Saqına – saýsaqqa salatyn zergerlik buıym. Júzikke qaraǵanda saqınanyń baýyry jalpaqtaý bolyp, kóbine betine tas qondyrylmaıdy.
Ertede halqymyz as adal bolý úshin áıeldiń qolynda mindetti túrde saqına, ne júzik bolýy kerek dep sanaǵan. Tilimizdegi «Saqınany sánge salmaıdy, ol-tazalyq tarazy», «Saqına sánge jatpas, aıqaı ánge jatpas» degendeı uǵymdar saqınanyń tek sándik qana emes, gıgıenalyq qyzmet te atqarǵanyn dáleldeıdi. Munyń ózi halyqtyń saqına soǵylatyn kúmis ne altynnyń tattanýǵa ushyramaıtynyn, sýdyń, tamaqtyń tez buzylmaýyna septigin tıgizip, densaýlyqqa jaǵymdy áser etetinin erteden-aq ańǵaryp, baıqaǵanyn kórsetse kerek. Kúni búginge deıin aýyldyq jerlerde jas kelinshek nárestesin shomyldyrar aldynda, ıakı balanyń jórgek- jaıalyǵyn jýar aldynda oǵan sol úıdiń úlkenderi (enesi, ne abysyny) «Qolyńa saqına salyp al, (ol) tazalyqqa tán bolady» dep eskertip otyrady. Olaı bolsa, náresteni qyrqynan shyǵarǵanda ony shomyldyratyn sýǵa soǵan qatysyp otyrǵan áıelderge syılyq retinde úlestirý úshin ǵana emes, osyndaı asyl buıymdardy qasıetti sanaýdan, tazalyqqa mán berýden de shyqqan sııaqty.
Tilimizde saqınaǵa qatysty birsypyra ataýlar bar:
Aqyq saqına – kishkentaı aqyq qondyrylǵan saqına.
Altyn saqına – taza altynnan soǵylǵan saqına.
Baldyq saqına – saqınanyń saýsaq ústine qaraǵan beti tórtburysh bolyp keletin túri.
Burama saqına – altyn, kúmisti esip jasaǵan saqına.
Jez saqına – saýsaqqa salý úshin emes, qamshy, naıza, pyshaq, qylysh sabyn bekitý úshin jasalǵan mys shyǵyrshyq
Qapqaz saqına – qara ala órnekti saqına túri.
Kúmis saqına – taza kúmisten soqqan, ne quıyp jasaǵan saqına.
Qola saqına – qoladan jasaı salǵan arzanqol saqına.
Qusmuryn saqına – ústi dóńesteý kelgen saqına túri.
Monshaqty saqına – monshaq qondyrylǵan saqına.
Mys saqına – mystan jasalǵan ortaqol saqına.
Neke saqınasy – jas jubaılardyń úılený toıynda bir-birine syılaǵan saqına.
Ótkerme – saqınanyń jergilikti tildegi ataýy.
Saqınek – pyshaq, qylysh t.b. quraldardyń sapqa jetesi suǵylatyn jerin qysyp turý úshin mys, ne kúmisten jasalatyn baldyq, moınaq.
Sirkeli saqına – betine usaq túıirshikterden sirke órnek salǵan saqına.
Tasty saqına – tas,shyny ornatqan saqına.
Temir saqına – temirden jasalǵan tyǵyrshyq, saqınek. Tilimizdegi «saqınasy ustap otyr», «saý basqa saqına saldy», «saý basyna saqına tiledi» degen turaqty sóz tirkesteri ózine ózi istedi, azap, aýrý tilep aldy degen maǵynada jumsalady. «Saqınasy synyq» frazalyq sóz oramy qyz emes, áıel maǵynada qoldanylady. «Saqınasyn syndyrǵan» degen tirkes turmysqa shyǵýǵa baılanysty aıtylady.
R. Shoıbekov
