Qazaq - balasynyń shyqqan tegine asa mán bergen halyq. Tegine qarap qyz alyp, qudalasqan dana el. Al ata-tegińniń eń mańyzdy kórsetkishi qujattaǵy atyń men jóniń ekeni aıtpaı-aq belgili. Degenmen qazirgi aty-jónderge qarap qazaqty «qazaq eken» dep tanı alamyz ba? Árıne, joq. Bireýmiz orys ultynyń –ov, -evalarymen adasyp júrsek, ekinshimiz –ál, -ıbndar bop júrgen jaıymyz bar.
Aty-jónimizge orys tiliniń –ov, -ev sýffıksteriniń qaýiptigi týraly qanshama pikirler aıtylyp keldi. Ǵylymı dáıekter de az emes. «OV» PEN «EV» — TEN QAShAN QUTYLAMYZ? degen maqalada mynandaı faktilerge kózimiz shaldy: «Al endi bizdiń ıemdenip júrgen «ov», «ev»-tiń qaıdan shyqqanyna toqtala ketsek, belgili fılosof, professor Amanjol Qasabek myrzanyń aıtýy boıynsha «ov», «ev» orystyń «cheı holop?» degen sózinen shyqqan. Bul – kezinde quldar men kúńderdiń qaı qul ıelenýshige tıesili ekendigin anyqtaıtyn jalǵaý bolǵan, keıinnen orys halqynyń famılııasyna aınalyp ketken eken. Buǵan taǵy bir dálel kommýnıstik ıdeıa kósemderiniń (jaqsy maǵynada) biri F.Engels «Semıanyń, jekemenshiktiń jáne memlekettiń shyǵýy» atty eńbeginde bul jóninde tereń ǵylymı tujyrym jasaı kelip: «familia» degen sóz rımdikterde erli-zaıypty adamdar men olardyń balalaryna qatysty bolmaı, quldarǵa ǵana qatysty bolǵan. «Famulus» – úı quly degen sóz. Al «familia» – bir adamǵa qaraıtyn quldardyń jıyny degen sóz», – (K.Marks pen F.Engels, «Tańdamaly shyǵarmalarynyń úsh tomdyǵy», 3-tom, 258-bet. Almaty, «Qazaqstan», 1981) dep jazǵan.» - osydan, patsha úkimetiniń adamnyń ata-tegine ózgeris engizý arqyly quldyq sanany astyrtyn engizgenin bilemiz. Atalmysh ıdeologııa tarıhta aty shýly soǵys strategııasynan da zor bolyp shyqqany sonsha, qazirgi ýaqytqa deıin aty-jónimizde birizdilik bolmaı tur.
Táýelsizdik alǵan jyldary elbasymyz bul máseleni sheshimsiz qaldyrmady. 1996 jylǵy 2 sáýirdegi N 2923 Jarlyǵynda bylaı kórsetiledi:
« QAÝLY ETEMIN:
- Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń "Ulty qazaq azamattardyń tegi men ákesiniń atyn jazýǵa baılanysty máselelerdi sheshý tártibi týraly" 1996 jyly 2 sáýirdegi N 2923 Jarlyǵyna (Qazaqstan Respýblıkasynyń PÚAJ-y, 1996 j., N 14, 107-qujat) mynadaı ózgeris engizilsin:
2-tarmaqtaǵy "ishki ister" degen sózder "ádilet" degen sózben aýystyrylsyn.
- Osy Jarlyq qol qoıylǵan kúninen bastap kúshine enedi.»
Zańnyń kúshine engenine baqandaı on tórt jyl ótken eken. Al azamattyq sanaly ortaq sheshimimiz joq. Osy oraıda áriptesim Qýanysh Jumabekuly «Aty-jónimizdi jazýda «uly» bolaıyq!» maqalasynda aıtqan pikirlerge qosyla otyryp, aty-jónimizdi saýatty ári qazaqy tásilmen jazý úlgisin tolyqtaı qoldaımyn.
Sózimniń qorytyndysy retinde, joǵarydaǵy máselege beıjaılyq tanytý arqyly jańashyldyq izdep jańylyp, ult retinde tegimizden túbegeıli aırylyp qalýdan, ulttyq rýhymyzdy quldyratyp, buǵaýdaǵy sanamyzdy árimen qaraı ýlandyrýdan saq bolaıyq degim keledi.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ PhD doktoranty, Lázzat Janatqyzy
