جانىنا دومبىرا مەن نان قويىپ جات. ەگەر، تۇسىڭە كىرسە ۇيرەنۋگە بولادى دەدى. سوندا بالالىقپەن سول ويعا شەكسىز سەنىپ، سولاردى جاستانىپ جاتتىم. راسىمەن تۇسىمدە دومبىرا كورگەنمىن. سول ساتتەردەن باستاپ ءانشى بولۋدى ارماندادىم. ۇيىمىزدە كىشكەنتاي راديو بولاتىن. كۇلاش بايسەيىتوۆا ءان سالعاندا «اكە، مىنانى اشىپ ءان سالعان اپايدى كورەيىكشى» دەيدى ەكەنمىن. مىنە، سول ارماندار اداستىرعان جوق. ءان الەمى بولماسا دا، تاعدىر تەاتر ونەرىمەن توعىستىردى. ونەردىڭ قاي سالاسى بولماسىن ۇلكەن تاباندىلىق پەن قاجىرلى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. وسى جولعا كەلگەنىمە قۋانباسام، وكىنبەيمىن.
- بۇگىندە قۋىرشاق تەاترىنىڭ ارداگەر اكتريساسىز. ارداقتى انا، اياۋلى جار، سۇيىكتى اجە، سىيلى ارىپتەسسىز. تەاترداعى ۇستازدارىڭىز بەن سۇيىكتى قويىلىمدارىڭىز جايىندا ايتساڭىز؟
- راسىمەن، مەنى وسى ونەرگە باۋلىعان، تاجىربيەسىمەن ءبولىسىپ، قۋىرشاقتىڭ الىپپەسىمەن تانىستىرعان قۇرالاي حالەكەتقىزى، ساعىنبەك بەيشەنوۆ، پاۆەل پوتوروكا سىندى تۇلعالار بولدى. سول كىسىلەردىڭ ۇلگى-ونەگەسىنىڭ ارقاسىندا مەن عۇمىرىمدى وسى كۇردەلى دە قىزىقتى ونەرگە ارناپ كەلەمىن. ال، قويىلىمداردىڭ بارلىعى ماعان وزىنشە ىستىق، ەرەكشە. دەگەنمەن، مەنىڭ جۇلدىزىمدى جاققان، شەبەرلىگىمدى شىڭداعان – «قاڭباق شال» قويىلىمى. بەس كەيىپكەردى جالعىز ويناپ، جان-جاقتىلىققا ماشىقتاندىم. وسى سپەكتاكلمەن رەسەي، يران، چەحيا، مولدوۆا سياقتى ءتۇرلى شەت ەلدەردە بولدىم. سپەكتاكل رەجيسسەرى – قۇرالاي ەشمۇراتوۆا. ءتۇرلى تەاتر ماماندارى وڭ باعاسىن، باتاسىن بەرگەن قويىلىم دەپ ايتار ەدىم. دالەلى، سپەكتاكل ءالى كۇنگە دەيىن تەاتر رەپەرتۋارىندا ءجۇرىپ كەلەدى.
- اتالمىش سپەكتاكلمەن بىرنەشە حالىقارالىق فەستيۆالدەردەن جۇلدەگەر اتاندىڭىزدار. بۇل ءسىز ءۇشىن قانشالىقتى قيىن سپەكتاكل بولدى؟
- ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن كەيىپكەرلەردىڭ داۋىس ىرعاعىن، مىنەز ەرەكشەلىكتەن وزىنە ساي جاساۋعا تىرىستىم. بۇل سپەكتاكلگە بۇكىل سانامدى ارنادىم. ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاتار شەكسىز ماحابباتىم بۇل قويىلىمنىڭ جاقسى شىعۋىنا سەپتىگىن تيگىزدى دەپ ويلايمىن. بۇگىندە سپەكتاكلدە ءۇش ارتيست وينايمىز.
