Jumys yńǵaıyna oraı Arqanyń tósindegi ásem qala Astanaǵa qonys aýdardym. Endi Almatyǵa jolym túskende Keńsaıda jatqan zııalylarymyzdyń arýaqtaryna taǵzym etip bolǵan soń, qalanyń ortasyndaǵy saıabaqtaǵy Muqaǵalıdyń eskertkishine soǵyp, aqynnyń rýhymen syrlasyp qaıtýdy qalypty dástúrge aınaldyrdym. Biraq uly aqynnyń rýhyna iltıpat tanytyp, onyń ushyp ketkisi kelgen qyrandaı qomdanyp otyrǵan taýdaı eskertkishimen «amandaspas» buryn, sol saıabaqta jaıqalyp, syńsyp ósip turǵan aǵashtardyń arasynan Muqaǵalıdyń qaıyńyn taýyp alýǵa tyrysamyn.
Salqyn kúzde búrseńdep, ony taǵy bir kórýge yntyǵyp, ǵashyǵyn saǵynǵan jigitteı saıabaqqa qaraı asyǵyp kelemin. Kúnniń jaýatynan habar berip eskertkendeı bolyp túnergen qara aspanǵa kóz qıyǵymdy da salmaımyn. Kóńilsizdiktiń jaýlyǵyn jamylǵan kóńil-kúıimdi japyraǵy tonalyp jatqan Muqaǵalıdyń qaıyńy ǵana túsinip, maǵan aıaýshylyqpen qaraıdy.
Bul joly da ol ertegideı bastalyp, qaıǵyly aıaqtalǵan bozbala dáýren shaǵymdaǵy alǵashqy mahabbatymdy esime túsirip, meni muńaıyp qarsy aldy. Qudaı-aý, sodan beri jıyrma bes jyl zaýlap óte shyqsa da sol kúnderdiń qas-qaǵym sáti de umytylmaı, elesi áli kúnge meni mazalap, qyr sońymnan qalar emes. Ekeýmiz talaı qydyrǵan, qol ustasyp júrip armandaǵan, eń alǵash ret saǵan Muqaǵalıdyń óleńin oqyp bergen osy saıabaqta birneshe jyldan soń, aıaýly meniń Mahabbatymdy esime túsiretin kúnderdiń belgisindeı bolyp uly aqynnyń eskertkishiniń ornatylatynyn kim bilgen?
Seniń opat bolǵanyńa da jıyrma bes jyl ótipti. Bozbala kóńil-kúıdiń jeligimen maqtanyp, keleshekte óziń týraly roman jazamyn dep saǵan ýáde bergenime de jıyrma bes jyldan asypty. Kim biledi, armannyń appaq soqpaǵyndaı bolyp aspanǵa qaraı tartylǵan qaıyńnyń qasynda ózińdi taǵatsyzdana kútip turatyn bozbala kezimdegideı, seniń de o dúnıedegi janyń ózińe arnalatyn sol shyǵarmanyń jazylýyn saǵyna kútip júrgen shyǵar. Nege jaýap bermeısiń, Mahabbat ekeýmizdiń talaı syrymyzdyń kýási bolǵan Muqaǵalıdyń qaıyńy? Álde seni izdep saıabaqqa kelmeı ketkenim úshin ókpeleısiń be maǵan? Álde sol kúnderdi umytty dep oılaısyń ba, aıaýlym?
Sen meni túsinshi, Mahabbat! Endi meni saǵynyp, alystan qol bulǵap qaıta-qaıta ózińe shaqyra bermeshi. Umytshy meni. Ómirdiń bıik aspanynda armandary qustaı uqan jany sútteı áppaq, júregi shyqtaı taza - ol basqa bala bolatyn. Basqa... Pendelik tirliktiń shań-tozańyna kómilip, jany shárshap, júregi tozyp, mahabbat taba almaı ómirdiń boranynda adasqan - men múlde basqa adammyn. Basqa...
Sol úshin jazǵyrmashy, ókpelemeshi maǵan. Qaıta anaý aq qaıyńnyń qasyndaǵy oryndyqta ekeýmiz ǵana qalǵan qońyr kúzdiń salqyn keshindegideı keýdeme tyǵylyp, taǵdyrdyń aıazy tońdyrǵan janymdy jylytshy. Jylata bermeı, aıashy meni! Sen de qaıta-qaıta dúrsildep, janymdy qınaı bermeı, sabyrlyq saqtashy júregim. Qolymnan kelmegendikten emes, sol jaranyń ornyn qaıta tyrnaý janymdy syzdatyp aýyrtatyndyqtan ol ýádeni oryndaı almaı júrgen joqpyn ba. Eger sony túsinseń kókiregimdi óksikke toltyra bermeı, qaıta júregimniń mańdaıynan sıpap, Mahabbat, meni jubatshy!
Sabyr saqtaýǵa qansha tyryssam da bul joly ózimdi ustaı almaı senen máńgilikke aıyrylǵan kúngideı aq qaıyńdy qushaqtaı aldym, kóńilimniń bulty sógilip, kózimnen jas parlap qoıa berdi. Aq qaıyń da ótken kúnderin saǵynyp Mahabbatqa aınalyp maǵan qosylyp jylap jibergendeı boldy.
Japyraq -júrek jas qaıyń!
Janymdy aıyrbastaıyn.
Sen adam bola bastasań
Men qaıyń bola bastaıyn.
Kelisesiń be, jas qaıyń?
Jıyrma bes jyl buryn, Muqaǵalıdyń osy óleńin saǵan oqyp bergenimde qaıǵyǵa emes, qaıta kerisinshe janym rahatqa batyp edi. Sen sonda mundaı muńly jyrdy endi qaıtyp oqymaýymdy ótinip, burtıyp, ókpelegensiń. Endi qaıyń kórgen saıyn seniń sol ókpelep turǵan beıneń kóz aldyma elestep, beımálim muń, keýdeme basylǵan ottyń shoǵyndaı júregimdi kúıdirip, janymdy qoıarǵa jer tapqyzbaıdy.
Osy sátte jańbyr sirkirep, jel ushyryp áketpegen japyraqtan syrǵanaǵan móldir monshaqtar meniń qolyma tamshylady. Janym odan beter kúızelip, júregim tabanymnyń astynda janshylǵan japyryqtardaı ezilip ketti.
O, Mahabbat! Seniń rýhyń meni umyta almaı, japyraǵyńdy jel tonalǵan kúzderde sol jyldardy saǵynyp áli kúnge jylaıdy ekensiń ǵoı, jaryǵym!
Biraq sen meniń jetimsiregen janymdy aýyrtyp, endigári bulaı jylamashy. Jıyrma bes kóktem, jıyrma bes jaz, jıyrma bes kúz ben jıyrma bes qys boıy jylap kelgeniń de jeter. Endi sen adamǵa, al men qaıyńǵa aınalyp, seniń ornyńa - men jylaıyn. Qaıyń bolyp - men kúńireneıin.
(Kóriner, múmkin kimge ersi.)
Ómirińdi maǵan bir bershi!
Dúrbeleń myna dúnıeni
Adam kózimen bir kórshi.
