Bıyl uly Abaıdyń týǵanyna - 180 jyl. Al onyń qurmetine arnalǵan, qazaq baspasóziniń alǵashqy qarlyǵashtarynyń biri – «Abaı» jýrnalynyń shyqqanyna 107 jyl tolyp otyr. Alashorda dáýiriniń úni bolǵan basylymnyń búgingi qoǵamǵa qyzmeti týraly jýrnal dırektory Amantaı Isauly áńgimeleıdi.
“Abaı” jýrnaly alǵash 1918 jyldyń 4 aqpanynda qazirgi Semeı qalasynda jaryq kórdi. Alǵashqy sany shamamen 16-21 betten turatyn tóte jazýmen jazylyp, 900 danamen shyqqan. Jýrnaldyń tuńǵysh redaktory – Júsipbek Aımaýytov bolsa, negizin qalaýshy Muhtar Áýezov edi. Qos kemeńger ár maqalanyń sońyna «Ekeý» degen laqap atpen qol qoıyp otyratyn bolǵan. Degenmen, basylym bar-joǵy 9 aı ǵana jarııalanyp, Keńestik ıdeologııa «ultshyl» dep aıyptaǵan soń shyǵýyn toqtatqan.
Keıin araǵa 74 jyl salyp, 1992 jyly elimiz egemendik alǵan soń “Abaı” jýrnaly qaıtadan shyǵa bastady. Mine, sodan beri basylym halyqqa toqtaýsyz qyzmet etip keledi.
Búgingi jýrnaldyń dırektory, professor, tarıhshy Amantaı Isauly tarıhı basylymnyń qazirgi jaı-kúıi týraly “Adyrna” ulttyq portalyna aıtyp berdi.
«BIR ǴYLYMNAN BASQANYŃ BÁRI DE KESEL ADAMǴA…»
- «Abaı» jýrnalynyń redakııa quramynda 1997 jyldan beri qyzmet etip kelemin. Qazaq baspasóziniń sıpaty ózgerip, talaı damý kezeńderinen ótken osy zamanda «Abaı» jýrnaly baspasózge ózindik bir ún qosyp, mádenıetimizdegi mańyzdy ornyn belgilep keledi. Zaman basqa. Mıssııasy - ultqa, rýhanııatqa qyzmet etý, uly Abaı, Shákárim, Muhtar murasyn, ádebıetti, tarıhty, halqymyzdyń dúnıetanymyn, zertteýshilerge oılaryn, ǵylymı paıymdaryn halyqqa jetkizýge múmkindik berý. Búginde bul mıssııa oryndalýda, - deıdi Amantaı Isauly.
Aıtýynsha, zııaly qaýym «Abaı» jýrnalyn oqyp, osy kúnderi abaıtaný, shákárimtaný, áýezovtaný ǵylymdarynda nendeı jańalyqtar bar, ulylardyń máńgilik ıdeıalary qalaı ıgerilip jatyr, sony izdeıdi.
- Tanym – sheksiz dúnıe, tam-tumdap qamtylsa da ornyqty, ǵylymı túsinikter oqyrmanǵa asa qajet. Sondyqtan «Abaı» - kópshiliktiń rýhanı dúnıesin keńeıtýge septigin tıgizetin, soǵan baǵyttalǵan ǵylymı-tanymdyq jýrnal. Ustanym Abaı sózimen aıtqanda «bir ǵylymnan basqanyń bári de kesel adamǵa», - deıdi tarıhshy.
Amantaı Isaulynyń aıtýynsha, búgingi telefonǵa telmirgen zamanda jýrnalǵa suranys ta, qajettilik te joǵary.
- Kórkem ádebıetti, kitapty, gazet-jýrnaldy oqýdy qoıyp, kópshilik elektrondyq quldyqqa túsip, gadjetter qyzmetterinen aspaı qalǵan zamanda turaqty, senimdi, ornyqty dúnıe burynǵydaı sol kitaptan, baspasózden tabylady. «Artyq bilim kitapta, erinbeı oqyp kórýge» degen Abaı sózi osy zamanda da aqıqat. Alypqashpa sózderden, jalǵan sensaııa, kereksiz oıyn adamnyń esil ýaqytyn jep jatqan zamanda tııanaq tabary - osyndaı basylymdar. Kitaptar, jýrnaldaǵy, baspasózdegi ornyqty, tekserilgen, mamandardyń aýzynan shyqqan dáleldi dúnıeler. Sondyqtan kórkem, órnekti sóz, ótken zamandar murasyn ǵylymı taldaý mańyzdy. Bul oıly adam sýsyndaıtyn asa qajet dúnıe, - deıdi Amantaı Isauly.
Iaǵnı, «Abaı» jýrnalynyń jumysy oıy bar, tereń dúnıege qushtar oqyrmanǵa, ómir qundylyqtaryn tanyǵan, tanı bastaǵan talaptanýshyǵa baǵyttalady.