- ءسىزدىڭ شىعارماشىلىق جولىڭىزدا جاس بۋىن كەزىڭىزدە ونەردە نە نارسە ماڭىزدى ەدى؟ بۇگىنگى جاستاردىڭ ىزدەنىسى مەن سىزدەردىڭ سول ۋاقىتتاعى ۇدەرىستەرىڭىزدى سالىستىرىپ كورەيىكشى؟
- ءار زامان اعىمى بولەك دەپ ايتىپ جاتامىز. بىراق، ونەرگە كوزقاراس، ەڭبەك قاي زاماندا دا وزەكتىلىگىن جوعالتپاۋى ءتيىس. ءبىز ۇلكەن اتاققا ۇزاق جىلدار بويى ەڭبەك ەتىپ جەتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيتىنبىز. ال، بۇگىنگى جاستار جارناماعا قۇمار. كوپشىلىگىنە اتاق، مەدال، مارتەبەنى ءجيى بەرىپ جاتادى. ول وسۋگە كومەكتەسەدى دەپ ايتا الماس ەدىم. دەگەنمەن، تالانتتى جاستار وتە كوپ. بولاشاقتارىنان ءۇمىت كۇتەمىز، جاقسىلىق تىلەيمىز. تەك باسىم بولىگى جەڭىل دۇنيەگە قۇمارتىپ، ءبىر كۇندە ءوز «بيىگىن» باعىندىرىپ تاستادىم دەپ ويلاعان سوڭ، ولاردان بولاشاقتا حاس شەبەرلەر شىعۋى قيىن ەكەنىن ايتقىم كەلەدى.
- ءسىز العاشقى كاسىبي ماراپاتىڭىزدى قاي كەزدە الدىڭىز؟
- ءبىز ەڭبەكتى قانداي دا ءبىر ماراپات ءۇشىن جاسامايتىنبىز. جاسىراتىنى جوق، ونداي وي مادەنيەت سالاسىندا 20 جىل ەڭبەك ەتكەن سوڭ قىلاڭ بەردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى اتاعىن 2003 جىلى، 48 جاسىمدا الدىم. ونىڭ وزىنە العىسىم شەكسىز. ولاردان وزگە بىرنەشە ماراپاتتارىم بار. ونىڭ ءبارى كورەرمەندەر ىقىلاسىنان ارتىق ەمەس دەپ ويلايمىن.
- قۋىرشاق تەاترىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىنەن ۇجىممەن بىرگە وتكىزىپ كەلەسىز. قالىپتاسۋ، گۇلدەنۋ، توقىراۋ، قايتا جاندانۋ ساتىلارىن وتكەردىڭىزدەر. بۇگىنگى تەاتر تىنىسى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
- تەاترىمىز تاريحى تەرەڭ، تالاي تارلانداردى تۇلەپ ۇشىرعان ونەر ورداسى. وتكەل بەرمەس اسۋلاردان ءوتتى. مىقتى ماماندار، قۋىرشاق ونەرىن شەكسىز سۇيەتىن تالانت يەلەرى قىزمەت ەتتى. ءار-ءتۇرلى باعىتتا جۇمىس جاساپ، قۋىرشاق تەاترىنىڭ مۇمكىندىگىن كەڭەيتتى. وسىنداي ءۇردىستىڭ جالعاسىن جاساپ، جاڭاشىلدىقپەن جۇمىس جاساپ جاتقان تەاترىمىزدىڭ ديرەكتورى ەسەناليەۆ تالعات قامقابايۇلىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن دە ايتا كەتكىم كەلەدى. اسىرەسە، جاس بۋىنعا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر ۇسىنىپ، ەلىمىزدىڭ ايتۋلى تەاتر رەجيسسەرلەرىمەن جۇمىس جاساۋعا جاعداي جاساپ جاتىر. اسىرەسە، «انا-جەر انا» سپەكتاكلىن ەرەكشە ايتار ەدىم. ارتيستەرىمىزدىڭ پوتەنيتسيالىن كورسەتىپ، قۋىرشاقتاردى دا ۇتىمدى قولدانعان قويىلىم. جالپى، رەپەرتۋارىمىزدا وسىنداي ساپالى سپەكتاكلدەر كوپ. جۋىردا رەجيسسەرىمىز ا.زايتسەۆ ساحنالاعان «مەن ءبىر جۇمباق اداممىن... اباي» قويىلىمى مەن ونداعى جاس ارتيست ر.ابۋدى ەرەكشە اتاپ وتەمىن. ىزدەنىسى مول، جان-دۇنيەسىمەن تەرەڭ ويلاناتىن، شىعار بيىگى الدا ارتيست. بىزدە وسىنداي جاستاردىڭ كوپ بولعانىنا قۋانامىن.
