Qytaidyŋ Şinjiiaŋ öŋırın mekendeitın qazaqtardyŋ ūzaq ta kürdelı tarihy, bai mädenietı men ädebietı tūtas qazaq ruhaniiatynyŋ bölınbes bır bölşegı ekenı aidan anyq. Ol jaqta ǧasyrlar boiy jasalǧan bai qazynany ūlttyq mädenietımızge qosu – basty mındetterımızdıŋ bırı bolmaq. Osyǧan orai, adyrna.kz ūlttyq portaly da igılıktı ıster jolynda öz ülesın qospaq.
Atajūrttan jyraqta jürgen köptegen jazuşylardyŋ denın keiıngı tolqynnyŋ tüstep tani bermeitını belgılı. Bız de «Talant armanǧa tabynady» dep Äbış Kekılbaev tämsıldegendei, öz aimaǧynda köpke erte tanylyp, paiǧambar jasynan assa da ūrpaq aldyndaǧy boryşyna adaldyǧyn saqtap, qasiettı qalamdy janyna serık etıp jürgen zeinetker jazuşynyŋ äserlı äŋgımelerın qalyŋ oqyrmanmen qauyştyrudy qūp körıp otyrmyz.
«Taudai talap bergenşe, tarydai baq ber» dep tıleidı eken būrynǧylar. Sonau baiaǧydaǧy bala kezım. «Mädeniet töŋkerısınıŋ» dülei toqynynyŋ tegeurınınde aryptalasyp jürgende kezdeisoq kezdesken sol bır ıs şynynda maǧan baq bolyp qondy. Tek sol ısten kiın ǧan köz aiam keŋıp, keiıngı betalysym oŋala bastady.
* * *
Üisın tauynyŋ kün betı. Jaǧa-jeŋı jinaqy tau şoqylarynyŋ etegı, şaldardyŋ keŋ şalǧaily şekpenındei kölbegen kök būiratpen jalǧasyp jatyr. Būirattyŋ etegın kerlei or qazǧan qara nöpır qalyŋ adam kiız üidıŋ beldeu arqany sekıldenıp, şūbalaŋdai sozylyp, kün saiyn batys tūsqa bettep keledı. Jazdyŋ jyly şuaǧy men jomart jaŋbyrynda jetılıp jelkıldei qalǧan qūlynqūiryq qūraqtar men būira betegeler, qyzyldy-jasyldy qyr gülderı būrqyldaǧan boz topyraqtyŋ astynda taptalyp taǧdyrdyŋ tälkegıne nalyp jatyr. Būl künderı būl ölkenıŋ jabaiy aŋ-qūstary da mazasyz küige tüsken. Ömır boiy osy bır tynyş ortany mekendep, ūrpaqtaryn örbıtken qyr qoiandary myna qanjılık bolǧan qalyŋ toptyŋ aiaǧynyŋ astynan äreŋ qūtylyp, jandaryn auzyna tıstep, alys mekenge auyp kettı. Sary şymşyq, şaqşaqailar top-top ösken ükılı bozamyq şilerdıŋ tübın panalap qipyldaumen älı de jan saqtap jür... Jūmys basyndaǧy kürkelerden sozalaŋdaǧan sūrǧylt tütınderdıŋ qatary molaiyp, kök jüzınde şep jaiyp alyp ydyrap barady. Qalyŋ jūmysşynyŋ batys şetındegıler – «qylmyskerler» toby. Osylardyŋ eŋ bergı qūiryq ūşyndaǧy on üş-on tört jastar şamasyndaǧy taldyrmaş denelı, aqqūbaşa «bala qylmyskerdıŋ» aty – Baqtiiar. Qozǧalyspen qarsylasqan toŋmoiyn äkesı ölgen soŋ şeşesı jyndanyp ketken deidı. Al, būl būzaqy, qanqūily äkesınıŋ qabırın qūşyp jylap otyrǧan jerınen ūstalyp, eŋbekke salynǧanyna üş kün boldy. Qasyndaǧy dembelşe qara sekıldı qarymdy qairatpen kürektı kömeilete kösıp topyraq tastai