Ulttyq quryltaıda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev dinı ahýalǵa baılanysty pikir bildirgen bolatyn. Prezıdenttiń sózinen keıin qozǵalys bar ma?
Prezıdent silteme jasaǵan depýtat pen dintanýshynyń pikirin bildik.
PREZIDENT NE DEP EDI?
Alqaly jıynda Prezıdent dinı ahýal boıynsha májilis depýtaty Ermurat Bapı men basqa da birqatar qoǵam qaıratkerleriniń pikirin qoldaǵan bolatyn.
«Májilis depýtaty Ermurat Bapı elimizdegi dinı ahýalǵa alańdaýshylyq bildirip júr. Quryltaı músheleri Danııa Qydyrbaeva jáne Oljas Súleımen jat dinı aǵymdardyń jastar arasynda, ásirese sport salasynda yqpaly kúsheıip bara jatqanyn aıtty. Teris aǵymdarǵa, qazaqtyń bolmysyna jat ıdeologııalarǵa tosqaýyl qoıý qajet ekenine esh kúmán joq. Elimizde din bostandyǵyna kepildik berilgen. Biraq júgensizdikke, tártipsizdikke jol berýge bolmaıdy»,- degen Prezıdent Toqaev.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, dinniń asa mańyzdy mıssııasy – ultty uıystyrý.
«Dinı uıymdardyń qyzmetin retteıtin qujattar osy talapqa saı bolýǵa tıis. Bul máseleni jan-jaqty qaraý kerek. Sonyń ishinde zańnamany jańa jaǵdaıǵa beıimdep otyrý óte mańyzdy», - degen el basshysy Ulttyq quryltaıda.
«SEŃ QOZǴALDY»
Májilis depýtaty Ermurat Bapı elimizdegi dinı ahýal ózin ǵana emes, kópshilikti alańdatyp otyrǵan dúnıe ekenin aıtady. Sondyqtan da ol bul máselege baılanysty arnaıy zań qabyldanýy kerek dep esepteıdi.
«Mende prezıdenttiń ulttyq quryltaıda jasaǵan aqparatynan basqa aqparat joq. Biraq keıbir habarlarǵa qaraǵanda jýyq mańda bizdiń Parlamenttiń talqylaýyna byltyr biz kótergen din isterine baılanysty zań kelip túsedi degen habar bar. Biraq ol tutas zań bolyp kele me, joq álde buǵan deıingi zańǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engiziletin bap bolyp kele me, ol jaǵynan habarymyz joq. Biraq prezıdent pármen bergennen keıin seń qozǵaldy dep oılaımyn», - deıdi depýtat.
Ermurat Bapı dinı máselege baılanysty sońǵy bir jyldyń ishinde Mádenıet jáne aqparat mınıstrine birneshe saýal qoıǵanyn aıtady.
«Maǵan berilgen jaýapqa qaraǵanda atalǵan zańnyń tıisti baptaryn qoldanystaǵy zańdarǵa qarama-qaıshy kelmes úshin saraptaýlar júrgizilip jatyr degen jaýap keldi. Sebebi qandaı zań bolsa da Azamattyq kodeks sekildi taǵy basqa da zańdarǵa qarama-qaıshy kelip qalmaýy kerek. Byltyr 14 naýryz kúni usynǵanbyz, mine búgin naýryzdyń sońy boldy. Sondyqtan men Prezıdenttiń pármeninen keıin din týraly zańdy talqylaýǵa salamyz dep oılaımyn»,- deıdi ol.
"TERIS AǴYM MEN RADIKALIZMGE ANYQTAMA BERILÝI KEREK"
Dintanýshy Keńshilik Tyshqannyń aıtýynsha, bizde radıkalızm degenniń quqyqtyq negizderi joq. Sondyqtan da ol din týraly zań qabyldansa, birneshe máselege nazar aýdarý kerek ekenin eskertti.
«Biz «jat aǵymdar, teris aǵymdar» dep aıtamyz. Biraq olardyń quqyqtyq statýsy bolmaǵannan keıin memleket olarǵa qarsy bolyp, qanshalyqty kúresedi degen pozıııa anyqtalmaǵan. Bizde ońaltý jumystary sekildi ár túrli ister jasalyp jatyr. Áıtse de ol naqty bir zańǵa qaıshy áreketke baılanysty jasalyp jatqan áreket emes. Tek qana adamgershilik pen qundylyqtar turǵysyndaǵy jumystar ǵoı», - deıdi ol.
Aıtýynsha, radıkalızmge beıim adamdarmen jumys isteýdi zańdyq turǵydan negizdeý kerek. Iaǵnı, aǵymdardyń statýstary, dástúrli din men dástúrli emes aǵym degenimiz ne jáne qoǵamnyń tutastyǵyn buzatyn destrýktıvti aǵym degenimiz ne degen suraqtarǵa jaýap berilý kerek. Sondaı-aq teris aǵym men radıkalızm degen ne degen uǵymdarǵa anyqtama berilýi kerek dep esepteıdi dintanýshy.
