Elbasynyń «Uly dalanyń jeti qyry» maqalasynyń «Ult tarıhyndaǵy keńistik pen ýaqyt» bóliminde Qazaqstan alma men qyzǵaldaqtyń otany ekeni aıtylady. Búginde jer júzinde qyzǵaldaqtyń úsh myńnan astam túri bar bolsa, sonyń basym kópshiligi – bizdiń dala qyzǵaldaǵynyń «urpaǵy» sanalady. Al Ońtústik Qazaqstan oblysy Túlkibas aýdanyndaǵy Qyzyl tóbeshik naq osy gúldiń ordasy sanalady.
Sulýlyq jyry, ásemdik úlgisi – qyzǵaldaq pen Shymqala egiz uǵym. Megapolıs osynaý názik gúldi óziniń logotıpi retinde attaı qalap, tańdap alǵan. Sondyqtan ishki jáne kelý týrızmin damytý barysynda negizgi brend retinde qoldanylyp keledi. Byltyr Shymkent qalalyq týrızm basqarmasynyń bastamasymen tuńǵysh ret ótken «Qyzǵaldaq joly» merekelik festıvali jergilikti turǵyndardyń sanasynda áli kúnge jańǵyryp turǵanyna kúmánimiz joq. Ol bir ádemi estelik bolyp qalary sózsiz. Sondaǵy festıvaldiń basty maqsaty – Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Uly dalanyń jeti qyry» maqalasy aıasynda «Qyzǵaldaqtyń» tarıhı otany Qazaqstan ekenin, onyń ishinde Ońtústik óńirinen shyqqanyn nasıhattaý edi. Sol kezde is-sharaǵa qatysqan 10000-ǵa jýyq qala turǵyny men qonaqtary keremetteı kórikti qyzǵaldaqtarǵa qaryq bolyp qalyp edi.
–Basqarmanyń jyldyq josparyna sáıkes atalǵan festıval bıyl da «sáýir aıynyń birinshi jartysynda ótý kerek-tin. Alaıda, búkilálemde oryn alyp otyrǵan pandemııaǵa baılanysty, UR Prezıdenti Q.K. Toqaevtyń Jarlyǵymen respýblıka aýmaǵynda tótenshe jaǵdaı jarııalanyp, barlyq is-sharalar toqtatyldy. Sondyqtan «Qyzǵaldaq joly» festıvali 2021 jylǵa aýystyryldy, - deıdi basqarma basshysynyń mindetin ýaqytsha atqarýshy Oljas Shyntaev.
Kózge de, kóńilge de ystyq qyzǵaldaq «Qyzǵaldaqty qalanyń» Dendrosaıabaǵynyń qaq ortasynda ádemi músinge aınalyp úlgerdi. Byltyr basqarmanyń tapsyrysy boıynsha «Qyzǵaldaq – Ońtústiktiń murasy» ınstalıaııasy qoıylǵan bolatyn.
Kompozıııanyń ıdeıasy qazaq dúnıetanymymen, ıaǵnı tabıǵat pen adamnyń tutastyǵymen tyǵyz baılanysty. Ejelgi ańyzdarda, kóktem kelgende Jer-ana oıanyp, barlyq tiri janǵa Uly dalanyń úzdik gúlderin syılaıdy dep aıtylǵan. Bir shoq dala qyzǵaldaqtaryn ustaǵan Jer-ananyń ásem qolyn beıneleıtin kompozıııanyń bıiktigi 5 metrdi quraıdy. Sondaı-aq ınstalıaııa adam men tabıǵattyń birligin, al ásem gúlder tarıhı turǵydan qyzǵaldaqtar alǵash ret Qazaqstannyń ońtústik óńirinde paıda bolǵanyn meńzeıdi. Mine, osy Shymqalanyń shýaqty kúnderine shomylǵan ásem qyzǵaldaqtar sáýir aıynda shahar shyraıyn kirgizip, árlendirip jiberdi. Shymkenttiń jańa logotıpi retinde qyzǵaldaqtyń beker tańdalmaǵany, munyń sátti sheshim bolǵany bilindi.
«Qazirgi tańda sol músin aýmaǵynda «Qyzǵaldaq – Ońtústiktiń murasy» taqyrybyn keńinen 3 tilde (qazaq, orys jáne aǵylshyn) baıandap, túsindirip beretin arnaıy QR-taqtaısha qoıyldy.
«Qyzǵaldaq – Ońtústiktiń murasy» ınstalıaııasy aýmaǵynda 2019 jyly birneshe qyzǵaldaqtyń túrinen 2000-ǵa jýyq túp gúl otyrǵyzylyp, qazirgi tańda gúlder jaıqalyp, Dendrosaıabaq aýmaǵynyń sánin kirgizýde», - deıdi sala basshysy.
Týrızm basqarmasy tarapynan jyl saıyn shyǵarylyp otyrǵan jarnamalyq-aqparattyq materıaldarda (búktemeler, kitapshalar, sývenırlik buıymdar) qala logotıpi mindetti túrde beınelense, qazirgi tańda qyzǵaldaq gúliniń kıizden ázirlengen sývenırlik nusqasy da shyǵarylypty.
Atalǵan tanymdyq materıaldar men sývenırlik buıymdar qazaqstandyq jáne halyqaralyq týrıstik is-sharalarda tanystyrylyp keledi.