almaǧanymen, tyşqanşylap bolsa da tynym tappaidy. Saǧaldanǧan samai şaşynan aiǧyzdala aqqan terın jeŋımen sürtken äredıkte, dala tabiǧatyna taŋyrqai ma eken, ainalasyna aŋyraia qarai berdı. Būlardan taiaq tastamdai jerdegı bettıŋ bezeuı ıspettengen qūitymdai töbeşıkte köz aldymdaǧy qūbylystardy qalt jıbermei, baqylauşylyq ıstep men otyrmyn. Ol künderde baqylauşy degen töŋkerısşılerdıŋ eŋ dökeiınıŋ qolynan äreŋ keletın erekşe maŋyzdy jūmys esepteletın-dı. On künnıŋ aldynda bız osylai attanarda Qastar degen töŋkerıs komitetınıŋ bastyǧy maǧan: – Sen sonau aimaq ortalyǧynan myna keŋ-baitaq auyl-qystaqqa qaitalai tärbie aluǧa keldıŋ. Qazırgı beineŋ de jaqsy. Tärbienı jaqsy qabyldap jatyrsyŋ, – dei kelıp barlai bır qarap, sözın onan ary sabaqtai jönelgen, – Öndırıstı ılgerletudıŋ qajetı boiynşa jaiylym qorşau üşın qazylatyn orǧa jūrtşylyqpen bırge qystaqtaǧy barlyq qylmyskerler tügel aparylady. Solarǧa baqylauşy bolyp belgılendıŋ. Būl qyraǧylyqty qatty talap etetın jūmys! «Jaqsy söz jan semırtedı» degen ras eken. Myna madaqtau men qaltqysyz senımge köp-körım marsiyp qaldym. ... Ortalaudy tauysatyn jyly mädeniet töŋkerısı bastaldy da, jatsam-tūrsam kökeiımnen ketpeitın joǧarylap oqu armanym jol ortada joqqa şyqty. «Suǧa ketken tal qarmaidynyŋ» kebın kiıp keşegı aimaqtaǧy aituly orta mekteptıŋ ümıtker oquşysy myna şalǧaidaǧy «Keŋqonys» qystaǧynan bır-aq şyǧaiyn! Äitkenmen mūnda da bolaşaq nūrly, ümıt mol körındı. Endı mıne basşylyq maǧan zor senım artyp otyr. Jalpy kölemge Balǧabai jauapty eken. Qyryqty attap mosqal tartqan osy bır adam bız Keŋqonysqa alǧaş kelgenımızde: - Sender kedei, tömen, orta diqandardyŋ tärbiesın aluǧa kelseŋder, aldymen mynany üirenıŋdır! – dep külge kömıp pysyrǧan kartop jeudı üiretken. Būl ıstı tötenşe bır yjdaǧattyqpen saltanatty ötkızuge tyrysyp edı. Sol Balǧabai bastyqtyŋ köŋılındegıdei qolǧabys etuım qiynǧa tüsıp tūr. Myna qalyŋ toptyŋ şetındegı bır şoǧyr būzaqylarǧa sasyqküzennıŋ aiǧyryndai şaqyldap tūruym kerek eken. Küres jiyndary bolsa ǧoi bır jön, köptıŋ dürmegınde qalai kösteŋdeseŋde kelıp tūr. Eşnärsenıŋ qara-qūrasy joq jalǧyz özıŋ şaptyǧa berudıŋ de jönı kelmeidı. Onyŋ üstıne el qu janyn quyrdaq etıp, aryptalasyp eŋbek etıp jatsyn, al, sen ekı qolyŋdy artyŋa ūstap alşaŋda da jür... Apyr-au, qalai mandyrap baram, elıŋ ne osy deimın özımdı-özım küstanalap. Būrnaǧy küngı Balǧabaidyŋ «taptyq maidanda tabandy boluyŋ tiıs» dep syndaǧannyŋ da jönı bar-au! Būlar qaidan el bolsyn, ymyralasuǧa kelmeitın tap jauy degenımız osylar emes pe?! «Ūiym ūiǧarǧan mındettı