Qaıyń bop men de baǵaıyn,
Ormannan ornym tabaıyn.
Beımálim maǵan ómirge,
Qaıyń kózimen qaraıyn.
Sen-daǵy jerden nár aldyń,
Men-daǵy jerden nár aldym.
Bireýden sen de jaraldyń,
Bireýden men de jaraldym.
Tiliń joq, jandy qaıyń sen,
Aıyrmashylyǵym - Adammyn.
O, ǵajap! Jańbyrdyń sirkireýi sap tyıyldy da, kúnniń kózin tumshalaǵan bultty jel qýyp áketip, altyn sáýlesi qaıtadan jarqyrap, dúnıeni nurǵa bóledi. Tabıǵat sııaqty men de jańaryp, qaıǵyly oılardan arylyp, saıabaqtan ketip qalǵym keldi.
Aýyr kúrsinip, ornymnan tura bergenimde joldyń jıegine jeńil kólik toqtaı qaldy da, odan bir jas jigit atyp shyǵyp, dúńgirshekke qaraı júgirip ketti. Esigi ashyq qalǵan kóliktiń ishinen dańǵyrlap shyqqan «Muzart» tobynyń oryndaýyndaǵy Muqaǵalıdyń sózine jazylǵan «Seniń kóziń..» áni qulaǵyma shalynyp, eski jaranyń ornyn tyrnap jiberdi. Qulaǵymnan ketpeı qoıǵan ánniń sıqyrly áýeni meni jibermeı, otyrǵan ornyma tastaı qylyp qaıtadan baılap tastady.
Mahabbatqa qalaı ǵashyq bolǵanym.. júregin qalaı jaýlap alǵanym.. ózim shyǵarǵandaı bolyp, osy óleńdi oǵan qalaı oqyp bergenim.. onyń qaza tapqany.. bári-bári esime túsip, jańa ǵana jaýa almaı ketken bulttar, endi meniń kúzdeı tunjyraǵan kóńilimde kúrkirep, quıyp qoıa bergendeı boldy...
***
Sol jyly qys Almatyǵa kesheýildetip keldi. Túni boıy japalaqtap qar jaýyp, tańerteń turyp, terezeden qarasam aınalanyń bári kórpesin qymtanyp, kósheniń boıyndaǵy sap túzegen aǵashtar aq bókebaıyn jamylyp alypty. Kúnniń sýyǵynda sabaqqa barǵym kelmeı tósekte kerilip-sozylyp biraz jattym.
Keshe túnniń bir ýaǵyna sheıin oınap, úı tapsyrmasyn da oryndaýdy umytyp ketippin. Mektepke barsam, qatarynan birneshe eki alatynymdy anyq bilemin. Sabaqqa barmaýdyń bir-aq joly bar. Ol- aýrý. Biraq denim saý, esh jerim aýyryp turǵan joq. Bir kezde túpki bólmeden «Qaná, tez turyńdar, sabaqqa keshigesińder» degen ákemniń qatqyl daýysy estildi. Dál osy sátti paıdalanyp, ishimdi qolymmen ustap, aýyrǵan adamdaı búk túsip jatyp aldym. Bólmege ákem kirip keldi de, meniń bul jatysymdy kórip:
- Ne boldy saǵan? – dep surady.
- Ishim, ishim qatty aýyryp tur.
Balanyń basqa qýlyǵyna asa mán bermeıtin kez-kelgen ata-ananyń aýrý dese záre-quty qalmaıtyn ádeti. Meniń ákem men sheshem de et pen súıekten jaratylǵan pendeler. Shárýanyń bárin umytyp, ne iship, ne jegenimdi surap asty-ústime túsip báıek bola qaldy. Báıek qaǵýlary kóńilime jaǵyp, odan saıyn aýyrǵan adamnyń keıpine bar jan-tánimmen berilip ene túsemin. Shynymen de aýyryp qalǵanyma basqalar túgil endi ózim ılana bastaǵandaımyn.
Qoıshy, sonymen ne kerek, amalyn taýyp sabaqtan qalyp qoıdym. Bir saǵattan soń dáriger keldi. Ol meni tyńdap kórdi de, emhanaǵa baryp qaralý keregin aıtyp, qaǵaz jazyp berip, ketip qaldy. Ákem de jumysyna ketti.
Úıde jalǵyz qaldym. Televızordy qosyp kıno kórdim. Kıno bitken soń ishim pysa bastady. Balkonǵa shyqsam, kórshi úıde turatyn Marat aýlada oınap júr eken. Meni kórip qýanyp ketti. Men de ony uzaq kútkizbeı, aýrý ekenimdi umytyp, tez-tez kıinip, oınaqtap, dalaǵa atyp shyqtym.
Rahatqa batyp, ekeýmiz uzaq oınadyq. Bir kezde oıynnan da jalyǵa bastadyq. Endi ne isteýge bolady? Tús ýaqyty bolyp qaldy. Kenetten Marat bir buzaqylyq oılap tapty. Ekeýmiz aýladaǵy elektr qalqanynyń tasasyna tyǵylyp turyp, mektepten qaıtyp kele jatqan qyzdarǵa qar laqtyryp, mergendigimizdi teksermek boldyq.
Birinshi kezek maǵan tıdi. Basynda ádemi qundyz bórki bar bir qyz maıysyp bizdiń úıdiń janynan ótip barady. Nysanamdy kózdep, qulashtap turyp, qolymdaǵy qardan jasalǵan oǵymdy oǵan qaraı bar pármenimmen atyp qaldym. Dál osyndaı mergen bolarmyn ba? Oǵym qyzdyń týra bórkine tıip, ushyryp túsirdi.
Marat ekeýmiz qarq-qarq kúlip, máz-máıram bolyp jatyrmyz. Al, qyz bolsa jalt burylyp, ókpelegen keıippen, qabaǵy túıilip, maǵan burtıyp qarady. Ne isterin bilmeı kózi jypylyqtap biraz ańtarylyp turdy da, sosyn jerde jatqan bas kıimin alyp, qaryn qaǵyp bolǵan soń «Balbes» dedi de, basqa eshteńe aıtpaı jónimen kete bardy.
Tóbemnen jaı túskendeı men bir ornymda sileıip turyp qaldym. Ómirde mundaı da sulý qyzdar bolady eken-aý! Qasy jińishke aıǵa uqsaıdy. Janary jas botanyń kózindeı súıkimdi, ári moıyldaı qap-qara. Jypylyq-jypylyq etken uzyn kirpikteri ádemi júzin odan saıyn shyraılandyryp tur. Qabaǵynyń túıilgeni, burtıǵany da ózine áıbat jarasady. Men bir kórgennen-aq oǵan ǵashyq bolyp qalǵanymdy uqtym. Oıyndy ári jalǵastyrǵym kelmeı, úıge qaıttym.
Bólmemde jalǵyz jatyrmyn. Tamaq ishýge de, televızor kórýge de, dalaǵa shyǵyp oınaýǵa da zaýqym soqpaıdy. Ishime túsip ketken ottyń shoǵy, jalynǵa aınalyp, endi tula-boıymdy órtep barady. Buryn-sońdy mundaı sezim erkimdi bılep kórgen emes.