Týrıstik mańyzy úlken
Shymqala tek qyzǵaldaǵymen ǵana kóz tartady dep oılasańyz, áste qatelesýińiz múmkin. Úshinshi megapolıstiń týrıstik mańyzy óte úlken: bul Tashkent, Bishkek jáne Qazaqstannyń soltústik óńirin qosatyn torap. Infraqurylymy damyǵan iri qala.
Shymkent qalasynda týrızmniń damýyna yqpal etetin faktorlar kóp. Máselen, jylyna 300 kún jyly aýa-raıy, tabıǵı-klımattyq aımaqtardyń alýan túrliligi, Uly Jibek joly baǵytynda iri tarıhı qalalardyń (Túrkistan, Taraz, Tashkent, Samarqand jáne t.b.) janynda sátti ornalasýy.
Megapolıs óziniń básekege qabilettiligin paıdalana otyryp, ońtústik óńirindegi týrıstik ortalyqqa aınalar kún de alys emes. Bulaı deýimizge sebep, qala týrısterdiń aǵynyn erkin qabyldaı alady. Kelýshilerdi týrıstik ónimder týraly habardar ete alady. Ári qaraı olarǵa júrý baǵyttaryn aıqyndap bere alady. Iaǵnı, qalanyń ózinde-aq týrıstik qyzmetter usynýǵa áleýeti ábden jetedi. Búginde Shymkent qalasynda ishki jáne halyqaralyq týrıstik naryqta belsendi segmenttiń qalyptasýy úshin barlyq múmkindikter bar.
Qalada 116 qonaq úı, 10 saıabaq, 7 murajaı, 25 áleýmettik-mádenı nysan, 5 teatr, 18 akvapark jáne 6 tabıǵı sý qoımasy ornalasqan.
Oljas Maratulynyń aıtýynsha, jyl saıyn Shymkent qalasyna keletin týrıster sany ósýde. Mysaly, 2018 jyly týrıster sany 178 000 adamdy quraǵan. 2017 jylmen salystyrǵanda ósim 30%, al 2019 jyly kórsetkish 249 313 adamdy qurady, ósý qarqyny 34,6%, onyń ishinde:
1) ishki týrızm boıynsha týrıster sany 178 014 adamdy quraıdy (ósý qarqyny 40,1%);
2) kelý týrızmi boıynsha týrıster sany 33 362 adam (ósý qarqyny 51,2%).
Shymkent qalasynyń týrızm basqarmasy qalanyń týrızmin damytý boıynsha birqatar jumystar júrgizdi.
Qalanyń 20 týrıstik kórikti oryndarynda 3 tilde (qazaq, orys jáne aǵylshyn) aqparat beretin QR-taqtaıshalar ornatyldy jáne IZI travel halyqaralyq týrıstik platformasynda 3 tilde 32 nysannyń aýdıogıdi ázirlengen.
2GIS mobıldik qosymshasynda týrıstik nysandar men qalalyq baǵyttar týraly aqparat ornalastyrylǵan.
Sondaı-aq, «Eski qalashyq» týraly VR, AR beıneúzikter ázirleýge ótinim berildi. Rolıkter týrıster arasynda tanymaldylyqqa ıe bolǵan jaǵdaıda, bul baǵyttaǵy jumystar basqa nysandar boıynsha da júrgizilmek.
Týrısterge aqparattyq qoljetimdilikti arttyrý úshin basqarma tarapynan «Shymkent qalasynda 24 saǵat», «Tarıh izimen», «Shymkent balalarǵa» taqyryptarynda 60 myń búkteme, 77 myńnan astam týrıstik karta, «Shymkent qalasyndaǵy úlken ekskýrsııa» atty 350 kitap shyǵaryldy. Bul materıaldar qalanyń týrıstik ındýstrııa obektilerinde (qonaq úıler, SOO, áýejaı) ornalastyrylǵan jáne basqarmamen jańartylyp otyrady.
Kelesi jyly birneshe baǵyttar boıynsha jarnamalyq materıaldar shyǵarý josparlanýda: «Shymkent jáne Túrkistan oblysynyń kıeli nysandary», «Týrıstik baǵyttar», «Qala oqıǵalary» jáne t. b.
Sonymen qatar, qasıetti nysandardyń 3D kartalary men fotokitaptar t.b. shyǵarý kún tártibinde tur.
Qala turǵyndary men qonaqtaryn óńirdiń týrıstik nysandarymen tanystyrý maqsatynda áleýmettik jelilerde Visit_shymkent_kz resmı týrıstik paraqshasy iske qosyldy. Áleýmettik jelide 7 000-nan astam oqyrmany bar jáne qalanyń týrıstik kórikti jerleri, tarıhı oryndary men qalada ótkiziletin merekelik is-sharalar týraly únemi habardar etedi.
Biz munyń bárin Shymkenttiń myqty týrıstik aýmaqqa aınalyp kele jatqanyn kórsetý úshin tizbektedik. Atqarylar jumystar áli alda. Bıyl myna dúnıejúzilik pandemııa bolmaǵanda, «TMD elderiniń 2020 jylǵy mádenı astanasy» retinde shyraıly shaharymyzda dúbirli toı ótip, alys-jaqyn shetelderden týrıster kelip, ulan-asyr merekelerdi toılap jatqan bolar edik. Barlyq ıgilikter aldaǵy kúnniń enshisine qaldyrylyp otyr. Qaıyrlysy sol bolǵaı!..
Móldir MAMYRBAIQYZY