oidaǧydai oryndauym jön ǧoi» dep tiianaqtattym oiymdy. Töbe basynda älı otyrmyn. Üp etken jel joq. Tüske taiaǧan künnıŋ aptaby jer-älemdı quyryp barady. Or şetıne taiau qoralana ösken bır top şyraljyn quraidyŋ tık töbesındegı kök jüzınde boztorǧa şyryldap tūr. Bırde aşyq syŋǧyrly tūnyq äuenge bassa, bırde tūnşyǧa byldyrlap baryp, qaita köterıp şyǧandatady. «Ätteŋ, notadan habarym bolsa, myna bır sazdy, oinaqy äuendı ainytpai qaǧazǧa tüsırıp alar edım-au!» deimın därmensızdıgımdı eske alyp. Qaidaǧy bır oilarmen otyryp köz jazyp qalǧan ekenmın. Jaŋaǧy torǧaidyŋ ünı öleusırep, jünı bobyrap, örmekşınıŋ toryna matalǧan köbelektei jantalasyp jerge jaqyndai qalypty. Belgısız bır syrtqy küştıŋ yqpaly bar ma, qalai? Qūtyluǧa qūlşynsa da haly ketıp tömendei berdı. Arǧy jaǧyndaǧy ordyŋ şetınde qaltiyp tūrǧan Baqtiiar da osynau qūbylysty baqylap tūrǧan körınedı, şyraljyn quraiǧa qarai ūmtyldy. «Ne bop qaldy» - dep ber jaǧynan men de jügırdım. Baqtiiar bara sala-aq top quraidyŋ tübın töpeştep jatyr. Tömendegen torǧai jıbı üzılgen batpyrauyqşa jerge jalp ete tüstı. Men jetkende Baqtiiar äldeqaşan myljalanyp ölgen, bılektei qaraşūbar jylandy älı töpeştep jatyr eken. - Sorly torǧaidy jylan arbaǧan eken ǧoi. - Apyr-au, qalai baiqap qaldyŋ? - Qūs bolsa da qūdai jaratqan maqūlyq qoi. Marqadam tap balam, - dep küŋgırlegen «qylmystylar» qaumajalai kelıp Baqtiiarǧa süiınış bıldırıp jatyr. Qūryq boiyndai jerde ǧana aldymda daliǧan sūrbörte qanatyn jinauǧa haly kelmei auzyn aşyp alqynyp jatqan boztorǧaidy körıp janym aşyp kettı. Bala kezımnen qalada öskendıgımnen qyr-dalanyŋ tabiǧatyndaǧy mūndai taǧylyqty közben köru emes, qūlaqpen de estımegen ekenmın. Kömeiıme kelgen köp sūraudy qasymdaǧy «qylmystylardan» sūrap ūǧudyŋ jönın tappai kıbırtıktep tūrdym da, torǧaiǧa qarai tönıp edım. - Ua, tiıspeseŋşı balam, qolyŋnyŋ taby ötedı. Onsyzda ölgelı qapty, esın jiǧan soŋ özı-aq ūşyp keter, - dep jaq süiegı şodyraiǧan, şoqşa saqaldy sary şal saŋq ete tüstı. Men kılt toqtap qaldym. Myna ǧajapty körıŋız. Baqylauşy basymmen būzaqy şaldyŋ būiryǧyna boisūna qalǧanyma taŋǧalam. Oi-tılegımızdı ortaqtastyrǧan torǧai taǧdyry şalǧa toitarys beruge menı şyndap jıberer emes. Ökınerlıgı, torǧai taǧdyry mūnymen oŋalmady. Tu syrtymyzdan şyqqan Balǧabaidyŋ tarǧyl dauysy şyrqymyzdy bır jolata būzyp jıberdı. - Qaraşy, öŋkei būzaqynyŋ tap bır toiǧa kelgendei toptasyp saltanat qūruyn, nege toqtatasyŋdar jūmysty, – dep baibalam salǧan oǧan, men de ıstıŋ şyn sebebın tüsındıruge tyrystym. - Myna torǧaidy jylan jūtyp... jo, joq, jūtyp emes-au