Teńin tapqan qyz bala juptasqan ómirdiń tabaldyryǵyn úlbiregen aq kóılekpen attaıdy. Kópshilik uǵymynda ádemilik pen jarasymdylyqtyń, qýanyshty merekeniń, ar men jan tazalyǵynyń, jarqyn bolashaqtyń aıǵaǵy sanalǵan úlbiregen aq kóılektiń qyzyqty tarıhy tym tereńde jatyr. Aq kóılektiń tarıhy áıel taǵdyrymen tamyrlas. Áıel zatynyń ózgeden erekshe kózge túse kıinip, eshkim qaıtalaı almas qymbat ta sándi kıim kııýge qumartatyny belgili.Úılený toıynda baılyǵyn, bedelin kórsetip qalýǵa barynsha tyrysqan ejelgi grek qyzdary toı ústinde kózge aıyryqsha túsý úshin toı qonaqtarynan ózgeshe bolýdy qalaıdy. Belin qynaı býyp, ıyǵyna ásem túıme taqqan, basyna jıegin gúldeste kómkergen jelek jáne altyn tústi sharhat jamylyp, toı dastarhanynda mańǵaz otyratyn grek qyzdarynyń talǵamynan bastalǵan toı kıimin ózge qalyńdyqtar damyta tústi.
Keıinirek qymbat belbeýden tómen qaraı búrmelengen, biraq qyz denesin quddy mármár keıipte kórsetetin toı kóılek úlgisi paıda boldy. Bul kezeńde qalyńdyq basyna alqyzyl sharhat jamylýdy ádetke aınaldyrǵanmen, mármár tústi kıim alqyzyl jamylǵynyń fonynda qyzylshyraıly degen kelbettiń ózin qýartyp, tym mańyzdy, susty óń beretin. Mundaı óń aqsúıek áıelge ózgeniń pysyn basý úshin qajet bolǵan bolar… Al alqyzyl tús turaqty da pák mahabbattyń belgisi sanaldy.
Sán jarystyrǵan qalyńdyqtar munymen turaqtap qalmaı, qýarǵan tústen yǵysyp, qyzyl túske qumarta bastady. Ómirdiń, kúnniń, berekeniń bas-taýy dep baǵalanǵan bul tús olardyń kúndelikti kıiminde kóp kezdesetin. Sarafanyn, burymyn qyzyl lentamen tógildire sándegen qalyńdyq toıdan keıin basyn aınaldyra qyzyl lenta kómkergen gúltáj taǵyp júrýdi sánge aınaldyrdy.
Sánqoıda sabyr bolǵan ba? Kóp uzamaı qyzyl tústi qara tús yǵystyrdy. Toı kóılegi biryńǵaı qara túske kóshti. Altyn tústi jippen kómkerile tigilip, qymbat baǵaly tastarmen áshekeılengen qara kóılek talaı qyzdyń qyzyǵýshylyǵyn týǵyzyp, qalyńdyqtyń sán-saltanatyn asyrdy. Eger kóılek saýsaq bitkendi qymtap turatyn qolǵappen, jalt-jult monshaǵymen qosa tigilse, dańqty áýlet qyzynyń dárejesin aıǵaqtaıtyn basty belgi esepteldi.
Qaıta órleý dáýirinde buǵan deıin ólim men qaıǵynyń túsi sanalyp, azaly adamdardyń kıimine paıdalanylǵan aq tús qoldanysqa endi. Kógildir tús sııaqty jan men tán páktiginiń sımvoly bolǵan aq tústen alǵash toı kóılek kıip, shirkeýde nekesin qıdyrǵan Marııa Stıýart edi. Shirkeýge jınalǵan jurtshylyq pen jora-joldastaryn tań-tamasha qaldyrǵan aqqýdaı ásem qalyńdyqtyń bul qadamy kópshiliktiń sezimine, talǵamyna qozǵaý saldy.
Biraq Marııa bul qadamdy sán qýǵan kóńil qalaýymen emes, basqa túsken qaıǵyly kúıde, qaraly kıinip júrip jasaýǵa májbúr bolǵan. Alǵashqy jary II Franıska dúnıeden ozyp, basqa azamatpen bas qosý qajet bolǵandyqtan, qaraly sulý neke qıdyrýǵa azaly aq kıimmen barady. Biraq, bul zamandastaryna qaıǵynyń emes, baqyttyń jarshysyndaı áser etip, toıǵa aq kóılek kııýge talaptandyrypty. Qyz bitkenniń ańsary aýǵan aq tústi toı kóılegin Albert myrzanyń qalyńdyǵy Vıktorııa hanym 1840 jyly alǵash arnaıy kıip shyǵyp, óz áriptesterine birjola jol ashty.
Búginde toıǵa kıiler aq kóılek ómirlik sıpat alyp, álemniń ár qıyrynda qoldanylyp keledi. Appaq kelin kóılegi jarasymdy tirlik pen baqytty bolashaqtyń aıǵaǵyndaı uǵynylyp, ár ulttyń qyz-kelinshegin jubaılyq ómirge shyǵaryp salady. Al qazaq qalyńdyǵynyń úlbiregen aq kóılegi – appaq ar men adaldyqtyń, páktiktiń belgisi. Buǵan kelinniń aq bosaǵa attaı bere aq jaýlyq jamylatyny tamasha úılesip, tól dástúrimizge aınalǵandaı.
Gúlaıym ShYNTEMIRQYZY, «Úsh qııan».
