1984 jyldan beri aıtysqa 150-den astam mashına tigilipti. Kólik minbegen keıingi shyqqan Farhat Maratuly, Qaınar Alakózov syndy jas aqyndar bolmasa, aıtyskerlerdiń aldy keminde on bes-jıyrma mashınadan mindi. 17 jasynda sahnaǵa shyǵyp, 12 jyl aıtysta oıqastaǵan, jaqynda ǵana aıtysty qoıǵanyn málimdegen Rınat Zaıytov on mashına alypty. Jıyrma bir jasar Jandarbek Bulǵaqovtyń da júldesi onǵa taıapty. Aıtys sahnasyna 11-synyp oqyp júrgeninde qadam basqan Rústem Qaıyrtaıuly alty kóliktiń kiltin ustapty. Baýyrjan Qalıolla úsh temir tulpardy tizgindegen. Áriptesi Begarys Shoıbekov «maltabar qyz» dep maqtaıtyn Aınur Tursynbaevanyń alǵan tulparynyń kóptigi sonsha, sanamalaýdan jańyldyq. Aıtystan 22 jyldyq «stajben» zeınetke ketken Amanjol Áltaevtyń da mashınasyn sanaýdan shatasasyz. Aqyndardyń júldesin qyzǵanyp otyrǵan joqpyz. Aıtqymyz kelgeni – aıtys atty babadan qalǵan qasıetti ónerdiń qadiri kete bastaǵandaı. Aıtyskerlerdi sóz saıystyrýǵa emes, mashına úshin «talastyrýǵa» úıretip alǵan joqpyz ba? Ári aıtystyń tóńireginde daý-damaı da jıilep ketti. Sózimiz dáleldi bolý úshin taratyp aıtaıyq…
Jaqynda Almatyda jeke kásipkerlerdiń demeýshiligimen ótken «Qonaevtaı er qaıda?» atty aıtysta tórt birdeı temir tulpar júldege tigildi. Onan buryn Astanada Mádenıet mınıstrligi uıymdastyrǵan Táýelsizdiktiń 20 jyldyǵyna arnalǵan aıtysta bas júlde 20000 dollar boldy. 2 mamyrda Almatyda ótken «Tórteý túgel bolsa» atty aıtysta bas júldege 2 mıllıon teńge berildi. Byltyrǵy jylǵy «Táýelsizdik taǵylymy» aıtysynda birden tórt avtokólik júldege qoıyldy. Sońǵy kezde aıtystyń júlde qorjyny qomaqty, syılyqtary súbeli bola bastady. Bir aıtystyń ózinde kóliktiń kiltin tórt birdeı aqyn qaltaǵa basyp kete barady. Jeńilgenderi yntalandyrý syılyǵy salynǵan konvertti mise tutady. Onyń ózi bir attyń quny. Halyqtyń muńyn muńdap, jaǵdaıyn jyrlaǵanymen, ár joly aqyndarymyz aıtystyń demeýshileriniń yńǵaıyna qaraı «kimniń arbasyna otyrsań, sonyń ánin aıtasyńǵa» basady. «Kimniń tarysy pisse, sonyń taýyǵynyń» keri me deısiń. Qonaevtyń aıtysynda aqyndar atalǵan aıtysqa bir tıyn bólmegen Úkimetke qara qazan ókpesin aıtyp, bılikke syndy jaýdyrdy-aı kelip. Odan burynǵy táýelsizdik aıtysynda kerisinshe, táýelsizdikke táýbe etip, bılikke maqtaý aıtty. Al mamyrdaǵy «Tórteý túgel bolsa» atty aıtysta demeýshilik jasap, bir top aqyndy qajylyqqa aparyp kelgen Qaırat Satybaldyny madaqtady. Qarap otyrsańyz, qazirgi aıtystar alǵan aqshasyna, demeýshisine táýeldi.