arbap, sonan Baqtiiar baiqap qalyp, jylandy öltırıp... būlar soǧan ailanyp qaldy, - dep torǧaidy nūsqap edım. Mūnym tıptı de tiymsyz boldy. Balǧabai qamyt aiaǧymen teŋsele basyp torǧaiǧa jaqyn bardy da: - Jerden altyn tapqandai jelıgıp tūrǧandaryŋ osy ma? Mıne endeşe! – dep qonyşy qatparlanǧan könetoz etıgınıŋ syrty mūjylyp qisaiǧan ökşesımen torǧaidyŋ qanyn şaşyrata taptap jıberdı. Beişara torǧaidyŋ şiq etuge şamasy kelmedı. Balǧabaidyŋ qaperıne de keler emes. «Qait, qaittyŋ» astyna alyp qodyraŋdap jatyr. Qipyjyqtaǧan «qylmyskerler» qūnyperen bolyp orǧa qarai ūmtyldy. Ölgen torǧaidyŋ qasynda ünsız mūŋaiyp men tūrmyn. Älgınde ǧana jylannyŋ auzynan araşalanǧan baiqūs, endı mıne ışek-qarny aqtarylyp aldymda jatyr. Balǧabai anandai jerdegı bır şoq sary quraidyŋ tübıne şaptyrdy da, yşqyr bauyn bailanyp tūryp menı şaqyrdy. Men solai būrylǧanda: - Qazır naq balapan basatyn kez ǧoi, beişaranyŋ balalaryna da obal boldy-au – degen qyli köz kempırge: - Oǧan ne şara, äuelı öz künıŋdı oilaşy, - dep küŋk etıp jatty qasyndaǧy buryl saqal. Balǧabai menı auaşa ertıp şyqqan soŋ maldasyn qūryp, temekı orai otyryp: - Päle-e, baqylauşylyq ıstegenıŋe bolaiyn. Men kelmesem äuelı olardy erkıne jıberıp, oinauǧa ainalypsyŋ ǧoi, - dedı közın syǧyraityp. Menı mazaqtap ta, balasynyp ta otyr. Myna sözge men de tötesınen kettım: - Söilei beredı ekensız, sız de. Jylan öltıru oiyn ba eken? Ol da ziiankestıŋ bırı ǧoi. Özıŋızdıŋ beiküna torǧaidy taptaǧanyŋyzdy qai jönge siǧyzar ekensız, qane? – dedım älgındegı torǧaidyŋ halı köz aldyma kelıp. Balǧabaidy jek körıp jirkenıp otyrmyn. Balǧabai temekısın tūtatyp alǧan soŋ, üŋıreigen talpaq tanauynan kök tütındı sozaqtata budaqtatyp jatta kelıp qarqyldai küldı. Jaişylyqta ǧoi ädep üşın bolsa da qosyla jymiiar edım. Al mynanyŋ qarqyldaǧany jynymdy türşıktırıp, ezuım külkıge izemei qoidy. Älden uaqytta külkıden be, joq temekınıŋ kök tütınınen be, sūrǧylt közı jasaurai qalǧan Balǧabai meşpetınıŋ jeŋımen közın sürttı de: - Äi, balasyŋ-au! Qaraǧym Qaster, bır torǧai üşın sonşa tomsaryp, onsyzda künıne san myŋdap qyrylyp, itelgıge jem bolyp jatpai ma? Myna būzaqylardy täubege keltıru üşın osylai qatygez bolmasa da bolmaidy. Būl degen töŋkerıs, töŋkerıstıŋ qajetı... – dedı söz soŋynda jattamaly sözben jaltaryp. - İtelgı jese, ol degen kök taǧysy, jyrtqyş maqūlyq. Al sız degen adamsyz ǧoi. Adam atyŋyz bar ǧoi. Sonşama taptamasaŋyz da ne eter edı? – dep men de kögerıp otyrmyn. Balǧabai tartyp bolǧan temekısınıŋ tūqylyn tabanyna sürkep tez öşırdı. Ökşesıne jūqqan torǧaidyŋ qany älı tolyq