Meni bilim berý salasy qyzyqtyrǵaly birneshe jyl boldy jáne kópten beri bizdiń damýymyzdy tejep turǵan júıeniń sol bir “osal jerin” tabýǵa tyrysyp júrmin. Búgin mine, osy máseleniń Markız de Kondorse jasaǵan jarqyn boljaly men onyń tereń túsinigine tap boldym.
⠀
Franýz fılosofy, matematık, saıası qaıratker, álemdegi alǵashqy “Bilim berý týraly” zańnyń avtory - Markız de Kondorse 1794 jyly-aq bilim berý júıesiniń adamzat aldynda turǵan basty máselesin tujyrymdaǵan. Onyń tujyrymdary mynadaı:
«Ár kezekti urpaq adamzattyń jeke ókili ózine deıingi barlyq urpaqtardyń jınaqtaǵan bilimin bir ózi ıgere alýymen betpe-bet keledi».
⠀
«Adamnyń ózine deıingi barlyq urpaqtardyń jınaqtaǵan bilimin ıgerý qabileti bilim berýdegi basty máselege aınalady».
⠀
«Teńsizdiktiń negizgisi bilim teńsizdigi bolady».
⠀
«Ádisnamany oqytý úderisiniń basty mazmunyna aınaldyrý jolyn oılastyrý kerek, osylaısha, adamdarǵa bilimder jıyntyǵyn emes, olardy ıgerýge múmkindik beretin ádister men kúrdeli bilimder júıesin mnemoshemalar jáne taqtaıshalarǵa túsirýge múmkindik beretin kartınalar usyný qajet».
⠀
Qazirgi qoǵam shyndyǵy turǵysynan keletin bolsaq, men adamzat aldynda turǵan taǵy bir úlken máseleni qosar edim. Ol – jınaqtaǵan bilimdi is júzinde paıdaǵa asyra bilý qabileti. Al bul bilim alýdyń jańa joldaryn emes, qajetti bilimderdi kerek ýaqytynda sanasynan sýyryp alýǵa múmkindik beretin jańa ádister men tehnıkalardy jáne olardy jaǵdaıatqa sáıkes qoldana bilý qabiletin talap etedi. Qazirgi tańda “qajetsiz bilim” máselesi artýda, ıaǵnı, adam óte kóp nárseni biledi, biraq óz bilimin qoldanyp, iske asyra almaıdy. Bilimdi sátti paıdaǵa asyryp, qoldaný úshin olar bilim alýǵa yńǵaıly "kartınalar, mnemotehnıkalar jáne taqtaıshalar” kúıinde emes, olardy is júzinde endirip, qoldana alýǵa yńǵaıly tehnologııalar men algorıtmder arqyly berilýi tıis.