Birte-birte erkimdi bılep alǵany da az bolǵandaı ol sezim endi meniń oı-sanama ústemdik ete bastady. Jatsam da, tursam da onyń burtıyp qaraǵan kelbeti kóz-aldymnan ketpeı qoıdy. Aınanyń aldyna kelip usqynyma qarasam, shynynda da myna túrim adamnan góri, «balbeske» kóbirek uqsaıtyn sııaqty. Mendeı «balbestiń» ondaı aı dese aýzy, kún dese kózi bar arýǵa keregi qansha?
***
Surastyryp júrip, men onyń úıimizge jaqyn ornalasqan orys mektebinde oqıtynyn anyqtadym. Uzyn burymy bar, kózderi ylǵı da kúlimdep turatyn perishtedeı sulý qyzdyń aty – Mahabbat eken. Ásirese, jymıǵan kezde onyń beti bal-bul jaınap, erekshe qulpyryp ketetin.
Ǵashyqtyq derti ómirime ózgeris engizip, az ýaqyttyń ishinde eseıtip jiberdi. Burynǵydaı emes, endi eresek jigitterdeı kıim kıisime erekshe mán beretin boldym. Ádemi shásh qoıyp, ony durystap tarap, ústi-basyma ákemniń ıissýyn seýip, eń jaqsy kıimderimdi kıip, Mahabbatqa qyryndaı bastadym. Ázirshe júzin bir kórgim kelip ańsap, ótirik bireýdi kútkendeı bolyp ony tosyp, jolynda turǵannan basqa áreketke bara qoıǵanym shamaly.
Biraq Mahabbat túk kórmegendeı mańǵazdanyp aıaǵyn nyq-nyq basyp qasymnan óte shyǵady. O, toba! Eń bolmaǵanda men jaqqa kóziniń qıyǵyn da salǵysy joq. Onyń osy bir tákappar minezi meniń dińkemdi qurtyp, sharshap, tipti, júdep kettim. Úıde júrsem de, túzde júrsem de tek Mahabbatty oılap, ishken asym boıyma sińbeı qoıdy.
Onyń ústine sońǵy kezderi Mahabbatty úıine shyǵaryp salatyn bozbalalar da tabylyp, ishimde alaı-dúleı boran soqqandaı bolyp, janym kúızeldi. Ne isterimdi bilmeı, kúndiz-túni neshe túrli oıdyń qamsaýynda qalyp, qııalǵa batamyn…
Mahabbatqa emeksip júrip bir jyl da óte shyqty. Toǵyzynshy synypqa kóshetin jyly men oǵan «ekeýmiz dos bolaıyq» degen maǵynada hat jazdym. Bir apta emes, baqandaı bir aı ótse de Mahabbattan jaýap kelmedi. Meniń sabaqtan keıingi sharýalarymnyń biri – mektepten úıine qaıtatyn kezde sol qyzdy torýyldaý boldy.
Bir kúni men aýlamyzda turatyn Mahabbattyń jaqyn qurbysynan onyń poezııa kitaptaryn erekshe súıip oqıtynyn estip-bildim. Men bul jańalyqqa jerdiń tartylys zańyn ashqan Nıýtonnan da beter qýanǵan shyǵarmyn. Ýra! Evrıka! Taptym! Mahabbattyń júregin jaýlap alýǵa bolatyn bir-aq jol bar. Ol – poezııa.
Poezııany súıetin qyzdardyń aqynǵa ǵashyq bolmaýy múmkin emes. Men tez arada aqyn bolýym kerek. Osylaısha, men Mahabbatty súıetinimdi óleń arqyly bildirip, hat jazýdy uıǵardym. Mahabbat qazaqshany asa jaqsy bilmeıtin shyǵar, sondyqtan mindetti túrde óleń-hatty oǵan oryssha jazýym kerek. Jáne dúnıede eshbir aqyn shyǵara almaǵan teńdessiz óleń jazýǵa tıispin. Aıtýǵa jeńil bolǵanymen, shyn mánisinde bul ońaı sharýa emes edi.
Orysshany bir adamdaı jetik bilgenimmen, qansha tyryssam da ózge bir eldiń tilinde óleń shyǵarý mashaqat jumys bolyp shyqty. Dúnıede óleń jazýdan ótken mashaqat jumys joq pa dep qaldym. Kóńilińde saıraǵan oılaryńnyń bári qaǵaz betine túskende, mán-maǵynasy joq byljyraǵan bir taqpaqqa aınalady.
Mahabbat sekildi óleńniń qadyr-qasıetin biletin qyz meniń ondaı óleńime kúlip, tipti mazaq qylsa she? Mundaıdy kórmek túgili, oıyma alýdyń ózi maǵan aýyr. Shirkin-aı, mahabbat týraly shabyttanyp jyr jazǵan Pýshkın qandaı baqytty edi. «Ia vas lıýbıl» sekildi óleńdi qyzdardyń padıshasyna oqysań da talyp túsetin shyǵar. Álde Pýshkın, Lermontov nemese Esenınniń óleńderiniń birin ózim jazǵandaı etip joldap jibereıin be? Uly aqyndardyń jazǵan óleńi maǵan bir qyzmet jasasa – onyń nesi aıyp? Joq, olaı isteýge de bolmaıdy. Bilip qoısa, urlyǵymnyń ústinen túsip, masqaram shyǵady.
Sol jyldary meniń kitaphanamda qalanyń syrtyndaǵy bazardan, evreı kempirinen satyp alǵan, máshınkamen basylyp, kitapsha sııaqty etip shyǵarylǵan, sovet úkimetine qarsy bolǵany úshin sottalyp, lagerde qaza tapqan orys aqyny Osıp Mandelshtamnyń óleńder jınaǵy bar edi.
Mandelshtamnyń mahabbat týraly jazǵan bir óleńi maǵan qatty unaıtyn. Onyń ústine ol aqynnyń óleńderi túgil, ózin de, óner adamdary ǵana bolmasa, qarapaıym halyq bilmeıdi. Eshbir oqýlyqta onyń esimi atalmaıdy. Aqynnyń óleńin ádemilep kóshirip, eń jaqyn qurbysy arqyly Mahabbatqa berip jiberdim.
Ia naravne s drýgımı
Hochý tebe slýjıt,
Ot revnostı sýhımı
Gýbamı vorojıt.
Ne ýtolıaet slovo
Mne peresohshıh ýst,
I bez tebıa mne snova
Dremýchıı vozdýh pýst.
Ia bolshe ne revnýıý,
No ıa tebıa hochý,
I sam sebıa nesý ıa,
Kak jertvý palachý.
Tebıa ne nazový ıa
Nı radost, nı lıýbov.
Na dıkýıý, chýjýıý
Mne podmenılı krov.
Ee odno mgnovene,
I ıa skajý tebe,
Ne radost, a mýchene
Ia nahojý v tebe.
I, slovno prestýplene,
Menıa k tebe vlechet
Iskýsannyı v smıatenı
Vıshnevyı nejnyı rot.