qūrǧamapty. - Jä, balaqai, - dedı ol sūrǧylt közın syǧyraityp, - daudy doǧaraiyq, endı köz aldyndaǧy jūmysqa keleiıkşı, - dep maimöŋkelegen ol, baiaǧy bır saryndy sarsüzek bolǧan sözderdı ūzaq sapyrdy. Qasarysqan oi-qiialym onyŋ sözderın qonys bermei qaita qualap jatty. Äitkenmen Balǧabai «ülgılı ziialy» dep menıŋ ıs-ızderımdı tanystyryp joǧaryǧa joldau oiynyŋ bar ekendıgın; osy retkı jūmys aiaqtasymen solai etetındıgın; sondyqtan qūlşyna ıstep qyzmet körsetuımnıŋ qajettılıgın aŋǧartqanda baryp köŋılım jıbıdı. - Jür endı jūmys basyna, - dep ornynan tūrǧan Balǧabaiǧa ılesıp solai jürdım. Tüskı demalysqa qaituǧa qamdanǧan qylmyskerlerdı toqtatyp alǧan Balǧabai, Baqtiiardy tergei jöneldı. Bıraq, qanşama zırkıldep, kärlene töngenımen Baqtiiardyŋ da oǧar yǧar türı joq. Ūşqyn şaşaqan qoŋyr közımen Balǧabaidyŋ betıne baǧjiyp, bezere qarap ünsız tūr. Kenet közı Balǧabaidyŋ qisaiǧan ökşesındegı torǧaidyŋ qanyna tüskende kemseŋdep baryp kürsınıp jıberdı. Menıŋ odan ary tūruǧa şydamym jetpei syrt ainalyp şatyryma bettedım.* * *
... Şırkın-ai deşı, Balǧabaidyŋ aitqany kelıp baǧym aşyldy. Men mıne audan boiynşa ülgılı ziialy bolyp aimaqqa ketıp baramyn. Keremetterımnıŋ kuäsı bolǧan Keŋqonys qystaǧy būldyrap köz ūşynda qaldy. Avtobus jüitkıp keledı. Şuyly janyŋa şuaq bolǧan tuyp-ösken körkem qalaǧa da keldım. Köşe jiegındegı kök terektıŋ saiasynda, qaişalysqan qalyŋ toptyŋ arasymen üige bet alyp baramyn. Aqparat taraulary menı mūnda äbden ügıttegen körınedı. Bıren-saran kezdesken tanystar bastaryn izep, quanyşymdy qūttyqtap jatyr. Tıptı beitanys bıreuler de menı nūsqap bırdemelerdı aitqandai bolady. Qaqpamyzdyŋ aldynda bır top adam tūr, aralarynda şeşem bar eken. Äne, äkem de körındı. Şeşem menı bauyryna qysyp aimalap jatyr. Ekı tanauym şym etıp közım botalap barady... Qabyrǧalary zäulım keŋ jiyn zalyna kök jūldyzyndai samsaǧan elektr şyraǧy erekşe sän berıp tūr. Qūjynaǧan qalyŋ adam menı du qol şapalaq soǧyp, sözge ūsynys etıp jatyr. Men sahnaǧa köterıldım. Sansyz jūp közder maǧan yntalana qadalyp, söileuımdı kütıp tūr. Şattyǧyma süiıngen men erıksız közımdı jūmdym. Sözdı qai jerden bastauym kerek, nenı aitam sanda, selt etıp közımdı qaita aştym. Baiaǧy bettıŋ bezeuı ıspettengen töbeşıktıŋ üstınde otyrmyn. Kün eŋkeiıp qalypty. Köz aldymdaǧy qylmystylar küibeŋdep eŋbek ıstep jatyr. Balǧabai ras aitsa boly. Qiialdyŋ ıske asuy qiyn emes te şyǧar. Ol üşın qyzmet körsetuım qajet. Sondyqtan baqylauşylyqty küşeite tüskem. Keşe ymyrt üiırılgen alakeuım kez bolatyn. Būlar kürkelerınıŋ aldynda tamaqtanyp