Aıtystyń aınalasynda daý-damaı beleń alyp, Rınat Zaıytovtyń aıtystan ketkeni de abyń-kúbińdi kóbeıtip jiberdi. Rınatty aıtystan shettetkenin Júrsin Aǵamyz: «Jalǵan aıtyp suhbat berdi, «juldyz» aýrýyna shaldyqty», – dedi. Jaqynda Rınat aqyn oqyrmandarmen onlaın-konferenııa ótkizdi. «Júrsin Ermannyń meni «juldyz aýrýyna ushyrady» deýine birden-bir sebep – «Halyq sózi» gazetine bergen suhbatym. Ákemnen úlken adamdarmen salǵylasyp, birdeńe dáleldegim kelmeıdi. Juldyz aýrýymen aýyratyn ýaqytym da joq jáne jas kezimde odan ótip ketkenmin. Meni aıtystaǵy yryń-jyryń jalyqtyryp jiberdi. Júrsin Ermanmen aramyzda oǵan deıin eshqandaı jamandyq baıqalǵan joq. Tipti odan keıin de mende bolmaǵan edi. Telearnalardan: «juldyzdyqpen aýyrdy», «sýyryp sap aıtysa almaıdy», – dep júrgen taǵy ózi. Meniki tek aıtys tazarsyn degen oı bolatyn», – deıdi oqyrmandarǵa aıtqan jaýabynda. Ekeýiniń arasynda nendeı daýdyń bolǵanyn bilýshi bir Alla, árıne. Áıtse de, «nakazanıe» jasap, shettetip tastaıtyn, ózine unaǵan aıtyskerdi ǵana shyǵaryp, unamaǵanyn qatystyrmaıtyndaı, aıtys – Júrsin Ermannyń jekemenshigi emes. Ras, aǵamyz aıtystyń uıymdastyrýshysy, talaı jyldan beri kóshin alǵa súırep júrgen qara nary. Dese de, sol uıymdastyryp júrgen aıtysy halyqqa ortaq, qazaqtyń tól óneri. Ol eshqandaı da jańadan oılap tabylǵan dúnıe emes.
Aıtystyń aınalasyndaǵy áńgime bir Rınattyń daýynan bastaldy deý de qısynǵa kelmeıdi. Báıge alǵan aqynnyń júldege laıyqty-laıyqsyzdyǵy, qazylardyń qanshalyqty ádiletti ekeni osyǵan deıin de az talqylanǵan joq. Mádenıet mınıstrligi qamqorlyqqa alǵaly beri aıtys memlekettiń «bir balasy» bolǵany durys pa, álde burynǵydaı jeke adamdardyń demeýshiligimen ótkeni durys pa degen másele de áli kúnge ala-qula pikir týdyrady. Bul týraly aıtyskerlerdiń ózderi de mynadaı ýáj aıtady:
«Minimdi aıtyp bir datta, bir maqta» degen aıtystyń baǵzydan kele jatqan qaǵıdasyna nege bılik qol suǵýy kerek? Osy turǵydan bizdiń ókpemiz bar. Aıtys ejelden oppozıııalyq baǵytta bolǵan. Eger memleket óz qamqorlyǵyna alyp, aqyndardyń jumyssyzyna jumys taýyp berip, memlekettik deńgeıde qarasa durys. Qamqorlyqqa aldy dep qoıyp, aqyndarǵa eshbir jaǵdaı jasalmasa, onda aıtystyń jeke demeýshilerdiń qolyna ótkeni jón. Óıtkeni, osy ýaqytqa deıin demeýshilerdiń júldesimen kún kórip kelemiz» – deıdi Aıtaqyn Bulǵaqov. Al Rústem Qaıyrtaıuly bolsa: «Eldiń muńyn aıtamyz, halyq úshin jaraldyq desek te, biz de adambyz. Bizdiń de asqazanymyz bar.
Memleket tilimizdi baılap, aýzymyzdy maılap tastaǵysy keledi. Biraq tilimizdi baılaǵanymen, aýzymyzdy maılaǵan jeri joq. Sondyqtan jeke kásipkerlerdiń demeýshilik etkeni durys», – degen pikirde. Ras, nantalap jasaýǵa árkimniń de quqy bar. Biraq kúni erteń júldesiz aıtys jasasaq, qur aıaqqa bata júrmeıtini tárizdi, aqyndarymyz aıtyspaıtyn túri bar ma, qalaı? Emshi-balgerlerdiń «qolymnyń aqysyn ber» degenindeı múláıimsý emes pe bul?Anyǵynda naǵyz aqyn qansha shider qoıylsa da, (eger qulqyny júldeni kóksemeı tursa) shyndyqty aıtyp, halyqtyń sózin sóıleýi qajet. Aıtyskerlerdiń basqalardyń jyrtysyn jyrtqany emes, halyqtyń sózin aıtqany kerek bizge.