Vernıs ko mne skoree,
Mne strashno bez tebıa,
Ia nıkogda sılnee
Ne chývstvoval tebıa,
I vse, chego hochý ıa,
Ia vıjý naıavý.
Ia bolshe ne revnýıý,
No ıa tebıa zový.
Kelesi kúni ol eń jaqyn qurbysy arqyly maǵan hat berip jiberipti. Óz hatynda meni erekshe adamdardyń biri sanaıtynyn aıtyp, dos bolýǵa kelisim beripti.
***
Hatyma jazǵan Mahabbattyń jaýabyn alǵan soń, baqyttan basym aınaldy. Uzaq kúttirmeı ony kınoǵa shaqyrdym. Ol kelisti. Sabaqtan keıin ekeýmiz kınoǵa bardyq. Kınoda otyrǵanda bir ádemi sezim tula boıymdy eritip, Mahabbatqa qarap elegzı beremin. Aqyryn ǵana qolynan ustap, súırikteı ádemi saýsaqtaryn qysyp qoıdym. Ol maǵan kóziniń astymen kúlimdep bir qarady da, kınony kórip otyra berdi.
Kınodan shyqqannan keıin balmuzdaq satyp áperdim. Ekeýmiz «Arman» kınoteatrynyń artyndaǵy saıabaqtaǵy oryndyqtardyń birine otyryp, áńgime soǵýǵa kiristik. Maǵan ol jazǵan óleńimdi qatty unatyp qalǵanyn aıtyp berdi. Taǵy ne jazyp júrgenimdi surady. Osy sátte meni bir saıtan azǵyryp, maqtanshaqtyǵym ustap:
– Meniń jazǵan povesim de bar, – dep ótirikti soǵyp jibermeımin be…
– Maǵan oqýǵa bershi, – dep ol jabysa ketti.
Ábden sasyp qalǵan men ne aıtarymdy bilmeı abdyrap:
– Kórsetpeı-aq qoıaıynshy, uıalamyn, – dedim.
– Oqýǵa bershi, áıtpese, renjımin, – dep ol, onan saıyn qıyldy. Jaǵdaıym aýyrlaı bastady. Mańdaıymnan ay terim burq ete qaldy.
– Jaraıdy, kórseteıin, biraq sen de meniń bir ótinishimdi oryndaısyń!
– Ol qandaı ótinish?
– Sen de meni jaqsy kóretinińdi aıtasyń. Sosyn betińnen bir súıgizesiń.
– Men senimen endi….
Mahabbat maǵan renjip, ketýge yńǵaılandy. Isim nasyrǵa shaba bastady. Ony bileginen ustaı aldym da:
– Ókpelemeshi, jaı, ázildegenim ǵoı. Dúısenbi kúni mektebińe ákelip beremin. Kelistik pe? – dedim men bárin jýyp-shaıýǵa tyrysyp.
– Kelistik.
Árıne, maǵan ózim jaqsy tanıtyn, kóp adamǵa beımálim jazýshylardyń shyǵarmalarynyń birin kóshirip aparýǵa bolatyn edi. Biraq men bul joly ótirik aıtýǵa uıaldym. Jáne Mahabbatty shyn súıetinimdi dáleldeý úshin povest jazýǵa bel býdym. Osylaısha, eki kún boıy uıyqtamaı «Kogda ýletaıýt lastochkı» degen oryssha povest jazyp shyqtym.
Bul hıkaıada soǵysta júrip qaza tabatyn qazaq soldatynyń elimen, jerimen qoshtasatyn sáti onyń artynda qalǵan balasynyń kózimen sýretteledi. Jazǵan povesimdi tor kóz dápterge marjandaı qylyp kóshirip, Mahabbatqa aparyp berdim. Ol oqyp bolǵan soń shyǵarmamdy tez qaıtardy. Úıge kelgennen keıin dápterdiń ishinen hat taýyp aldym.
– Men de seni jaqsy kóremin, – dep jazylǵan bolatyn ol hatta…
***
Mektep jaıyna qalyp, sabaqtan qashyp endi ekeýmiz jıi-jıi kınoǵa baratyn boldyq. Eki aıdan soń Mahabbattyń áke-sheshesi «Qazaqstan» kınoteatryna jaqyn jerden úı alyp, kóship ketti. Endi burynǵydaı kúnde bolmasa da, jeksenbide kezdesip turýǵa ýaǵdalastyq. Ekeýmiz de aptanyń sońyn taǵatymyz taýsylyp kútýshi edik. Sırek kezdesý bir-birimizge degen yntyzarlyǵymyzdy odan saıyn arttyra tústi. Sál keshigip qalsam Mahabbat burtıyp, maǵan ókpelep qalatyn. Burtıǵanda betinde bolmashy bir shuńqyr paıda bolyp, onysy bet-álpetine ádemi kórik beretin.
Jeksenbi saıyn Mahabbattyń úıiniń janyndaǵy «Qazaqstan» kınoteatryna kınoǵa barý úırenshikti ádetimizge aınaldy. Jáne qandaı kıno ekeni ekeýmizge de báribir edi. Úndi kınosy ma, Batystyń kınosy ma.., talǵamaımyz. Kıno tek syltaý ǵana. Shyndyǵynda bir-birimizdi kórý úshin ǵana kınoǵa kirip júrgenimizdi ekeýmiz de únsiz túsinemiz. «Qazaqstan» kınoteatrynda bolatyn fılmderdiń bıleti de asa qymbat emes. Bar-joǵy - 20 tıyn. Eki serıaly kınoǵa kirsek Mahabbat ekeýmizge 80 tıyn ǵana ketedi. Onyń ústine sol jyldary men Torǵaı oblysy, Jangeldın aýdanynyń «Jańa ómir» gazetine áńgime jiberip turatynmyn. Gazetten keıde maǵan 10-15 somdaı qalamaqy keledi. Mundaı aqsha Mahabbatty qalaı qydyrtsam da emin-erkin jetedi. Ne dep bara jatyrmyn men, dál osyndaı baqyt qushaǵynda júrgenimde, tıyn-teben degen de táıiri sóz bolyp pa.
Kınodan shyqqan soń Paster (búgingi Maqataev) kóshesine jaqyn jerdegi saıabaqqa baryp, qydyryp, kún batqansha áńgime soǵamyz. Áńgimemiz de taýsylmaýshy edi-aý! Mahabbat orys mektebinde oqyǵanymen qazaqshany da jetik biledi eken. Sondyqtan ekeýmiz keıde oryssha, keıde qazaqsha, keıde oryssha men qazaqshany aralastyryp sóılese beremiz. Biraq qaı tilde sóıleskenimiz biz úshin asa mańyzdy da emes edi. Biz bir-birimizdi tilsiz-aq túsinetinbiz. Súıem-kúıem degen sózderdi aıtpasaq ta, bir-birimizge degen yntyzarlyǵymyzdy kózimizben-aq uqtyratynbyz.
Búgin taǵy da kınodan shyǵa salysymen saıabaqqa qaraı aıańdap kelemiz. O, uly Jaratýshy! Ómirde de ǵajaıyp ertegilerdegideı kúnder bolady eken-aý! Kúni keshe ǵana Mahabbat maǵan qaramaı qoıǵanda qınalyp, súıikti aqynym Muqaǵalıdyń:
Ǵashyqpyn!