- Tipti, olar kóp bolmasa da úlken rýhanı kúsh, eldiń bolashaǵyna qyzmet etetine senemin. Sol sebepti de jýrnalǵa suranys ta bar, ony oqýǵa qajettilik te bar. Bilimdi avtorlardyń erki - ádebıetshi me, tarıhshy ma, fılosof pa, muǵalim be, jas talaptanýshy ma - olar shyn dúnıelerimen, jaqsy izdenisterimen jýrnal betterinen kórine alady, - degen ǵalym basylymda qazirgi zamandaǵy qoǵam máseleleri de qalys qalmaıdy deıdi.
- Ásirese gýmanıtarlyq salada. Tarıhymyz, til, ulttyq damý máseleleri únemi redakııa nazarynda turady,- dep jalǵastyrdy Amantaı Isauly.
«DAÝ-DAMAI QÝALAǴANDARDYŃ JAZǴANY QAJETI JOQ»
Shákárim Qudaıberdiuly, Sultanmahmut Toraıǵyrov, Sábıt Dónentaev, Ǵumar Qarashev, Smaǵul Sadýaqasov, Halel Dosmuhamedov sekildi tulǵalardyń kóptegen aǵartýshylyq ilimi jaryq kórgen jýrnal búgin de sol baǵytty jalǵastyryp keledi. Bas redaktor jýrnalǵa shyǵatyn maqalaǵa asa mán beretinin aıtady.
- Jýrnalǵa kez kelgen avtor tanymdy, ózekti, dáleldi, derbes, kórkem dúnıelerdi usyna alady. Saıası upaı jınaǵan, daý-damaı qýalaǵan, áldekimdermen esep aıyrysqan jazǵyshtardyń jazǵandary bolsa, olardyń qadir-qasıeti bar jýrnalymyzǵa eshqandaı keregi joq. Al bereri mol, tanymdy eńbek jazǵan avtorlar materıaldaryn jýrnal poshtasyna (03.10.2012@list.ru) tikeleı jibere alady. Jiberilgen materıaldardyń qundylyǵy eskerilip, kezekti sandarynda eshqandaı aqy-pulsyz jarııalanady. Maqalalardyń sapasyna meılinshi joǵary talap qoıylady. Áleýmettik jelide, túrli saıttarda jaqsy dúnıelerdiń fragmentteri shyqqan bolsa, al jýrnalǵa jarııalaýǵa neǵurlym tolymdysy, ornyqtysy talap etiledi. Qaıtalanǵandary basylmaıdy, - deıdi Amantaı Isauly.
Aıtqandaryna qaraǵanda, jýrnalda jastar shyǵarmashylyǵy da únemi nazarda bolady.
- Halyqtyń "asyl - tastan, aqyl - jastan" degenindeı, jas darynnyń zertteýine, shyǵarmasyna erekshe kóńil bólinedi, shyǵarmashylyq jetilý joly qadaǵalanady,- deıdi Amantaı Isauly.
«OQYRMANNYŃ TANYMY ÓSIP, QÝANÝY – BAQYT»
«Abaı» jýrnalyn shyǵarýshy Amantaı Isauly Abaıdyń shyǵarmashylyq murasyn halqymyzdyń baǵa jetpes asyl rýhanı qazynasy dep esepteıdi. Aıtýynsha, bl týraly tyń zertteýler jazyla bermek.
- Aldaǵy ýaqytta “Abaı” jýrnalyn sandyq medıada da damytý josparda bar. Qazir jeke saıty ashylǵan. Úzik-úzik dúnıeleri shyǵyp turady. Biraq bastysy, negizgisi eń bastysy qaǵazdaǵy jýrnaldyń ózi keıingige artefakt bolyp qalady. «Abaı» jýrnalyn jazdyryp alý zııaly adamǵa, ǵalymǵa, ustazǵa, muǵalimge, talaptanýshy jasqa óte qajet dep oılaımyn. Al biz zaman talabyna, óskeleń oqyrman talabyna saı qasıetti esimmen belgilengen jýrnaldy oqyrmandarymyzǵa tabys etip otyramyz. Oqyrmannyń tanymy ósip, qýanýy - biz úshin baqyt. Ortaq qýanysh – osy,- dep qosty Amantaı Isauly.
Onyń aıtqandaryna qaraǵanda, jýrnaldyń alǵa qoıǵan jospary kóp. Abaı Qunanbaıulynyń 180 jyldyǵyna oraı, basylymnyń jumysy odan ári qyza túspek.
- Jýrnaldy tyń týyndylarmen tolyqtyra bermekpiz. «Abaı» jýrnaly zııaly qaýymnyń asyǵa tabysatyn basylymy bolýy kerek. Árıne, ol aldymen halqymyzdyń mádenı dárejesine de baılanysty. Halqymyzdyń mádenı, rýhanı deńgeıi, tilimizdiń qyzmet etý, rýhanı ıgilikterdi ıgerý deńgeıi qandaı – sony da jýrnaldan kóre alamyz, - deıdi «Abaı» jýrnalyn shyǵraýshy Amantaı Isauly.
