Búgin – emıgraııadaǵy jazýshy, áıgili Muhtar Maǵaýınniń týǵan kúni. 85 degen mereıli jasqa tolar edi. Amal ne, osy kúnge aıǵa jetpeıtin sanaýly ýaqyt qalǵanda jazýshy ózi jazǵandaı jylan Bapy hannyń elinde bul jalǵannan attanyp kete bardy. Artynda qymbat murasy, dańqy qaldy. Eli endi estelikpen eske alady. Jazýshymen uzaq jyldar birge jumys istegen, qanattas serigi, áriptesi Turysbek Sáýketaevtyń júrekjardy esteligi – ózi «Men» deı bilgen, elin de «Men» deýge úndegen Muhtar Maǵaýın taǵylymynan syr shertedi.
Ahań marqum, Ahat aǵa Jaqsybaevtyń: "Juldyzda" jumys isteý – baqyt!" deıtin qalamgerler arasyna keń tanymal "aforızmi" bar edi. Sol ólshemmen tarazylasaq, men shynynda da kóp adamnan kóbirek baqytty shyǵarmyn. Olaı deıtinim, "Juldyz" jýrnalynda taban aýdarmaı uzyn-urǵasy 35 jyl jumys isteppin, birden-bir "starojıl", "chempıonmyn" desem de bolady.
Muhtar aǵa meni 1989 jyly kúzde "Juldyzǵa" shaqyrdy. Asharshylyq týraly "Quzǵyn toıǵan qys" deıtin hıkaıatymdy oqyp kóńili tuynǵan eken, "Seni "Jalynnyń" báıgesin alǵan shyǵarmalaryńnan bilem, keıbireýine reenzııa da jazǵam, bári jaqsy, biraq sırek jazasyń, qashanǵy "Qazaqfılmniń" áláýláı erkin ómirine moıynsal bop júre beresiń, ádebı ortaǵa aralas, ózińdi qamshyla" dep, meniń tartynshaqtaǵanyma qaramaı, sol jerde jumysqa qabyldaǵan. Aspandaǵy juldyzdaı qol jetpeıtin "Juldyzdyń" bildeı qyzmetkeri boldym degenge sener-senbesimdi bilmeı shekem shyńyldap bólmeden shyqtym. Mine, sol kúnnen bastap tup-týra on jeti jyl boıy Muhańnyń, marqasqa Muhtar Maǵaýınniń oń tizesin basyp saıasynda qyzmet atqardym. Birge ótkizgen osy bir kúnderdi ómirimniń eń bir maǵnaly, shýaqqa toly sáýleli sátteri dep esepteımin. Kemel bilimi, ar aldyndaǵy kirshiksiz tazalyǵy, adamgershilik asqaq rýhymen aınalasyndaǵy bizderdi esepsiz baıytty, jaınaǵan jaryqqa jeteledi.
Maǵaýınniń shyǵarmashylyq álemi telegeıdeı tuńǵıyq, kókjıegi keń shalqar sheksiz keńistik ekeni dáleldeýdi qajet etpeıtin, áldeqashan moıyndalǵan aqıhat. Ol týraly jazylyp ta keledi, jazyla da bermek, tutas bir ádebıet pen tarıh ınstıtýty birlesip zerdelese de taýsylmaıtyn baıtaq qazyna.
Qazaqtyń tarıhyn túgendep, joǵyn joqtap jany shyryldap ótken jazýshynyń ult múddesinen bóten alańy bolǵan joq. Álıhan, Ahańdardyń qolynan qapııada sýsyp túsken Alash ıdeıasynyń týyn jerge qulatpaı qaǵyp alyp, búgingi tańǵa jelbiretip jetkizgenderdiń biri de, biregeıi de Maǵaýın soıly passıonarlyq tulǵa. Uly jazýshynyń búkil bolmys-bitimi – ultqa qyzmet etýdiń jarqyn úlgisi. Onyń árbir isi, árbir basqan qadamynan "sońǵy demim bitkenshe Alash úshin" deıtin Ahań, Jaqańdardyń jankeshti táýekeli men mundalap turatyn. Muhańnyń keń shalqar shyǵarmashylyǵyna qaıyq salsaq, sheti men shegine jete almaı áńgimeni tym uzartyp alamyz. Men bul jerde "Juldyz" jýrnalynda birge qyzmet atqarǵan tusta ózim kýá bolǵan, Muhańnyń shyn adamgershilik sıpatyn, azamattyq tuǵyryn aıqyndaıtyn keıbir ǵıbratty mysaldy tilge tıek etsem deımin.