Shyn ǵashyqpyn sol adamǵa!
Men bolmasam bolmaıyn. Sol aman ba?
O, táńirim! Netken jan qaıyrylmaıtyn!
Júregi etten be, álde qoladan ba?
- degen óleń joldaryn ishimnen oqyp, júregimdi jubatqan aılarymnyń bári artta qaldy. Endi mahabbattyń baldaı sharabyna mas bolyp, basym aınalyp, lúpildegen júregim jarylyp kete jazdap, shattyqtyń, qýanyshtyń ánin shyrqap keledi.
Artynan júgirgen talaı bozbalanyń birine de qaramaı qoıǵan, kórkine aqyly saı, álemdegi eń sulý Mahabbat meniń janymda otyr. Jáne jáı ǵana emes, sýyqtan tońyp, aǵashtyń butaǵynan pana izdegen torǵaıdaı qoınyma tyǵyla túsedi. O, Jaratqan! Seneıin be, senbeıin be buǵan? Túsim emes pe bul?
Aıaq astynan kún sýytyp, jaýrap qalǵan Mahabbattyń maǵan jabysa túskeni úshin tabıǵatqa degen rızashylyǵym da sheksiz edi. «Kún sýyp ketti, úıge qaıtaıyq» degen sózdi aıtýdyń ornyna, qaıta kerisinshe Qudaıdan kúnniń odan beter sýytyp, Mahabbattyń maǵan onan saıyn jabysa túskenin tileımin ishimnen. Ony qasymda uzaǵyraq ustap turý úshin bar-ónerimdi salyp qubyltyp, neshe túrli áńgime-hıkaıalardyń tıegin aǵytyp, kóńilin aýlaýǵa tyrysamyn. Aýladaǵy, mekteptegi oqıǵalar týraly áńgimelerim túgesilgende Mahabbat súıip tyńdaıtyn ádebıet taqyrybyna oıystym.
Sol kúni men oǵan Muqaǵalı jóninde áńgime aıtyp berdim. Áserlirek shyǵý úshin, áńgimemniń keı tustaryn qoıýlatyp, Muqaǵalıdyń ómirinde bolmaǵan oqıǵalardy da oıdan shyǵaryp, onyń oqystan qaza tapqany týraly ótirikti de qosyńqyrap jiberdim. Shyndyǵynda, óleńderin súısinip oqyǵanym bolmasa, aqynnyń neden dúnıe salǵanyn bilmeýshi edim. Dál osy ýaqytta janaryn muńnyń sáýlesi shalǵan Mahabbattyń:
- Sonda ol, qalaı opat bolǵan? - dep surap qalmasy bar ma?
Taban astynda ótirik oılap shyǵarýdyń mundaı sheberi bolarmyn ba.
- Bireýler túnde kóshede kele jatqanda pyshaqtap ketipti. Ólerinen eki kún buryn sonyń bárin sezgendeı bolyp, ómirge bazynasyn aıtyp, qaıyńǵa arnap óleń shyǵarypty – dedim men betim shimirikpesten. Ótken joly men oǵan Esenınniń tamyryn almaspen qıyp, sońǵy óleńin qanymen qalaı jazyp ketkenin aıtyp bergenimde Mahabbattyń kózine móltildep jas kelgen. Sonysyn qatty unatyp qalǵandyqtan, Muqaǵalı týraly áńgimemniń de boıaýyn qolymnan kelgenshe qalyńdatyp jatyrmyn. Senimdirek bolý úshin Muqaǵalıdyń óleriniń aldynda jazǵan óleńi dep «Japyraq júrek jas qaıyńyn» bar ónerimdi salyp oqı jóneldim. Biraq Mahabbat óleńdi sońyna sheıin oqytqyzbaı, súırikteı ádemi saýsaqtarymen meniń aýzymdy basa qaldy.
- Endigári, mundaı óleńderdi oqymashy.
- Nege?
- Qaıǵyly óleńderdi unatpaımyn.
Kesh túsip, dúnıeni jan-jaqtan tóngen qarańǵylyqtyń qoıý tumany bıleı bastady. Saıabaqta qulaqqa urǵan tanadaı tynyshtyq ornady. Bul hıkaıanyń jalǵasyn men bilemin degendeı, ekeýmiz otyrǵan oryndyqtyń janynda ósip turǵan aq qaıyń ǵana únsiz tunjyraıdy. Sezdirmeýge tyryssa da, Mahabbattyń qatty jaýraı bastaǵanyn baıqadym. Kýrtkamdy sheship, onyń denesine jaýyp, qymtaı bergenimde, rabaıda qolym onyń anaryna tıip ketti. Mahabbat selk ete qaldy. Uıalǵannan, tipti, qulaǵyna deıin qyzaryp ketti. Al, meniń boıymda bir tátti diril júrip ótti. Úzilip qalǵan únsizdikti Mahabbat jalǵady.
-Óskende kim bolasyń, jazýshy ma, álde aqyn ba?
- Jazýshy bolamyn. Saǵan arnap bir úlken roman jazamyn.
- Klasno! –dep qolyn shapalaqtady. - Biraq oǵan deıin sen maǵan arnap bir óleń shyǵarshy. Po-jja –lýısta!
- Onda sen de meniń bir tilegimdi oryndaısyń. Ernińnen bir súıgizesiń? Jaraı ma?
Jaýap berýdiń ornyna Mahabbat syqylyqtap kúldi.
- Sen nemene, qyzdardyń erninen súımeseń júre almaıtyn «manıaksyń» ba? Ózińdi jaqsy kóretinimdi bilesiń ǵoı. Sol jetkilikti emes pe?
- Jetkilikti ǵoı. Biraq súıisken kezde adamnyń qandaı sezimdi basynan keshetinin bilgim keledi.
Mahabbat úndemedi. Úndemeýin men ishimnen kelistige sanadym. Solaı ekenine tipti, esh kúmanym da bolǵan joq.
***
Men úshin taǵy da azapty kúnder bastaldy. Oryssha óleń jazý qandaı qıyn jumys bolsa, qazaq tilinde óleń shyǵarýdyń azaby odan kem emes eken. Jazǵandarym, kóńilimnen shyqpaı ondaǵan óleń jyrtyldy. Oqýdy múlde umyttym. Esil-dertim – Mahabbatqa arnap óleń shyǵarý. Mahabbaty esinen tandyryp jibere jazdaıtyn tańǵajaıyp óleńdi oqyp berip, onyń erninen súıgen sátimdi elestetkenimde, júregim báıgede shapqan attardyń tuıaǵyndaı dúrsildep, sol tátti ýdyń dámin saǵyna kútip, túni boıy uıyqtatpaı qoıady.
Alaıda, bir kún ótti. Óleńim jazylǵan joq. Eki kún ótti. Taǵy da sol jaǵdaı. Úsh kún ótti. Sabaq jaıyna qaldy. Mekteptegi ustazdarym eskertý jasady. Tórt kún ótti. Fızıka, hımııa páninen eki aldym. Biraq Mahabbatqa arnalǵan tańǵajaıyp óleń týmady. Oı sharshatyp, janym júdep ketti. Besinshi kúni Mahabbatty tań qaldyratyn óleń jaza almaıtynyma kózim jetip, aqyndyqtan birjolata kúderimdi úzdim.
