بيىل ۇلى ابايدىڭ تۋعانىنا - 180 جىل. ال ونىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان، قازاق ءباسپاسوزىنىڭ العاشقى قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى – «اباي» جۋرنالىنىڭ شىققانىنا 107 جىل تولىپ وتىر. الاشوردا ءداۋىرىنىڭ ءۇنى بولعان باسىلىمنىڭ بۇگىنگى قوعامعا قىزمەتى تۋرالى جۋرنال ديرەكتورى امانتاي يساۇلى اڭگىمەلەيدى.
“اباي” جۋرنالى العاش 1918 جىلدىڭ 4 اقپانىندا قازىرگى سەمەي قالاسىندا جارىق كوردى. العاشقى سانى شامامەن 16-21 بەتتەن تۇراتىن توتە جازۋمەن جازىلىپ، 900 دانامەن شىققان. جۋرنالدىڭ تۇڭعىش رەداكتورى – جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ بولسا، نەگىزىن قالاۋشى مۇحتار اۋەزوۆ ەدى. قوس كەمەڭگەر ءار ماقالانىڭ سوڭىنا «ەكەۋ» دەگەن لاقاپ اتپەن قول قويىپ وتىراتىن بولعان. دەگەنمەن، باسىلىم بار-جوعى 9 اي عانا جاريالانىپ، كەڭەستىك يدەولوگيا «ۇلتشىل» دەپ ايىپتاعان سوڭ شىعۋىن توقتاتقان.
كەيىن اراعا 74 جىل سالىپ، 1992 جىلى ەلىمىز ەگەمەندىك العان سوڭ “اباي” جۋرنالى قايتادان شىعا باستادى. مىنە، سودان بەرى باسىلىم حالىققا توقتاۋسىز قىزمەت ەتىپ كەلەدى.
بۇگىنگى جۋرنالدىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور، تاريحشى امانتاي يساۇلى تاريحي باسىلىمنىڭ قازىرگى جاي-كۇيى تۋرالى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنا ايتىپ بەردى.
«ءبىر عىلىمنان باسقانىڭ ءبارى دە كەسەل ادامعا…»
- «اباي» جۋرنالىنىڭ رەداكتسيا قۇرامىندا 1997 جىلدان بەرى قىزمەت ەتىپ كەلەمىن. قازاق ءباسپاسوزىنىڭ سيپاتى وزگەرىپ، تالاي دامۋ كەزەڭدەرىنەن وتكەن وسى زاماندا «اباي» جۋرنالى باسپاسوزگە وزىندىك ءبىر ءۇن قوسىپ، مادەنيەتىمىزدەگى ماڭىزدى ورنىن بەلگىلەپ كەلەدى. زامان باسقا. ميسسياسى - ۇلتقا، رۋحانياتقا قىزمەت ەتۋ، ۇلى اباي، شاكارىم، مۇحتار مۇراسىن، ادەبيەتتى، تاريحتى، حالقىمىزدىڭ دۇنيەتانىمىن، زەرتتەۋشىلەرگە ويلارىن، عىلىمي پايىمدارىن حالىققا جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرۋ. بۇگىندە بۇل ميسسيا ورىندالۋدا، - دەيدى امانتاي يساۇلى.
ايتۋىنشا، زيالى قاۋىم «اباي» جۋرنالىن وقىپ، وسى كۇندەرى ابايتانۋ، شاكارىمتانۋ، اۋەزوۆتانۋ عىلىمدارىندا نەندەي جاڭالىقتار بار، ۇلىلاردىڭ ماڭگىلىك يدەيالارى قالاي يگەرىلىپ جاتىر، سونى ىزدەيدى.
- تانىم – شەكسىز دۇنيە، تام-تۇمداپ قامتىلسا دا ورنىقتى، عىلىمي تۇسىنىكتەر وقىرمانعا اسا قاجەت. سوندىقتان «اباي» - كوپشىلىكتىڭ رۋحاني دۇنيەسىن كەڭەيتۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىن، سوعان باعىتتالعان عىلىمي-تانىمدىق جۋرنال. ۇستانىم اباي سوزىمەن ايتقاندا «ءبىر عىلىمنان باسقانىڭ ءبارى دە كەسەل ادامعا»، - دەيدى تاريحشى.
