Qazaq ädebietı şoqtyǧy biık tūlǧalarǧa bai. Solardyŋ bıregeiı - Berdıbek Soqpaqbaev. Jazuşyny bılmeitın, onyŋ «Menıŋ atym Qojasyn» körmegen, «Balalyq şaqqa saiahatyn» oqymaǧan pende atauly sausaqpen sanarlyq şyǧar.
Jazuşy taǧdyry
Qalamgerdıŋ auyr taǧdyryn bırı bılse, bırı bılmeidı. Rasynda, taǧdyr Soqpaqbaevty talai-talai soqpaqqa tüsırdı. Segız jasynda anasynan aiyrylyp, jetımdıktıŋ dämın tatty. Kolhozdastyrudyŋ zūlamat kezeŋderın ötkerdı. Közı tırısınde üş balasynan aiyryldy. «Menıŋ atym Qojadaǧy» aqyldy da sūlu Janardy bılesız ǧoi? Būl keiıpker avtordyŋ bes jasynda dünieden ötken Janarynyŋ qūrmetıne orai däl solai ataldy.
Soqpaqbaev şyǧarmalarynyŋ joly da auyr boldy. «Menıŋ atym - Qoja» Almatyda synǧa ūşyrady, al ony qorǧaityn jan balasy tabylmady. Tuyndynyŋ tūsauyn Mäskeu kestı. Būl turaly Soqpaqbaev «Povest Almatyda bıraz qinalyspen basyldy. "Balalarǧa būl kıtap qandai tärbie bermek?" - dep alaia qaraǧandar az bolǧan joq. Orysşa qoljazbany baspa özıme qaitaryp berdı. "Qojanyŋ" tūsauyn Moskva kestı. Kino tüsırıldı. 1967 jyly Kann festivalınde bas bäigenı jeŋıp aldy»,-deidı.
Al jazuşynyŋ «Ölgender qaityp kelmeidı» romany oqyrmannyŋ qolyna üş jyldan keiın ǧana tidı. Jazǧan tuyndylarynyŋ bıraz jerı kesıldı. Berdıbek Soqpaqbaev köptegen jauharlardy düniege äkeldı, bıraq olar kezınde baǧalanbady. «Ötırık aituǧa arym barmaidy. Al şyndyqty aitsaŋ, eşkım baspaidy»,- deitın. Ol sūramsaqtyqty jek kördı. Özgeler sekıldı «Maǧan ataq ber , üi ber» demedı. Sodan ba, jaqyn dosy S.Qirabaev «Berdıbek pätersızdıktıŋ auyrtpaşylyǧyn köp kördı. Almatynyŋ qai jerınde bolsa da, onyŋ üi jaldamaǧan audany joq şyǧar»,- dep eske aldy.
Qalamger qūpiiasy
Balalalar ädebietınıŋ klassik jazuşysynyŋ nege jazbai ketkenı jūmbaq. Ömırınıŋ soŋǧy jyldarynda qoǧamnan ne sebeptı alystaǧany jūmbaq. Onyŋ ölımı jūmbaq . Ol - qūpiiaǧa toly qalamger. Talai jannyŋ süiıktı romanyna ainalǧan «Ölgender qaityp kelmeidı»-den soŋ jazuşy jazbai kettı. Ömırınıŋ keiıngı 28 jylynda ol eşteŋe jariialamady. Nege dep sūraǧandarǧa «Men gazet qaramaimyn. Kıtap qarauǧa da qūlqym joq»,- dep jauap berıptı . Ömırın ädebietpen bailanystyrǧan jannyŋ jazbai ketkenıne senu qiyn.
«Şyndyq joq. Bız ötırıkpen ömır sürıp jürmız» ,- dep küiınetın . Ol ötırık pen jaǧympazdyqqa toly qoǧamdy qabyldai almady. Oǧan aralaspai, tasada ömır sürudı jön dep tapty . Soqpaqbaev ömırınıŋ soŋǧy jyldary qala syrtynda öttı.
Jazuşynyŋ ölımı de älı künge deiın jūmbaq . Dramaturg Baqqoja Mūqai «Şauyp jürgen Bekeŋ auyrmai-syrqamai baqi düniege attanyp kettı» ,- dep eske alsa , Qadyr Myrza Älı «...Arulap o düniege attandyrdyq. Qimas qalamgerdı qara jer qūşaǧyna tapsyrdyq. Öz qolymyzben jerledık. Äitse de köŋılde küdık qaldy. Adam bırdeŋenı sezedı. Sezedı! Küdıktensem, küdıktengendei-aq ekenmın. Keiın Berdıbek Soqpaqbaev qazasyna kuä bolǧan bır ärıptesımnen tört-bes adam bolyp baryp, Keŋsaidaǧy saiajaiynan töbede asuly tūrǧan marqūmdy öz qoldarynan tüsırıp alǧanyn estıdım.
Qazaq baspasözı onyŋ qalai ölgenı turaly şyndyqty bügıp qaldy... Ol – özın-özı öltıretın adam emes-tı. Qalai däleldese de, men onyŋ asylyp ölgenıne senbeimın. Aldymen öltırıp, sodan keiın asyp ketuı mümkın»,- dedı. Qaryndasy Nesıphan Amanbaeva da «Aŋyz adam» jurnalyna «Aǧamnyŋ soŋynan bıreuler qudalady»,- dep sūqbat berdı. Jurnalist Erbolat Quatbek osy derekterge süiıne otyryp «Jazuşynyŋ ölımıne qatysty şynaiy sot-medisinalyq anyqtama saqtauly. Mūny qūpiia türde jasyryp otyr. Bar şyndyqtyŋ sonda jatqany anyq. Būl qūjat tabylmaiynşa, boljamdar men küdıkter aityla da, jazyla da beredı»,- degen paiymdama jasady.
Soqpaqbaev qandai adam edı?
«Berdıbek - sözıne berık, ısıne ūqypty jan. Men bıletın jazuşylardyŋ ışındegı qarapaiym, şaruaqory. Özıne de, özgege de qatal, tura, ädıl».
Mūzafar Älımbaev
«Jazady - tübın tüsırıp baryp bır-aq toitaidy. Būl - Berdıbektıŋ şyraiy, Berdıbekke ǧana tän närse».
Saiyn Mūratbekov
«Eŋbegın būldap, būldanǧanyn da estıgen emespız. Közı tırısınde qiianat körıp, qan jūtqan ülken daryndar Qazaqstanda az bolmady desek, sonyŋ bırı Berdıbek edı».
Baqqoja Mūqai
Biyl kemel talant iesınıŋ ömırden ozǧanyna 29 jyl tolady. Ǧasyrlar ötse de, onyŋ jarqyn beinesı men ömırşeŋ tuyndylary eşqaşan ūmytylmaidy. Sebebı, Berdıbek - halyqtyŋ jüregınde.
Diana ASANOVA, «Adyrna» ūlttyq portaly.
Ūqsas jaŋalyqtar