Taǵy da úırenshikti ádetime basyp, jurttyń kóbisi bile bermeıtin aqyndardan jaqsy óleń izdep, jıendik jasaýǵa kiristim. Uıalýdyń ornyna Berdibek Soqpaqbaevtyń Qojasyndaı «aqynnyń bir óleńin alǵanymnan, onyń poezııasy qýaryp qalmas» degen maǵynadaǵy sózdermen qaıta ózimdi qorǵap, ar-uıatymnyń aldynda aqtalǵandaı bolamyn.
Sonymen ne kerek, qazaq jáne orys tilinde jazylǵan talaı jyr jınaqtaryn aqtaryp, men sol mahabbat jyryn Muqaǵalıdan taptym. Aqynnyń «Seniń kóziń..» degen óleńin oqyǵanymda, qýanǵannan tóbem kókke sál-aq jetpegendeı boldy. Jetýi úshin ony tek Mahabbatqa oqyp berý ǵana qaldy.
Óleńniń yrǵaǵy, mýzykasynyń syńǵyry, sezimniń tasqyny meniń kóńil-kúıimniń tabıǵatyn aına-qatesiz qalaısha dál jetkizgen. Mundaı óleńdi Qudaı nege Muqaǵalıǵa jazǵyzǵan? Mahabbatqa arnalyp meniń, tek meniń ǵana júregimde týýǵa tıis óleń emes pe bul! Garmonııanyń úılesýin aıtpaǵanda, óleńniń ár jolyndaǵy teńeýlerdiń bári Mahabbattyń tabıǵı jaratylysyn dál sýrettep turǵan joq pa? Álde buryn-sońdy da myna dúnıede dál Mahabbattaı perishte ómir súrgen be? Múmkin emes. Sene almaımyn oǵan. Bálkim Muqaǵalı bul óleńdi Mahabbat sııaqty qyzdy kezdestirgisi kelip armandap jazǵan bolar. Eger ol ondaı arýdy ómirinde bir ret kórgen bolsa:
Men naǵyz mahabbatty armandaımyn,
(Ony men joǵaltyp ta alǵandaımyn..)
Aq qazdar arasynda aqqýymdy
Ajyrata bilmegen sormańdaımyn.
- degen syńaıdaǵy óleńderdi jazýy qalaısha múmkin bolmaq. Múmkin, qatal turmystyń ıleýinde júrgen aqynnyń aıtyp otyrǵany basqa mahabbat pa? Biraq men ári qaraı ol týraly oılaǵym kelmedi. Jastyqty qoınyma qysyp qushaqtap, erteń Mahabbatqa bul óleńdi qalaı oqyp beretinimdi oılap, balbyrap, tátti uıqyǵa kettim.
***
Tózimim taýsylyp, saǵatyma qaıta-qaıta qarap, ekeýmiz kezdesýge ýaǵdalasqan saıabaqtaǵy joldyń jıegine jaqyn jerdegi aq qaıyńnyń janyndaǵy oryndyqta ony taǵy da taǵatsyzdana kútip otyrmyn. Kóńilim qobaljyp, júregim órekpip Mahabbattyń keletin jaǵyna qaıta-qaıta qaraımyn...
Alystan tanydym. Avtobýstan sekirip túsip, joldaǵy shópterge súrine-qabyna ol maǵan qaraı enesin saǵynǵan eliktiń laǵyndaı júgirip keledi. Ústindegi sońǵy sán úlgisimen tigilgen kók kóıleginiń etegi jelmen jelp-jelp etedi. Qolynda kishi-girim dorbasy bar.
- Keshirshi, saıajaıdan kele jatqanymyzda aıaq astynan papamnyń kóligi synyp qalyp, úıge áreń jettik. Mynaý saǵan. Dámi sondaı tátti.
Dorbanyń aýzyn ashyp qalǵanymda, murnymdy jaryp jibere jazdaǵan apporttyń qyshqyltym hosh ıisi ańqyp qoıa berdi. Úlkendigi kishkentaı balanyń basyndaı, uqypty qolmen jýylǵan bes-alty almanyń ózi dorbanyń qarnyn qampıtyp tastapty. Bireýin alyp, taýysa almaıtynymdy sezip, ortasynan bólip jartsyn Mahabbatqa berdim.
Sol kúni «Qazaqstanda» úndiniń fılmi kórsetilip, bıletter aldyn-ala satylyp ketipti. Kınoǵa kire almadyq. Biraq syrtymyzben ýaıymdaǵan adamnyń syńaıyn tanytqanymyzben, ishimizden bılettiń taýsylyp ketip, uzaǵyraq sóılesýimizge múmkindik týǵanyna ekeýmiz de qýanyp turmyz. Quddy osy kınoǵa bireý bizdi zorlap kirgizip, áńgimelestirmeı júrgendeı, tipti, boıymyz jeńildep qaldy.
Mundaıda ýaqyt ta zymyraıdy eken. Balqyǵan temirdeı qyzarǵan kúnniń uıasyna qalaı batyp qalǵanyn da baıqamaı qalyppyn. Tirshiliktiń shýlaǵan jeliginen saıabyrsyǵan kesh saıabaqta jaıqalǵan aǵashtardy da maýjyratyp jibergendeı. Bireýisinen basqasy jelinbegen bir dorba alma sol qalpynda «meni umytyp kettińder me?» degendeı oryndyqta tur. Kólikterdiń de júrisi sap tyıyla qaldy. Áldeqaıda shyryldaǵan shegirtkeniń úni ǵana tynyshtyqty buzǵandaı.
Túni boıy josparlaǵan is-áreketimdi júzege asyrýdyń sáti tústi. Endi keshtetýge bolmaıdy. Táýekel!
- Mahabbat, saǵan arnap jazǵan óleńimdi oqyp bereıin be? – dedim kenetten. Qatty qobaljyǵandyqtan daýysymda diril paıda boldy.
- Shynymen maǵan arnap óleń shyǵardyń ba? Kakoı ty molode!
Júregimniń dúrsildeýiniń, daýysymdaǵy dirildiń sál de bolsa da basylǵanyn kútip tynysymdy aldym. Mahabbatqa qaradym. Qobaljyp ketetin kezdegideı onyń kózderi jypylyqtaı berdi. Maǵan qaraǵan janarynda bir tańdanys bar. Mundaı tańdanǵan janardyń suranysyn qanaǵattandyrmaýǵa qalaı dátiń shydaıdy?
Boıymdaǵy býyrqanǵan sezimniń ekpinimen onyń janarynyń tuńǵıyǵyna kózim toımaı qaradym, áli de dirili basylmaǵan daýysymmen, asyqpaı, ár sózimdi shegelep Muqaǵalıdyń óleńin oqı jóneldim.
Seniń kóziń túpsiz tereń tuńǵıyqtan jaralǵan,
Sonda jatyr mende júrgen oryndalmas bar arman.