امانتاي يساۇلىنىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تەلەفونعا تەلمىرگەن زاماندا جۋرنالعا سۇرانىس تا، قاجەتتىلىك تە جوعارى.
- كوركەم ادەبيەتتى، كىتاپتى، گازەت-جۋرنالدى وقۋدى قويىپ، كوپشىلىك ەلەكتروندىق قۇلدىققا ءتۇسىپ، گادجەتتەر قىزمەتتەرىنەن اسپاي قالعان زاماندا تۇراقتى، سەنىمدى، ورنىقتى دۇنيە بۇرىنعىداي سول كىتاپتان، باسپاسوزدەن تابىلادى. «ارتىق ءبىلىم كىتاپتا، ەرىنبەي وقىپ كورۋگە» دەگەن اباي ءسوزى وسى زاماندا دا اقيقات. الىپقاشپا سوزدەردەن، جالعان سەنساتسيا، كەرەكسىز ويىن ادامنىڭ ەسىل ۋاقىتىن جەپ جاتقان زاماندا تياناق تابارى - وسىنداي باسىلىمدار. كىتاپتار، جۋرنالداعى، باسپاسوزدەگى ورنىقتى، تەكسەرىلگەن، مامانداردىڭ اۋزىنان شىققان دالەلدى دۇنيەلەر. سوندىقتان كوركەم، ورنەكتى ءسوز، وتكەن زاماندار مۇراسىن عىلىمي تالداۋ ماڭىزدى. بۇل ويلى ادام سۋسىندايتىن اسا قاجەت دۇنيە، - دەيدى امانتاي يساۇلى.
ياعني، «اباي» جۋرنالىنىڭ جۇمىسى ويى بار، تەرەڭ دۇنيەگە قۇشتار وقىرمانعا، ءومىر قۇندىلىقتارىن تانىعان، تاني باستاعان تالاپتانۋشىعا باعىتتالادى.
- ءتىپتى، ولار كوپ بولماسا دا ۇلكەن رۋحاني كۇش، ەلدىڭ بولاشاعىنا قىزمەت ەتەتىنە سەنەمىن. سول سەبەپتى دە جۋرنالعا سۇرانىس تا بار، ونى وقۋعا قاجەتتىلىك تە بار. ءبىلىمدى اۆتورلاردىڭ ەركى - ادەبيەتشى مە، تاريحشى ما، فيلوسوف پا، مۇعالىم بە، جاس تالاپتانۋشى ما - ولار شىن دۇنيەلەرىمەن، جاقسى ىزدەنىستەرىمەن جۋرنال بەتتەرىنەن كورىنە الادى، - دەگەن عالىم باسىلىمدا قازىرگى زامانداعى قوعام ماسەلەلەرى دە قالىس قالمايدى دەيدى.
- اسىرەسە گۋمانيتارلىق سالادا. تاريحىمىز، ءتىل، ۇلتتىق دامۋ ماسەلەلەرى ۇنەمى رەداكتسيا نازارىندا تۇرادى،- دەپ جالعاستىردى امانتاي يساۇلى.
«داۋ-داماي قۋالاعانداردىڭ جازعانى قاجەتى جوق»
شاكارىم قۇدايبەردىۇلى، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ، ءسابيت دونەنتاەۆ، عۇمار قاراشەۆ، سماعۇل سادۋاقاسوۆ، حالەل دوسمۇحامەدوۆ سەكىلدى تۇلعالاردىڭ كوپتەگەن اعارتۋشىلىق ءىلىمى جارىق كورگەن جۋرنال بۇگىن دە سول باعىتتى جالعاستىرىپ كەلەدى. باس رەداكتور جۋرنالعا شىعاتىن ماقالاعا اسا ءمان بەرەتىنىن ايتادى.