jatqan, art jaqtarynan körınbei baspalap kelsem, qaşan da Baqtiiardy qasynan tastamaityn älgı Mardan degen dembelşe qara köptı auzyna qaratyp alypty. Gu-gu etedı. - Qūrözekten bastap qazdyq qoi, - deidı töŋıregındegılerge, - sodan bergı jerdı mölşermen on bes şaqyrym desek, ordyŋ enı ǧoi ekı metr, syrtqa tastalǧan topyraq üş metr jerdı alyp jatyr. Al, Baqtiiar sen eseptep körşı, jalpy audany qanşa mu bolar eken, - dep Baqtiiarǧa esep ıstetıp jatyr. Apyr-au, mūǧalım-eke, sen äuelı būl baladan emtihan alaiyn dedıŋ ǧoi, - deidı töŋıregındegılerdıŋ bıreuı. - Mardan mūǧalımnıŋ oiy tura, oqyǧandaryn ümytyp qalmasyn degenı ǧoi, endı qaitsyn, - dedı älgı «torǧaiǧa tiıspe» dep maǧan aqyrǧan şoqşa saqaldy sary şal. Qaisy bıreulerdıŋ qaraŋǧyda syrpyldatyp köjenı soraptaǧany estılıp tūr. Az ünsızdıkten keiın: - Mūǧalım, mölşermen bır jüz on mudan az asady eken, - dedı eseptep bolǧan Baqtiiar. - E, mıne! Tekke ketken eŋbekküştı esepke almai-aq qoiaiyq, sonda qanşama jaiylymnyŋ qyrtysyn büldırıp kerekten şyǧaryp jatyrmyz. Būlr mūny nege oilamaidy, - degen dembelşe qaranyŋ dausy tütıgıp baryp toqtady. Az tynyştyqtan soŋ: - Marhūm atamyz baiaǧyda köne jūrttan köşerde qara jerdıŋ de kiesı bar, dep qazyqtardy suyrtyp, at aǧaş pen jeroşaqtyŋ ornyn toltyrtyp, tegıstetıp otyratyn jaryqtyq, - degen qyli kempırdıŋ dausy kürsıne toqtady. Taǧy da tynyştyq ornai qaldy. Salqyn tün. Alysta taryldaǧan tartardyŋ dausy qūlaqqa talyp estıledı. Būlar jatuǧa qamdana bastady. Men öz şatyryma qarai jylystadym. Balǧabai älı joq. Tünnıŋ qai kezınde kelerın qūdai bılsın. Kündegı ädetı osy. Qiial qūşaǧynda jalǧyz jatyrmyn, «Älgılerdıŋ sözderı-ai!» deimın aunap tüsıp, - körıneude ündemegenımen oŋaşada qalai-qalai qaqsaidy özderı. Qystaq halqy bolyp attanysqa kelıp ıstep jatqan igı ıstı terıske şyǧaruǧa qaityp batyly barady būlardyŋ. Qozǧalysqa qarsy şyǧu degen osy şyǧar, sırä da... Bylaiynan qarasaŋ aqylǧa da qonymdy. Anau qara jıgıt esep körsetıp būltartpas dälel tastap otyrmai ma?! Oi, täube, tüsınsem ne qylsyn. Mūny Balǧabaiǧa mälımdesem taq bır joŋǧar şapqandai-aq jınıgıp äbıgerlıktı bastaidy deşı. Joq, qazırşe aitpai tūrǧanym jön sekıldı. Älıptıŋ artyn baǧaiyn. Būlardy älı de baiqap köreiın» dep qoryttym oiymdy ūiyqtar aldynda. ...Oŋaşa otyrǧan adamnyŋ oiy tausylǧan ba? Men ornymnan tūryp kerıle bastadym. Kün ūiasyna taiady. Qylmystylar kürkelerıne qarai bettedı. Baqtiiar taǧy da būlardan bölınıp artta qalyp qoidy. Keşelı berı arjaqtaryndaǧy äneu bır topty qalaqaidyŋ arasyna bara bergıştep jür. Mıne būl sūmpaiy taǧy solai