Balalarǵa tolyq tárbıeni ata-ana beredi dep aıta almaımyz. Bala sanasynyń qalyptasýynda jáne damýynda onyń kórgen mýltfılmderi erekshe oryn alatyndyǵy bárimizge málim. Orta eseppen alǵanda balalardyń keminde 1-2 saǵaty teledıdar jáne uıaly telefonnan mýltfılm kórýmen ótedi eken. Barlyq derlik mýltfılmderdi jaqsy deýge kelmegenimen, paıdasynan zııany kóp bolǵanyna qaramastan qazirgi tańda balalardyń súıikti mýltfılmine aınalyp otyr. Eresek adamdar kórse túsinbeıtin, balalar bar ýaqytyn arnaıtyn mýltfılmderge úńilip, zer salyp kóreıik.
Spanch bob:
100 myńnan bastap 25 mln-ǵa deıin kórermeni bar bul mýltfılm syrt kózge kúlkili bolyp kóringenimen, astaryna úńilsek mıǵa qonymsyz dúnıelerge tap bolamyz.
Balalardyń súıikti keıipkerine aınalǵan Gýbka Bobtyń dosy Patrıktiń oılaý qabileti shekteýli. Ol sonysymen balalarǵa shattyq syılaıdy. Shattyq syılap qana qoımaı, sonymen qatar, balalardy aqylsyz bolýǵa shaqyryp turǵandaı.
Spanch Bob mýltfılmi arqyly balalar neni úırenedi?
Aqshaǵa qunyǵý. Mýltfılmniń taǵy bir personajy Mıster Krabstyń aqshaǵa qunyqqandyǵyn jáne aqsha úshin bárine daıyn ekenin kórsetedi.
Urlyq jasaý. Mýltfılmde balalarǵa urlyq jasaýdy dáripteıtin, onyń neshe túrli aılalaryn kórsetetin personaj – Plankton.
Dostaryńdy jaqtyrtpaý, uıqy qumarlyq. Skvıdvardtyń óz dostaryna degen salqyn qarym-qatynasy, olardy mensinbeıtindigi, jalǵyzdyqty unatatyndyǵy balalarǵa jaqsy tálim emes ekendigi belgili. Ómiri uıqysy qanbaı júretin Skvıdvardt bala psıhıkasyna orasan zor zalal keltiredi.
Masha men aıý:
Ár bólimi mıllıonnan kem kórilim jınamaıtyn bul mýltfılmniń de balalar úshin keregi shamaly. Nege deısiz ǵoı? Alǵashynda Masha men aıýdyń kúndelikti ómiri sizge de kúlkili ári qyzyq bolýy múmkin. Keıin kele basty personaj Masha sizdiń de ashýyńyzǵa tıe bastaǵanyn baıqaısyz. Kishkentaı ǵana qyzdyń aıýǵa óz bilgenin istetýi balalarǵa ne úırete alady eken?
Egoızm men tártipsizdik. Túrli qylyq tanytyp, aıýdyń basyna áńgir taıaq ornatyp, óz degenine jetetin Masha egoızmdiktiń sımvolyna aınaldy. Ony kórgen ár bala buzyq bolýǵa bolady dep túsinip ata-anasyn óziniń artynan júgirtip qoıǵandy qup kóredi. Buzyqtyqtyń shegine jetken Masha tek aıýdyń ǵana emes, sonymen qatar, balardyń da psıhıkasynyń buzylýyna ákep soqtyrýy múmkin.
Úlkendi qurmettemeý jáne oǵash qylyqtar. Mýltfılmdegi aıýdyń úlken ekeni bárimizge málim. Osy oraıda Mashanyń aıýdyń jas ereksheligine baılanysty qurmet kórsetpeýi biz úshin tártipsizdiktiń shegi emes pe? “Úlkenge qurmet, Kishige izet”– degendi estip ósken balanyń úlkenge laıyqty qurmet kórsetetindigi anyq. Mashany kórgen baladan úlkenge degen qandaı qurmet kútýge bolatyndyǵyn oılaýdyń ózi qorqynyshty.
Áste, tisi aýyryp júrgen balanyń qaıta-qaıta baryp tisin jýyp júrgenin baıqadym. Anasynan nege balańyz qaıta-qaıta tisin jýa beredi degen kezde, anasy bir bólimde Masha tisi aýyrǵan kezde tisin jýsa, jazylyp ketetindigin aıtyp, balasynyń sodan kórgenin istep júrgenin aıtty. Bir ókinishtisi, balaǵa tisti qaıta-qaıta jýý áser etpedi. Aýrýy odan basylmady.
Joǵaryda aıtylǵan oqıǵa mýlfılmniń bala sanasyna qalaı áser etetindiginiń kórinisi. “El bolam deseń, besigińdi túze” degen M. Áýezovtyń tereń mándi naqyl sózin qaıta-qaıta oqyp, ózimizdiń tól mýltfılmderimizdi shyǵarý balalardyń baıandy bolashaǵy úshin istegen eń qaıyrymdy isimiz bolary anyq.
Biz tek qana eki ǵana mýlfılmniń astaryna úńilip kórdik. Tárbıelik máni shekteýli ekendigine ǵana kóz jetkizbeı, onyń bala psıhıkasyna, tárbıesi men sanasyna degen paıdasynan zııany kóp áreketterdi baıqadyq. Balalardyń kózaıymyna aınalyp otyrǵan osy eki ǵana mýltfılmnen osyndaı qorytyndy shyqsa, qalǵan mýltfılmderdi oılaýdyń ózi qorqynyshty.
Zııan, maǵynasyz mýltfılmderdi kórgeni úshin balanyń esh kinási joq. Baqytty balalyq shaǵynda, batyrlardyń erligin dáripteıtin, sanaly oı sala biletin, salt-dástúrimiz aıshyqtalatyn maǵynaly mýltfılm usyna almaǵan kiná ózimizden ekenin, bala tek bar nárseni kóretindigin túsinýimiz kerek. Qazirgi balalar agressıvti, ashýlanshaq dep bar kináni balaǵa jappaı turyp, eń aldymen kinániń ózimizde ekenin moıyndaǵanymyz durys. Aldaǵy ýaqytta, birer jyldyń ishinde tárbıelik máni tereń tól mýltfılderimiz shyǵyp, balalarymyzdy durys tárbıeleı alatyn jaǵdaıǵa jetemiz dep senemiz!
Laýra TURSYNJAN,
“Adyrna” ulttyq portaly