Muhań keıde áńgime arasynda: "Meniń jastaıymnan dittegen eki maqsatym boldy: Atam yrymdap atymdy Muhtar qoıǵan soń, uly Áýezovteı jazýshy bolsam dep armandaıtynmyn. Áýezovteı bola aldyq pa, joq pa, el ózi aıta jatar. Al, ekinshi armanym "Juldyz" jýrnalyna redaktor bolsam boldy, odan artyq mansaptyń keregi joq dep oılaıtynmyn. Qudaıǵa shúkir, ol muratyma jettim, mine!" – deıtin ádemi qııaq murtynyń shalǵysyn jymııa sıpap qoıyp. Mansap qýsa, talaı-talaı bıik kresloǵa qonjııardaı áleýeti bar alymdy da shalymdy ıntellektýaldyń nege "Juldyzǵa" alabóten qusy túsýiniń mánin keıin kele túsingendeı boldyq. Ol ádebıetimizdiń bas jýrnaly "Juldyzdy" ultqa qyzmet etýdiń quraly dep bildi. Sondyqtan ony alǵashqy kúnnen bastap sony shıyrǵa baǵyttap, jańasha mazmunmen baıytýǵa bar kúshin saldy. Redakııanyń shyǵarmashylyq saıasatyn túbegeıli ózgertti, óz jazý-syzýyn kúıtteýden ózgege samarqaý, qalǵyp-múlgip otyratyn "eski gvardııanyń" kóbin dabyraıǵan ataq-dańq, "klassıktigine" qaramaı bóstegin arqalatyp, qyzmetkerler quramyn túgelge jýyq jigerli jas býynmen jasaqtady. Qalaı úıirseń de alshysynan túsetin altyn saqadaı Tursyn Jurtbaı, Rafael Nııazbekov, Tursynjan Shapaı, Asqar Altaılardyń qataryna Serikqalı Hasan, Syrymbet Kárimov, Tursynhan Záken, Aǵedil Toıshan, Oraz Qaýǵabaı, Qydyrbek Yrysbek, Qýanyshbek Qarı sekildi talantty qalamgerler toptasty. Oǵan qosa, jazǵan maqalalaryna erekshe súısinip, búgingi arqaly aqyn, ǵajap pýblııst Qorǵanbek Amanjolovty sonaý Kókshetaýdan arnaıy shaqyrtyp aldy. Qyńyr minez, qısyq júrisine qaramastan, túrli gazetterdegi tuymdy materıaldary úshin belgili aqyn Myrzan Kenjebaıdy da jumysqa tartty. Muhań kisi boıyndaǵy talantty erekshe qurmettep, pendeshilik keıbir kemshilikterine keshirimmen qaraıtyn. Jasyratyny joq, bizdiń aq Qorǵashtyń ol kezde "kókmoınaq" kórse, qalpaǵy qısaıyp ketetin azdap kóńilshektigi bar edi. Tártip jaǵyn qadaǵalaıtyn qatal jaýhatshymyz sony tilge tıek qyp shaǵynǵanda Muhańnyń: "On besiń jabylyp bir Qorǵanbektiń mas bop júrip jazǵan maqalasyn jaza almaısyńdar!" dep, aq Qorǵashty kir jýytpaı qorǵashtaǵany áli esimizde. Taǵyda bireýler: "Osy Myrzan árpil-tárpil sóıleı beredi, búgin bylaı dese, erteń olaı deıdi" dep kústanalaǵanda, Muhań: "E, onda ne tur? Myrzan aqyn emes pe, aqyn ózgerip turý kerek, óıtpese aqyn bola ma?" dep, kúldirgeni bar.