Seniń júziń kókte kúnnen, jerde gúlden nár alǵan.
Shashyń seniń – jan baspaǵan japandaǵy qara orman.
Ótirik kórmegensip Mahabbattyń óleńdi tyńdap jatqan sátindegi qımylynyń birin de nazarymnan tys qaldyrmaı qyraǵy saqshydaı baqylap otyrmyn. Botadaı jáýdiregen kózderinen maǵan degen burynǵydan da kúshti yntyzarlyqtyń ushqynyn baıqap qaldym. Muqaǵalı poezııasynyń qudiretimen qyzdyń mysyn basyp, men jeńip, ol jeńilip barady. Sony sezip, rıngte jeńip bara jatqanyn túsingen boksshylardaı endi ony birjolata qulatqym kelip, bar ónerimdi sala tústim.
Qas-kirpigiń qarlyǵashtyń qanatyndaı qap-qara,
Úlbiregen júziń seniń aq jibek pe, maqta ma?!
Ásem basyń áp-ádemi, músinińe shaq qana,
Shıedeıin erinderiń qyzaryp tur shoqtana.
Keshe kúni boıy aınanyń aldynda turyp daıyndalǵanymnyń paıdasy tıdi, bilem. Óleń oqý sheberligimmen Mahabattyń taldaı boıyn uıytyp jibergenimdi anyq sezdim. Áne kórdińiz be, óleńniń kelesi shýmaǵy oqylǵanda ol burynǵydan da kúshti súıispenshilikpen maǵan jabysyp, súırikteı saýsaqtarymen meniń qolymdy qatty-qatty qysa tústi.
Tolyqsyǵan tula boıyń shybyq pa eken, tal ma eken,
Beıneń seniń baıaý atqan jazǵy shuǵyla tań ba eken,
Kúlkiń seniń shashylǵan nur, seziń káýsar, bal ma eken,
Bul ǵalamda senen artqan, sirá, bireý bar ma eken!?
Bul ǵalamda senen artqan jan bar deýge senbeımin,
Sen solaısyń, Láılim meniń, senbe maǵan, sen meıliń.
Bul ǵalamda senen artqan bir jan bolsa egerde,
Óz kózimdi ózim oıam, ony máńgi kórmeımin.
Óleńniń bul joldary tipti, ekeýmizdiń ortamyzdaǵy sezimniń názik jibin úzip tastap, mahabbat saraıynyń qaqpasyn ashyp jibergendeı boldy. Mahabbattyń basy eriksizden meniń ıyǵyma qulady. Ol –jeńildi, men –jeńdim. Oılanyp-tolǵanatyn ne bar, endi? Osy sátti paıdalanyp, «aıtqanyńdy nege oryndamaısyń?» degendeı suranyp turǵan onyń shıedeı erninen súıdim. Mahabbat qarsylasqan joq. Abaısyzda qolym dorbaǵa tıip ketip, jerge qulap qalǵan bir-eki alma sákiniń aldyndaǵy jolǵa túsip alyp, sekirip bılep, tómen qaraı domalaı jóneldi…
***
Aspandaǵy aı men kúnge qolym erkin jetip, júregim sheksiz baqytqa kenelgen, birinen-biri asyp túsetin qyzyǵy taýsylmaıtyn kúnder zymyrap óte berdi. Men ómirimniń bıik aspanynda jarqyraǵan baqyt sáýlesiniń endi máńgi sónbeıtinine senimdi edim. Biraq tajal ajal meni Mahabbattan bir-aq kúnde máńgilikke aıyrdy.
Al, endi qurmetti oqyrman, Mahabbattyń qalaı qaza tapqany týraly áńgimeni ázirshe aıtpaı –aq qoıýǵa ruqsat et. Ony aıtyp berýdiń maǵan qanshalyqty aýyr ekenin óziń de jaqsy túsinip otyrǵan shyǵarsyń. Men bul áńgimemde aýyr operaııa jasaýǵa kirisken dárigerdikindeı uqypty qolmen, jıyrma bes jyl boıy janymdy syzdatyp aýyrtsa da tıispeı kelgen jaramnyń Muqaǵalı aqynǵa baılanysty jerin ǵana ustap kórýge táýekel ettim. Qudaı qýat berse bul mahabbat hıkaıasyn keleshekte, jazylyp jatqan («Mahabbat, meni jubatshy») romanymnan oqyrsyńdar. Degenmen Mahabbat qaza tapqan kúngi kóńil-kúıimdegi alasapyrandy aıtpaı ketýge dátim shydamaı tur.
***
Mahabbattyń qaza tapqanyn estigenimde, oılamaǵan jerden bireý keýdeme biz suǵyp alǵandaı selk ete tústim. Aıaq astynan myna dúnıeniń ne bolyp ketkenin de, qandaı áreket jasaý kerek ekenin de túsine almaı mıym istemeı qaldy. Aqyl-oıynan adasqan ǵaripteı birese otyryp, birese turyp, jylaı beremin. Jalǵyz dosym júregim ǵana seriginen máńgilikke aıyrylǵanyn birden túsinip, buzyp shyqqysy kelgendeı bolyp toqtamaı dúrsildep, kóterilis jasap, bar kúshimen keýdemdi qaıta-qaıta soǵa jóneldi.
Kóshege shyǵyp taksı ustadym.
- Seıfýllın men Paster kóshesine deıin aparyp tastańyshy, aǵataı!
- Úsh som.
- Jaqsy.
Taksı júrgizýshi aýzy jabylmaı sóıleı beretin adam eken. Kózimniń bulaýdaı bolyp isip ketkenin kórip, ne bolǵanyn, nege jylaǵanymdy qoımaı surap jatyr. Al, meniń dál osyndaı halde onymen sóılesýge múlde kóńilim soǵyp turǵan joq. Bes mınýtta zaýlatyp alyp keldi. Qaltamnan on som alyp berdim de, artynan jaý qýyp kele jatqan adamdaı taksıden atyp shyǵyp, Mahabbattyń úıine qaraı júgire jóneldim. «Artyq aqshańyzdy alyńyz» dep sońymnan aıǵaılaǵan daýysqa burylyp ta qaramadym. Endi onyń maǵan qajeti qansha?
Mahabbattyń úıiniń janyna edáýir adam jınalyp qalypty. Bireýler aýlada kıiz úı tigip jatyr. Úshinshi qabatqa kóterilip páterine kirdim. Qaptaǵan kisi. Eshqaısysyn tanymaımyn. Qaıǵydan janshylǵan júregimdi onan saıyn ezip jibergen Mahabbatty joqtap jylap-syqtaǵan ay daýystar estiledi. Meni kórip, esirkegen bir adam joq. Kóńil aıtýǵa kirip shyqqan synyptastarynyń biri dep oılap jatqan shyǵar.
Olar Mahabbattan máńgilikke aıyrylýdyń men úshin qandaı aýyr qaıǵy ekenin qaıdan bilsin? Olar Mahabbattyń meniń ómirimdi nurlandyryp turǵan ǵajaıyp kún bolǵanyn qaıdan bilsin? Olar sol jaryq kúnnen aıyrylǵan meniń janymnyń endi qara túnekke aınalǵanyn qaıdan bilsin? Olar qatal taǵdyrdyń júregime ósip shyqqan ádemi gúlimdi julyp áketkenin qaıdan bilsin? Olar...
