Sheberler aýyly – sheberler mekeni. Saýsaǵynan bal tamǵan, temirden túıin túıgen has sheberlerdi izdeseńiz, «Kókshoqy» aýylyna at basyn buryńyz. Ómirin qolónerge arnaǵan Muhtar Naýryzbaevty osy «Kókshoqydaǵy» sheberhanasynan tapqan edik. Oıý-órnekpen aıshyqtalǵan qańjardyń betine kúmis qaqtap jatqan Muhtar aǵa bizge qolóner týraly syr shertti.
– Muhtar aǵa, ózińizdi qysqasha tanystyryp ótseńiz…
– Týǵan jerim – Qyzylorda oblysyna qarasty Tereńózek qystaǵy. 1989 jyly óner qýyp Almaty qalasyna keldim. Kórkem sýret ýchılıesine qujat tapsyryp, oǵan túse almaı qaldym. 1990-shy jyly jaz mezgilinde sheberler aýylyna kelip turaqtadym.
– Qandaı buıymdar jasaýǵa beıimsiz?
– Negizinen aǵash buıymdaryn jasaımyn. Máselen, mýzykalyq aspaptar, úı jıhazdary degen sekildi. Ara-arasynda temirmen de, terimen de jumys isteı beremin. Nege suranys bolsa, kúshti soǵan jumsaý kerek emes pe?
– Qazirgi tańda nendeı zattarǵa suranys basym bolyp otyr?
– Qystaı shybyn aýlap jep, talǵajaý ettik. Kóktemge qaraı azyn-aýlaq suranys bola bastady. Degenmen, onyń ózi burynǵydaı emes. Buryn murnymyzdan shańshylyp úlgermeı jatýshy edik. Daǵdarystyń áseri sheberlerge sezilip jatyr. Qaltaly azamattar aqshanyń betine qaramaı zergerlik buıymdardy jasata beretin. Qazir saýdalasady. Saýdalasqannyń kóbi burylyp ketip qalady.
– Sheberlik óner sizge kimnen daryǵan?
– Ákem has sheber bolatyn. Úıde neshe túrli qural-saımandar tolyp turatyn. Naǵashylarymyz da qarajaıaý bolmaǵanǵa uqsaıdy. Naǵashy aǵalarymyzdyń jasaǵan ǵajaıyp dúnıelerin óz kózimizben kórdik.
– Qansha jasyńyzdan bastap túbegeıli sheberlik ónerge bet burdyńyz?
– Bala kezimde sýretti jaqsy salatynmyn. Keıin tastap kettik. Kóp jyldar boıy elde kúrish tasyp, shopyr bolyp jumys istedim. 30 jasymnan beri qolónerdiń ystyǵy men sýyǵyna tózip kelemin.
– Sheberler aýylynda turý sizge qanshalyqty tıimdi boldy?
– Óziń bilmegendi ózgelerden surap alasyń. Jigitter birinen-biri úırenip jatady.
– Básekelestik te bar shyǵar?
– Baqastyq-básekelestik qaı kezde de bolǵan, bola bermek te. Tipti máshhúr Leonardo do Vıchı men Mekılandjelo da bir-birimen qastasyp, básekelesip ótkeni sizge aıan. Eýropada sheberlerdiń bir jerge shoǵyrlan mekeni joq. Óıtkeni olardyń bastary syımaıdy. Daǵystandaǵy áıgili Kýbachıde birneshe ǵasyr boıy tek óner adamdary turyp keledi. Osyndaı aýyldar Reseıde atam zamannan beri bar.
– Kýbachı zergerleri sizderden nesimen erekshelenedi?
– Qazaq zergerleri temirge túzý jáne kóldeneń aıqysh-uıqysh etip syzyqtar túsirip, onyń betine kúmis qaqtaıdy. Kýbachılik ádis boıynsha, túzý syzyqty tereń qylyp qazyp, soǵan áshekeıdi qaǵyp tastaıdy. Ár jerdiń óneri ártúrli ǵoı.
– Mýzykalyq aspap shabatyn adamnyń ózi de belgili bir dárejede mýzykadan habary bolýy kerek shyǵar…
– Ózim dombyra jasasam da, ony tartýly bilmeımin. Neshe jyldyq tájirıbe beker emes, árıne. Dybystyń qaıtkende jaqsy shyǵatynyn bilemin. Gáptiń bári – bettaqtaıda. Qulaqkúıiniń durys turýy dombyra moıyn betiniń túzýligine baılanysty.
– Keıde dybys zor shyǵady dep dombyraǵa qosymsha tesik jasap jatady. Sol kerek pe?
– Esh qajeti joq nárse. Tesik bolsa da, bolmasa da dombyra dybysy ózgermeıdi.
– Dombyra qandaı aǵashtan jasalady?
– Qaraǵaıdan da, shyrshadan da shaba beremiz. Eýropalyq áıgili skrıpkashylary bafǵyda bizdiń jerdiń shyrshalaryn mýzykalyq aspaptaryna paıdalanǵan eken.
Áńgimelesken Arman SERIKULY