- جۋرنالعا كەز كەلگەن اۆتور تانىمدى، وزەكتى، دالەلدى، دەربەس، كوركەم دۇنيەلەردى ۇسىنا الادى. ساياسي ۇپاي جيناعان، داۋ-داماي قۋالاعان، الدەكىمدەرمەن ەسەپ ايىرىسقان جازعىشتاردىڭ جازعاندارى بولسا، ولاردىڭ قادىر-قاسيەتى بار جۋرنالىمىزعا ەشقانداي كەرەگى جوق. ال بەرەرى مول، تانىمدى ەڭبەك جازعان اۆتورلار ماتەريالدارىن جۋرنال پوشتاسىنا (03.10.2012@list.ru) تىكەلەي جىبەرە الادى. جىبەرىلگەن ماتەريالداردىڭ قۇندىلىعى ەسكەرىلىپ، كەزەكتى ساندارىندا ەشقانداي اقى-پۇلسىز جاريالانادى. ماقالالاردىڭ ساپاسىنا مەيلىنشى جوعارى تالاپ قويىلادى. الەۋمەتتىك جەلىدە، ءتۇرلى سايتتاردا جاقسى دۇنيەلەردىڭ فراگمەنتتەرى شىققان بولسا، ال جۋرنالعا جاريالاۋعا نەعۇرلىم تولىمدىسى، ورنىقتىسى تالاپ ەتىلەدى. قايتالانعاندارى باسىلمايدى، - دەيدى امانتاي يساۇلى.
ايتقاندارىنا قاراعاندا، جۋرنالدا جاستار شىعارماشىلىعى دا ۇنەمى نازاردا بولادى.
- حالىقتىڭ "اسىل - تاستان، اقىل - جاستان" دەگەنىندەي، جاس دارىننىڭ زەرتتەۋىنە، شىعارماسىنا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى، شىعارماشىلىق جەتىلۋ جولى قاداعالانادى،- دەيدى امانتاي يساۇلى.
«وقىرماننىڭ تانىمى ءوسىپ، قۋانۋى – باقىت»
«اباي» جۋرنالىن شىعارۋشى امانتاي يساۇلى ابايدىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن حالقىمىزدىڭ باعا جەتپەس اسىل رۋحاني قازىناسى دەپ ەسەپتەيدى. ايتۋىنشا، بل تۋرالى تىڭ زەرتتەۋلەر جازىلا بەرمەك.
- الداعى ۋاقىتتا “اباي” جۋرنالىن ساندىق مەديادا دا دامىتۋ جوسپاردا بار. قازىر جەكە سايتى اشىلعان. ۇزىك-ۇزىك دۇنيەلەرى شىعىپ تۇرادى. بىراق باستىسى، نەگىزگىسى ەڭ باستىسى قاعازداعى جۋرنالدىڭ ءوزى كەيىنگىگە ارتەفاكت بولىپ قالادى. «اباي» جۋرنالىن جازدىرىپ الۋ زيالى ادامعا، عالىمعا، ۇستازعا، مۇعالىمگە، تالاپتانۋشى جاسقا وتە قاجەت دەپ ويلايمىن. ال ءبىز زامان تالابىنا، وسكەلەڭ وقىرمان تالابىنا ساي قاسيەتتى ەسىممەن بەلگىلەنگەن جۋرنالدى وقىرماندارىمىزعا تابىس ەتىپ وتىرامىز. وقىرماننىڭ تانىمى ءوسىپ، قۋانۋى - ءبىز ءۇشىن باقىت. ورتاق قۋانىش – وسى،- دەپ قوستى امانتاي يساۇلى.
ونىڭ ايتقاندارىنا قاراعاندا، جۋرنالدىڭ العا قويعان جوسپارى كوپ. اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 180 جىلدىعىنا وراي، باسىلىمنىڭ جۇمىسى ودان ءارى قىزا تۇسپەك.
- جۋرنالدى تىڭ تۋىندىلارمەن تولىقتىرا بەرمەكپىز. «اباي» جۋرنالى زيالى قاۋىمنىڭ اسىعا تابىساتىن باسىلىمى بولۋى كەرەك. ارينە، ول الدىمەن حالقىمىزدىڭ مادەني دارەجەسىنە دە بايلانىستى. حالقىمىزدىڭ مادەني، رۋحاني دەڭگەيى، ءتىلىمىزدىڭ قىزمەت ەتۋ، رۋحاني يگىلىكتەردى يگەرۋ دەڭگەيى قانداي – سونى دا جۋرنالدان كورە الامىز، - دەيدى «اباي» جۋرنالىن شىعراۋشى امانتاي يساۇلى.