Bir ýaqytta tórgi bólmeden Mahabbattyń anasynyń qulynyn joqtap, botadaı bozdaǵan ay daýysy estildi. Qazaqsha joqtaý aıtyp jatyr. Anasynyń zarly joqtaýy saı-súıegimdi syrqyratty.
Mingende aty ker me eken,
Mańdaıdan aqqan ter me eken?
Ay bir daýysym shyǵarsam,
Anamnyń daýysy der me eken?!
Qudaıym-aý, qazaq sóz súıekten ótedi deýshi edi! Myna ay sózder súıegimnen ótpek túgil, ony úgitip jibergendeı bolyp býyn-býynym bosap, sylq etip dıvanǵa otyra kettim de, kózimniń jasyn toqtata almaı, egilip jyladym.
Tórgi bólmeden tuńǵysh ret Mahabbattyń anasyn kórdim. O, Táńirim! Tabıǵat-Ananyń mundaı da sheberligi bolady eken-aý! Soıyp qaptap qoıǵandaı Mahabbat anasynan aýmaı qalǵan eken. Quddy Mahabbat ólmegendeı, Muńlyq pen Zarlyq bir-birimizben kórisip joqtasyp, men – bosaǵada, ol bolsa – bólmeniń tórinde jylap otyrǵandaımyz. Qabyrǵada qaraly lentasy bar Mahabbattyń bárimizge burtıyp qaraǵan sýreti ilinip tur. Maǵan ókpelegende dál osylaı burtıyp qaraýshy edi.
Ári qaraı myna kóriniske qaraýǵa dátim shydamaı dalaǵa shyǵyp kettim. Kóńilimdegi bulttar onan saıyn nóserletip, kózimniń jasy tıylmaı qoıdy. Bul ne degen taýsylmaıtyn kózdiń jasy edi, aspan tesilip ketkendeı bolyp, keıde qatarynan birneshe kún boıy jaýatyn Almatynyń sárkil jańbyryndaı aǵyl-tegil jylasam da toqtaıtyn emes. Janyma daýa izdep, dúkennen temeki satyp alyp, qoıyp ketken shylymymnyń ýly tútinin qaıta-qaıta toımaı sordym.
Erteńine jurt Mahabbatty sońǵy saparǵa shyǵaryp saldy. Men bul qaıǵyly kórinistiń bárin aýlada ósken aǵashtyń janynda turyp baqylap, Mahabbattan máńgilikke aıyrylǵanyma áli sene almaı, máńgirep baramyn.
Áne, onyń súıegi salynǵan qaraly tabytty ulardaı ulap-shýlaǵan jurt jylap-syqtap kólikke salyp jatyr. Zarlap joqtaǵan áıelderdiń bári qalyp qoıyp, zırat basyna baratyn erkekter asyǵyp, úıdiń janyndaǵy avtobýstarǵa qaraı ketip barady.
Nege myna jurt sonshama Mahabatty qara jerdiń qoınyna tapsyrýǵa asyǵady? Qalaısha sender kózderiń qıyp álemdegi eń sulý perishteni óz qoldaryńmen tamuqtyń túnegine tastaı salasyńdar? Netken bezbúırek, qatal edińder adamdar!
Men zırat basyna barmaı, qalyp qoıdym. Qalaı baram? Júregimdi nurlandyrǵan sáýleniń qabirge qoıylyp, qara topyraqpen kómilgenin qalaı kórem? Qalaı shydaıdy oǵan júregim?
Bara almaǵanym úshin keshir meni Mahabbat? Men ol jaqqa senimen máńgilikke qoshtasqym kelmegendikten barmadym. Óıtkeni sene almaımyn seniń ólgenińe. Meni bar jan-tánimen júregi eljirep súıgen jannyń dál osylaı aıaq astynan bir kúnde ǵaıyp bolýy qalaısha múmkin bolmaq? Seni jurt zıratqa emes, basqa jaqqa alyp ketti. Basqa...
Taǵdyr ótkir qanjarymen júregimdi osyp ótti. Endi odan aqqan qandy qalaı toqtatarymdy bilmeı, zıratqa emes, jaramdy emdeý úshin Mahabbat ekeýmiz talaı qydyrǵan saıabaqqa bardym. Aqyl-esin joǵaltqan jyndy adamdaı keshke deıin saıabaqta júrdim de qoıdym. Ne úshin ekenin ózim de bilmeıtin maǵynasyz júris.
Jaz ortasy. Tamyljyǵan tabıǵat, burynǵysynan da erekshe qulpyryp, sándene túsipti. Dalada baıaý esken boıyńdy sergitetin bir ádemi qońyr-salqyn jel bar. Kún taýdan asyp, qyzyl torǵyndaı tolqyndanyp batyp barady. Saıabaqtaǵy kózińdi qýantyp jaınaǵan gúlder, bir-birimen syrlasyp, teńselip, japyraqtary jetilip, jazǵy jasyl kıimimen qulpyrǵan aǵashtar, saıraǵan qustardyń áni adamnyń esin alyp, qońyraýlatyp qyzyq dýmanǵa shaqyryp turǵandaı. Biraq búgingi kóz aldymdaǵy jazdyń jáıli keshindegi ádemi sýrettiń bári jaraqat alǵan júregimniń jarasyn emdeýdiń ornyna, qaıta onan saıyn aýyrtyp, kerisinshe oǵan burynǵydan da qalyń qaıǵy jamap berip jatyr.
Kún batyp, dúnıeniń tórt buryshynan tóngen qarańǵylyq kózdi baılaǵanda jurttan jasyrynǵandaı urlanyp Mahabbat ekeýmizdiń talaı syrymyzdyń kýási bolǵan Muqaǵalıdyń qaıyńynyń qasyna keldim. O, ǵajap! Buryn-sońdy kelgenimde ylǵı da jarqyrap qarsy alatyn aq qaıyń, bul joly qaıǵyma ortaqtasyp, jylap tur.
Kúzdiń salqyn keshinde Mahabbatty aımalaǵandaı ony qushaqtap, ishimdegi aýyr tolqyn júregimniń jaǵalaýyn urǵanda kózimnen jas toqtamaı parlady. Keýdemniń astynda da bir zat solqyldap jylaǵandaı bolady. Júrek. Kimniń júregi? Meniki me, álde qaıyńdiki ma?
Bar joǵy mende bir júrek,
Ol ólse máńgi ketkenim.
Sendegi semse myń júrek,
Kelgende jasyl kóktemiń,
Tiriler qaıta dúrkirep.
Japyraq-júrek jas qaıyń!
Janymyzdy aıyrbastaıyq?
Adam bop júrseń qasqaıyp,
Qaıyń bop turam qasqaıyp,
Táýekel, aıyrbastaıyq!
Ómirge-ómir jalǵasyp,
Anamyz jerge jarmasyp,
Birde adam, birde qaıyń bop,
Súreıik ómir almasyp....