Áńgimeni kimniń qansha mashına alǵanynan bastadyq qoı. Bizge mashına talastyratyn aıtystyń qajeti shamaly dep kesip aıta salyp, bolmasa Myrzataı Joldasbekov aǵamyzsha: «Aqyndar dúnıege qunyǵyp ketti. Aıtys halyqtyń óneri emes, aqyndardyń mal tabatyn, júlde alatyn kásibine aınaldy», – deı salǵymyz joq.
Zamannyń yńǵaıyna oraı aıtys ta shoý-bıznestiń keıbir elementterin aldy. Júrgizýshisinen bastap, tórelik etken qazylarǵa da qalamaqy tólenedi. Jeńilgen aqynnyń da qaltasyna aqsha salynady. Qarap otyrsańyz, munyń bári (meıli memlekettiń, meıli jeke demeýshiler bólgen bolsyn) qyrýar qarjy. Al aıtystan túsken aqsha qaıda túsip, qaıda jumsalyp jatyr, ol jaǵy aıtylǵan emes. Ony anyqtap jatqan tiri pende joq. Buryndary aıtys jeke adamdardyń demeýshiligimen ótkende eseptelinbedi, jaraıdy. Al qazir memleketten bólingen qarjynyń esebi bolýǵa tıis qoı. Áıtpese Baýyrjan Qalıolla syndy aqyndar «80 mıllıon qaıda ketti?» dep bosqa aqsha sanaıdy deısiz be? Aqynnyń basylym betindegi janaıqaıyna aıtystyń uıymdastyrýshysy Myrzataı Joldasbekov gazette jaýap jazǵan da joq. Keıin bir arnadan Myrzataı aǵamyzdyń: «Baýyrjan Qalıolla degen bala: «80 mıllıon aqsha bólindi. 20 mıllıony jumsaldy, qalǵany qaıda ketti, – depti. Atasynyń basy. Qaıdan biledi ol qansha bólingenin? Aıtysqa 20 mıllıon teńgeni alaqanymdy jaıyp júrip surap aldym», – dep aıtyp otyrǵanyn estimegende, ne oılarymyzdy bilmeı júrýshi edik. Tize bersek, aıtystyń tóńireginde áńgime kóp. Biraq aıtpaǵymyz ol emes. Aıtqymyz kelgeni, keshegi Manap Kókenovter bastaǵan, Qonysbaılar men Shynbergender jalǵastyrǵan ádemi aıtys (ol ýaqyt aıtystyń mashınaǵa, mıllıondaǵan aqshaǵa «búlinbegen» saf taza, halyqtyq sıpattaǵy kezi desedi) búgingi kúni bala-shaǵanyń dyryldasqany sııaqty arzan dúnıege aınalyp ketpese bolǵany. Zamannyń yńǵaıyna qaraı, aıtys ta shoýǵa aınalady dep júr bireýler. Anyǵynda bizdiń aıtysqa ulttyq óner retinde qarap, ári damytarlyqtaı shyn janashyrlyq, qamqorlyq qajet. Júrsin Ermandaı bir júrgizýshige baılanǵan aıtystyń qanshalyqty uzaqqa baratynyn da boljaý qıyn. Atadan qalǵan aqsúıek ónerdiń abyroıyn saqtap, qadirin ketirmeý úshin qazirgi aıtystaǵy «aqyndardyń kezekke turyp, kezekpen júlde alýy», «qazylardyń jeńimpazdy anyqtaý júıesi», «qazylarmen júlde bólis», «jer-jerge, rý-rýǵa bura tartyp, bólinip aıtysý» syndy qulaq estip, kóz kórip ustap almasa da, bar ekeni aıtylyp júrgen «kóleńkeli» tustarmen kúres kerek. Aıtysqa jańa format qajet, qysqasyn aıtqanda. Bizge á dese otyra qalyp, kemshilik teretin nemese artynan dorba-dorba áńgime ertip, daý-damaıyn talqylap júretin aıtystyń qajeti shamaly. Halyqtyń sózin joǵary jaqqa jetkizetin, halyq pen bılikti, eldi biriktiretin aıtys kerek! Ulttyń múddesin kózdeıtin, mereıin asyratyn aıtys qajet! Halyqtyń rýhyn kóteretin, aıtystyryp, daýlastyratyn emes, ultty uıystyratyn aıtys qajet. Aıtys týraly biraz áńgimeni qaıta qozǵap, shetin shyǵarǵandaǵy, bizdiń aıtqymyz kelgeni, oıymyzdyń shashylyp túskeni osy edi.