«Din salasynda qoldanylyp júrgen uǵymdardyń biz tek aýyz eki tilde qoldanǵanymyz bolmasa zańda eshqandaı statýsy joq. Zańda ekstremızm men terrorızm týraly jazylǵan, biraq odan basqa uǵymdardyń múlde anyqtamasy joq», - deıdi Keńshilik Tyshqan.
Onyń aıtýynsha, qabyldanǵan jaǵdaıdad osy zańǵa baılanysty birneshe talaptar aıqyndalý kerek.
«Kıim kııý formasynan bastap qoǵamdyq ortada dindi ustaý ádebine deıingi másele qamtylýy kerek. Bizde keıbir baptar bar, biraq olar óz deńgeıinde jumys jamaı jatyr. Mysaly, dinı alaýyzdyqty qozdyrý, ulttyq qundylyqtarǵa tıisip, salt-dástúrimizdi mansuqtaý degen sekildi dúnıelerdi zań boıynsha rettep qoıǵan durys. Sebebi qoǵamnyń ishinde úlken teke-tiresti týdyryp jatqan dúnıeler osylar», - deıdi dintanýshy.
«MEMLEKET BASTAMANY ÓZ QOLYNA ALÝY KEREK»
Sonymen qatar dintanýshy Keńshilik Tyshqan memleket pen din qatynastaryna baılanysty aıqyndalatyn tustar bar ekenin eskertti.
«Máselen, din memleketten bólek degenniń ózinde memleket óziniń fýnkııasyn naqtylaý kerek shyǵar. Naqtyraq aıtsam, qaı deńgeıde memleket pen din bólek, qaı deńgeıde memleket din isine aralasady degen suraqqa jaýap berilý kerek. Eger memleket din salasyn durystaı almaıtyn bolsa, uıymdar men aǵymdardyń ókilettiliginde qalyp qoıady. Sodan keıin olar óz deńgeıinde jumys jasaı beredi. Keıin ol memlekettik, ulttyq múddege qaıshy bolsa, oǵan kim jaýap beredi? Sondyqtan memleket osy baǵyttaǵy bastamany óz qolyna alatyndaı tetikterdi qalyptastyrýy kerek», - deıdi dintanýshy.
Paıymdaýynsha, dinı uıymdardyń kóbi shetelden keledi.
«Sondyqtan da sheteldiń kóńiline alańdap, biz kóbinese tikeleı tıispeı, janama jumys isteımiz. Al ol nátıjesin bermeıdi. Ár aǵymnyń artynda bir el tur ǵoı. Sondyqtan bul jerde ózimizdiń pozıııamyzdy, ulttyq múddemizdi negizge ala otyryp, solarǵa qarsy qoıatyndaı tetikterdi qalyptastyrýymyz kerek. Al endi «Oıbaı biz demokratııalyq, quqyqtyq senim bostandyǵy berilgen memleketpiz» dep jalpaqshesheılikke salynǵannan keıin halyqtyń senimi bólek-bólek bolyp ketti. Sondyqtan osy máselege muqııat qaraý kerek dep oılaımyn», - deıdi ol.
«QOǴAMǴA JARYQShAQ TÚSTI»
Ermurat Bapı elimizdegi dinı ahýal ýshyǵyp turǵanyn eskertti. Sondyqtan da ol dinı máselege júrdim-bardym qaraýǵa bolmaıtynyn aıtady.
«Dinı ahýaldyń ýshyǵyp turǵan jeri – meshitterdiń tóńiregi, áleýmettik jeli men qoǵamdyq ortalar. Tipti keıbir rıtýaldy asqa barǵan kúnniń ózinde de osy din máselesi qatty talqylanyp jatyr. Mysaly jaqtastar men qarsylastardyń arasynda dúrdarazdyqqa deıin aparyp jatqan oqıǵalar bar. Qoǵamǵa jaryqshaq tústi. Ony jasyrýǵa bolmaıdy. Dinniń negizinde jaryqshaq túsý degen memlekettiń bolashaq tutastyǵyna kedergi keltiretin jaǵdaı ǵoı», - degen depýtat sol sebepti bul máseleni jyly jaýyp qoıýýǵa bolmaıdy dep sanaıdy.
«Qoǵam dúrligip ketedi eken» nemese «Parlamentte talqylasa, bul másele ýshyǵyp ketedi» dep saqtyq jasaýdyń qajeti joq. Sebebi, ásiredinshildik memlekettiń bolashaǵy men eldiń myń jyldyq salt-dástúriine syzat túsirip jatyr. Sondyqtan da dinı máseledegi problemany kórsekte kórmegendeı syǵaı tanytyp, jyly jaýyp qoıýýǵa áste bolmaıdy», - deıdi depýtat Ermurat Bapı.