- تەاترداعى ارىپتەستەرىڭىزگە «مىنەزدەمە» بەرسەڭىز؟
- ارىپتەستەرىمنىڭ بارلىعىن ەرەكشە جاقسى كورەمىن. اسىرەسە، ءسابيليا ابۋەۆا – ءبىزدىڭ تەاترىمىزدىڭ ارداگەر اكتريساسى. ول كىسىنى ەرەكشە قۇرمەتتەيمىن، ۇلگى تۇتامىن. ءتىپتى جاستاردان دا ۇيرەنەتىنىم بار. ارقايسىسى ءبىر توبە. كىشىلەرى ۇلگەنگە، ۇلكەندەرى كىشىگە قۇرمەت، قامقورلىق كورسەتە بىلەدى. وزگەلەر قىزىعاتىنداي ارىپتەستەرىم بار دەپ ايتا الامىن.
- ال، كورەرمەندەرىڭىزدى شە؟ قازىرگى كورەرمەندەر قانداي؟
- ولارعا دەگەن ماحابباتىمىز ءتىپتى ەرەكشە (كۇلدى). زامان وزگەرگەنىمەن ونەردى سۇيەتىن، قۇرمەتتەيتىن كورەرمەن وزگەرمەيدى. ەڭ باستىسى شىنايى جەتكىزە بىلسەڭ قابىلدامايتىن قويىلىم جوق. ونىڭ دالەلى، بىزدە 30 جىلدان اسا قويىلىپ كەلە جاتقان سپەكتاكلدەر بار. دەمەك، بالالارعا قاي كەزەڭدە بولماسىن جاقسىلىق پەن ادالدىققا ۇندەيتىن قويىلىمدار قاجەت.
- كورەرمەندەرگە ۇسىنار قانداي جاڭالىقتارىڭىز بار؟
- تەاترىمىز 86-ماۋسىمىنىڭ شىمىلدىعىن ءتۇردى. كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىزگە دە، ەرەسەكتەرگە دە قىزىقتى قويىلىمدار دايىنداۋدامىز. بارلىق بالالاردىڭ سۇيىكتى ەرتەگىسى «كۇلشە قىز» ەرتەگىسىنە دايىندىق ءجۇرىپ جاتىر. ءالى كوپ جاڭالىقتارىمىز بار.
- «كىمدە تالانت بولسا - ول قوعامعا جاۋاپتى» دەيدى. وسى ۇعىممەن قانشالىقتى كەلىسەسىز؟
- ارينە، تالانت قانا ەمەس، مادەني ورتادا جۇمىس جاساپ جۇرگەن ءاربىر ادام قوعامنىڭ رۋحاني جەتىمسىرەمەۋىنە جاۋاپتى. اسىرەسە، ءبىز بالالاردىڭ الدىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن شىعامىز. ولاردىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلەسىمىز بار ەكەنىمىز سەزىنەمىز. ولار كەيىپكەرلەردەن جاساندىلىق سەزىنبەۋى قاجەت. ءومىردىڭ جاقسىلىق جولىنداعى كۇرەس ەكەنىنە بارىنشا سەندىرۋ ءۇشىن ەڭبەكتەنەمىز. ومىردە بۇل سالا قاراپايىم ءارى جەڭىل بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. بىراق، پرەزيدەنت بولۋ وڭاي كورىنەتىنى سەكىلدى، قيىن دۇنيەلەر ىلعي جەڭىل بولىپ كورىنەدى.
-ادەمى اڭگىمەڭىزگە مىڭ العىس! كەلىپ جەتكەن مەرەيلى مەرەكەڭىزبەن تاعى دا قۇتتىقتايمىز!
سۇحباتتاستان: بەيبىت الكەەۆا
تەاترتانۋشى
