ساقينا – ساۋساققا سالاتىن زەرگەرلىك بۇيىم. جۇزىككە قاراعاندا ساقينانىڭ باۋىرى جالپاقتاۋ بولىپ، كوبىنە بەتىنە تاس قوندىرىلمايدى.
ەرتەدە حالقىمىز اس ادال بولۋ ءۇشىن ايەلدىڭ قولىندا مىندەتتى تۇردە ساقينا، نە جۇزىك بولۋى كەرەك دەپ ساناعان. تىلىمىزدەگى «ساقينانى سانگە سالمايدى، ول-تازالىق تارازى»، «ساقينا سانگە جاتپاس، ايقاي انگە جاتپاس» دەگەندەي ۇعىمدار ساقينانىڭ تەك ساندىك قانا ەمەس، گيگيەنالىق قىزمەت تە اتقارعانىن دالەلدەيدى. مۇنىڭ ءوزى حالىقتىڭ ساقينا سوعىلاتىن كۇمىس نە التىننىڭ تاتتانۋعا ۇشىرامايتىنىن، سۋدىڭ، تاماقتىڭ تەز بۇزىلماۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ، دەنساۋلىققا جاعىمدى اسەر ەتەتىنىن ەرتەدەن-اق اڭعارىپ، بايقاعانىن كورسەتسە كەرەك. كۇنى بۇگىنگە دەيىن اۋىلدىق جەرلەردە جاس كەلىنشەك نارەستەسىن شومىلدىرار الدىندا، ياكي بالانىڭ جورگەك- جايالىعىن جۋار الدىندا وعان سول ءۇيدىڭ ۇلكەندەرى (ەنەسى، نە ابىسىنى) «قولىڭا ساقينا سالىپ ال، (ول) تازالىققا ءتان بولادى» دەپ ەسكەرتىپ وتىرادى. ولاي بولسا، نارەستەنى قىرقىنان شىعارعاندا ونى شومىلدىراتىن سۋعا سوعان قاتىسىپ وتىرعان ايەلدەرگە سىيلىق رەتىندە ۇلەستىرۋ ءۇشىن عانا ەمەس، وسىنداي اسىل بۇيىمداردى قاسيەتتى ساناۋدان، تازالىققا ءمان بەرۋدەن دە شىققان سياقتى.
تىلىمىزدە ساقيناعا قاتىستى ءبىرسىپىرا اتاۋلار بار:
اقىق ساقينا – كىشكەنتاي اقىق قوندىرىلعان ساقينا.
التىن ساقينا – تازا التىننان سوعىلعان ساقينا.
بالدىق ساقينا – ساقينانىڭ ساۋساق ۇستىنە قاراعان بەتى ءتورتبۇرىش بولىپ كەلەتىن ءتۇرى.
بۇراما ساقينا – التىن، كۇمىستى ەسىپ جاساعان ساقينا.
جەز ساقينا – ساۋساققا سالۋ ءۇشىن ەمەس، قامشى، نايزا، پىشاق، قىلىش سابىن بەكىتۋ ءۇشىن جاسالعان مىس شىعىرشىق
قاپقاز ساقينا – قارا الا ورنەكتى ساقينا ءتۇرى.
كۇمىس ساقينا – تازا كۇمىستەن سوققان، نە قۇيىپ جاساعان ساقينا.
قولا ساقينا – قولادان جاساي سالعان ارزانقول ساقينا.
قۇسمۇرىن ساقينا – ءۇستى دوڭەستەۋ كەلگەن ساقينا ءتۇرى.
مونشاقتى ساقينا – مونشاق قوندىرىلعان ساقينا.
مىس ساقينا – مىستان جاسالعان ورتاقول ساقينا.
نەكە ساقيناسى – جاس جۇبايلاردىڭ ۇيلەنۋ تويىندا ءبىر-بىرىنە سىيلاعان ساقينا.
وتكەرمە – ساقينانىڭ جەرگىلىكتى تىلدەگى اتاۋى.
ساقينەك – پىشاق، قىلىش ت.ب. قۇرالداردىڭ ساپقا جەتەسى سۇعىلاتىن جەرىن قىسىپ تۇرۋ ءۇشىن مىس، نە كۇمىستەن جاسالاتىن بالدىق، مويناق.
سىركەلى ساقينا – بەتىنە ۇساق تۇيىرشىكتەردەن سىركە ورنەك سالعان ساقينا.
تاستى ساقينا – تاس،شىنى ورناتقان ساقينا.
تەمىر ساقينا – تەمىردەن جاسالعان تىعىرشىق، ساقينەك. تىلىمىزدەگى «ساقيناسى ۇستاپ وتىر»، «ساۋ باسقا ساقينا سالدى»، «ساۋ باسىنا ساقينا تىلەدى» دەگەن تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى وزىنە ءوزى ىستەدى، ازاپ، اۋرۋ تىلەپ الدى دەگەن ماعىنادا جۇمسالادى. «ساقيناسى سىنىق» فرازالىق ءسوز ورامى قىز ەمەس، ايەل ماعىنادا قولدانىلادى. «ساقيناسىن سىندىرعان» دەگەن تىركەس تۇرمىسقا شىعۋعا بايلانىستى ايتىلادى.
ر. شويبەكوۆ
