Dıssıdent aqyn Aron Atabek 2006 jyly bolǵan «Shańyraq oqıǵasy» kezinde jappaı tártipsizdik uıymdastyrdy dep 18 jylǵa sottalǵan edi. Bıyl saıası tutqynnyń temir tordyń ar jaǵynda otyrǵanyna 14 jyl boldy. Aqynnyń qyzy Aıdana Aıdarhan áleýmettik jelide ákesiniń jaǵdaıy týraly jazba qaldyrdy.
Múgedektikti rásimdeýdi ótingen
"Ákem telefon arqyly sóıleskenimizde densaýlyǵynyń jaman emes ekenin aıtty. Alaıda, qolyn kóterip, saýsaqtaryn búge almaı qalǵanyn jetkizip,«Artsıla» dárisin konvertke salyp jiberýimdi ótindi. «Túrme basshysynan múgedektikti rásimdeýdi suradym. Osyny quqyq qorǵaýshylarǵa jetkizshi»,- dedi ákem. Ol koronavırýs týraly hat jazyp jiberýge ýáde berdi»
Sonymen qatar, Aron Atabek qyzyna óz úndeýin de jetkizgen:
Nazarbaevty barlyq qyzmetinen ketiremin
"Toqaev meni premer-mınıstr etip saılasyn. Men temirdeı tártip ornatamyn. Al Nazarbaevty Nur Otannan, barlyq qyzmetinen ketiremin. Men osyndaı beıneúndeý jasadym, ol Amnesty International uıymyna jetetin bolar. Meni solar izdep júr dep oılaımyn".
Aqynnyń ábirjigen óńi kópshilikti shoshytty
Dıssıdent alty jyl buryn túrmedegi medıına qyzmetinen bas tartqan. Ol túrmedegi emdeý sharalarynyń aýrýdan da qaýipti ekenin atap ótti. Dese de, Aron Atabektiń jelide taraǵan ábirjigen óńi kópshilikti shoshytty. Jeli qoldanýshylary «Eńseli, alyp deneli aqyn júdep qalǵan eken», «Eńgezerdeı er tulǵaly batyrdyń túrin kórip eńkildep jylap aldym!», «Barshamyz bostandyq surap qoldaıyq!»,- degen pikirler qaldyrdy.
Qylmysty bıliktiń ózi jasady
Aron Atabektiń shartty jazaǵa ótinish jazyp, merziminen buryn bosap shyǵatyn ýaqyty jetti. Alaıda dıssıdent «Meniń talabym – quqyǵymdy tolyq qalpyna keltirý. Raqymshylyqqa kelispeımin jáne ony suramaımyn. Eshqandaı qylmys jasaǵanym joq. Ony bıliktiń ózi jasady» degen pikirinen aınyǵan joq. Sol sebepti sotqa ótinish berýden bas tartqan.
Qazaq úshin «Jan pıda!» deımin
Aqyn segiz jyl buryn jazǵan hatynda da halyqtyń esinde kúresker retinde qalǵysy keletinin jetkizdi:
"Osy tar qapasta otyrǵan jaǵdaıymda meniń kúres jolyn jalǵastyrýyma qandaı amaldar bar? Menińshe, 2 ǵana jol bar:
- Tarıhta naǵyz qazaq azamaty, ult patrıoty, kúresker jáne revolıýıoner keıpinde qalý. Ol úshin men buryn da rejım aldynda eshqashan eńkeıgen emespin, qazir de ǵumyrymnyń sońyna deıin, synbaı, satylmaı ótemin dep senemin. Sebebi, kelesi býyndarǵa ónege, úlgi, ıdeal tutatyn adamdar kerek. Men bolaıyn, basqalar bolsyn, kóbirek bolǵanymyz durys. Sonda ǵana Isataı-Mahambet, Kenesary-Naýryzbaı rýhtary jandanady.
- Saıası kúres proesi kezinde jınaqtalǵan saıası jáne ómirlik tájirıbemdi kitap retinde kelesi býyndarǵa mura retinde qaldyrý.
Áıteýir, aınalaıyn qazekem meni umytpasa boldy ǵoı! Al, qazaq úshin árqashan «Jan pıda!» deımin.
18 shilde, 2012 j
Qarajal qalasy.
2006 jyldyń shildesinen bastap tutqynda otyrǵan aqyn ári dıssıdent Aron Atabek búginde óz jazasyn Pavlodardaǵy AP-162/1 mekemesinde ótep jatyr. Buǵan deıin ol Qarajal, Arqalyq, Qaraǵandy qalalaryndaǵy túzetý mekemelerinde jazasyn ótegen edi. Ózin bir SIZO-dan ekinshisine aýystyra beretini týraly aqyn«Meni tezirek álsiresin dep álgindeı oryndardy tańdap, ádeıi jiberedi. Keıin birdeńe bolsa, «ajaly jetip óldi» deı salmaq» degen pikir bildirgen edi.
Túrmedegi dıssedent aqyn
Aron Atabek ýaqytyn jalǵyz adamdyq kamerada ótkizedi. Búginde aqyn óz shyǵarmashylyǵyn jalǵastyrýda. Ol túrmede otyryp,
Qazaqstannyń demokratııalyq qoǵamynyń «Bostandyq» syılyǵyn, halyqaralyq «Shyǵarmashylyq erkindigi» (Freedom to Create) syılyǵynyń «Túrmedegi jasampaz» atalymy boıynsha laýreat ataǵyn ımendengen edi. Óleńderi Londonda aǵylshyn tilinde jaryq kórdi.
«Shańyraq» oqıǵasyna 14 jyl
«Shańyraq» oqıǵasy polıııa men Shańyraq turǵyndarynyń betpe-bet qaqtyǵysynyń nátıjesinde oryn aldy. Esterińizde bolsa, 14 jyl buryn Almaty bıligi ózderi «zańsyz» dep tapqan úılerdi polıııanyń kómegimen qulatýǵa tyrysqan edi. Olar turǵyndarǵa "jer telimderin zańsyz ıelenip, úı saldy» degen aıyp taqty. Alaıda,qarapaıym halyq bıliktiń bul sheshimine narazylyq tanytyp, úılerin saqtap qalýǵa áreket etti. Nátıjesinde jappaı qaqtyǵys oryn alyp, 24 jastaǵy polıeı Áset Beısenov qaıtys boldy. Artynsha osy oqıǵa boıynsha qylmystyq is qozǵalyp, 25 adamǵa aıyp taǵyldy. Shańyraqtaǵy jappaı tártipsizdikti uıymdastyrdy degen aıyppen Aron Atabek 18 jylǵa, Qurmanǵazy Ótegenov 16 jylǵa, Erqanat Taranshıev 15 jylǵa sottaldy. Ótken jyly osy is boıynsha 14 jylǵa sottalǵan Rústem Tuıaqov bostandyqqa shyqty.
Shańyraqtaǵy qaıǵyly oqıǵa kúsh qoldaný arqyly máseleni sheshýge bolmaıtynyn dáleldedi.
Dıana ASAN,
«Adyrna» ulttyq portaly