bettedı. «Būl ne ıstep jür, mūnyŋ qūpiiasyn aşu qajet». Ol jürgen boiy qoralanǧan qalaqaidyŋ arasyna kırıp körınbei kettı. «Iаpyr-au, myna būzaqy bırdemenı büldırıp jürmesın». Men endı solai qarai ūştym. Qalaqaiǧa jete bere aqyryndap alqynymdy basyp, aŋduǧa kırıstım. Ol ary qarap alyp, qalyŋ qalaqaidyŋ tübındegı şalǧyn şöptıŋ arasynda jügınıp otyr eken. Qaşyqtau bolǧandyqtan ne ıstep jatqanyn baiqai almadym da, mysyqşa basyp, jaqyndai tüstım. Iske qūlşyna kırıskenı sonşalyq menıŋ kelgenımdı sezbedı. Jelke tūsynan kelıp üŋıle qarasam şalǧyn şöptıŋ arasyndaǧy ūiada boztorǧaidyŋ saryauyz balapanynan törteuı jatyr. Älı temır qanat bola qoimapty. Közderı jüdeulı, halderı naşar körınedı. Tarydai talqandaǧan nannyŋ uaǧyn betıne salǧan kök japyraqty olardyŋ auzyna ūstaǧan Baqtiiar jylap otyr. Ekı iyǧy qozǧalyp solyq-solyq etedı. «Al Qaster, ūsta qylmystyny» degen bır mysqyl oi-jüregımdı qaryp öttı. Köŋılım būzylyp, öksık dendetıp barady. Aqyry şydamym tausylyp şiq etıp ketıp edım. Selt etıp artyna qaraǧan Baqtiiardyŋ közı Baǧjaŋ etıp, şoşyna şyŋǧyryp jıberdı de: - Taptamaşy aǧatai, - dep aiaǧymdy qūşaqtap jatyp aldy. Men de jetısıp tūrǧam joq. Aiaǧyma aiqasqan qoly tastai qatyp qoia berer emes, egılıp ketıp erıksız eŋkeiıp, onyŋ moinynan qūşaqtadym.* * *
Sodan berı talai jyldar öttı. Balalyqtyŋ bal däurenı ozyp qyryqtyŋ qyrqasyna ılındım. Qazır qaladamyn. Kelıp-ketkenderden sondaǧy el-jūrtty sūrastyryp tūram. Mardan mūǧalımmen ötken jyly «ülgılı aǧartuşy» bolyp aimaqqa jinalysqa kelgende kezdestım. Samaiyn qyrau şalǧanymen dembelşe denesı älı myǧym eken. Közı külımdep jainaŋ qaǧady. «Qazır qatty baiydy» dep Balǧabaidy maqtaidy, «Mektebımızge bes myŋ dollar kömek qosty» deidı. «Zamana şuaǧy onyŋ da kör keudesın jylytqan eken-au!» deimın ötkendı oilap. Aitpaqşy Baqtiiar qazır Ürımjıde tūrady, jaiylym mamany. Juyrda käsıbınen dissertasiia qorǧaǧan eken, öte sättı bolypty. Qūttyqtap hat jazdym. Ötken bır künderden ūmyt bolyp bara jatqan osynau bır ıster esıme oralyp, qolyma qalam alǧan edım...Avtor turaly: Qasymhan Äubäkırūly 1949 jyly Qytai Halyq Respublikasy, Şynjaŋ ūiǧyr avtonomiialy audanynyŋ Qūlja qalasy, Ile asyl tūqymdy jylqy fermasynda düniege kelgen. 1976 jyldan bastap künı keşege deiın ūstazdyq qyzmetten qol üzbegen qalamger auyldyq orta mektepte ädebiet, fizika, matematika pänderınen därıs beredı. Sol tūstarda tyrnaqaldy tuyndylary «Ile aidyny», «Altai aiasy», «Tarbaǧatai» syndy gazet-jurnaldarda jaryq körıp, oqyrman qauymnyŋ oŋ baǧasyn alyp, ädebi ortanyŋ nazaryna ılınedı.
Ūqsas jaŋalyqtar