Tizgindi qolǵa alǵan kúnnen bastap Muhań ult múddesi, Alash ıdeasyn jýrnaldyń túpqazyq muratyna aınaldyrdy. Ol kisi bizge ylǵı: "Joldasym, eldesim, aǵam-jaǵam deıtin qazaqı kóńil jyqpas pıǵyldan aýlaq bolyńdar, tipti jaýlasyp júrgen bireýiń bolsa da, qııanat jasama, jýrnal bárine ortaq, halyqqa kerekti mándi, ózekti dúnıelerdi irikteńder," dep, ýaqyttyń sózin sóılegen dilgir shyǵarmalardy kezeksiz jiberip, talanttyń aldyn ashyp otyratyn.
Sekseninshi jyldardyń aıaǵy, toqsanynshy jyldardyń basy zulymdyq zyndanynda tunshyqqan Sovet qoǵamynda demokratııanyń jyly jeli esip, qazaq rýhanııatyna jańa tynys, tyń serpin ákelgen kezeń bolǵany málim. Sháh-kárim, Maǵjan, Júsipbekter aqtalyp, jarty ǵasyr tar qapasta qansyrap jatqan Alashtyń asyl Sózi aqyryp bostandyqqa shyqty. Basqa basylymdar qalaı bop keter eken degendeı áli de áliptiń artyn baǵyp jaltańdaǵanda, Maǵaýın Aımaýytovtyń "Aqbilek", "Qartqojaǵynan" bastap, Sháh-kárim, Murat, Maǵjan, Halıl, Smaǵul, Qoshke t.b. arystardyń zaman zaryn tolǵaǵan óksikti ay shyǵarmalaryn "Juldyzǵa" lek-legimen sypyra basyp, otty, esti sózge shólirkegen qalyń qazaǵyn Alashtyń asqaq rýhymen qaýyshtyrdy.
Toqsan birinshi jyly Ianaev, Lýkıanov bastaǵan kommýnızmnyń silimtik satraptary atyshýly "tamyz pýtchin" uıymdastyrǵany esimizde. Gorbachevti Foros aralynda tutqynda ustap, burynǵy sovettik avtokratııalyq júıeni qaıta qalpyna keltirýge árekettendi. El ishin úreı bıledi. Tipti, respýblıka basshylarynyń ózi ne isterlerin bilmeı daǵdarǵan. Osynaý almaǵaıyp sátte Muhańnyń táýekelshil erligine tańǵalyp edik. Oktıabr revolıýııasynyń qazaq dalasyna ákelgen kesepaty, otyz ekinshi jylǵy asharshylyq, otyz jetiniń zobalańy, KGB jendetteriniń jaýyzdyǵynan bastap tutastaı sovettik soıalıstik qoǵamnyń zulymdyq kelbetin aıaýsyz áshkereleıtin ataqty "Sary qazaq" romanyn jańa jazyp bitirgen kezi. Erteń qalaı dep bola ma, eń bolmasa, eldiń qolyna tısin degen oımen, baspaǵa ketip bara jatqan materıaldyń bárin ysyryp tastady da, 8 - nomerge romandy tutastaı salyp jiberdi. Bul qadam, erteń basqalaı kún týa qalsa, ózine-ózi úkim shyǵarǵanmen birdeı qater ekenin oılap taısaqtaǵan joq. Qudaı ońdaǵanda, mysyq tileý satqyndardyń joly bolmaı, "tamyz búligi" aqyry zulymdyq ımperııasynyń túbine jetip tyndy.
Azattyqtan keıin burynǵy eki shuqyp, bir qaraıtyn qyraǵy enzýra joılyp, baspasózge erkindik tıdi. "Juldyzdyń" taqyryp aıasy keńip, aldynan shalqar shıyr ashyldy. Jýrnaldyń ár nomeri jurt izdep júrip oqıtyn kórkem enıklopedııaǵa aınaldy desek bolar. Shahmat sharshysynda on oılanyp, júz tolǵanyp júris jasaıtyn qaǵilez grossmeısterdeı, bárine uıtqy bop, baǵyt berip otyratyn Muhańnyń ózi. Basy bostan bolǵanmen túp tarıhynan qol úzip qalǵan, dinin jatyrqap, tili, salt-dástúrinen alshaqtaı bastaǵan qazaq qoǵamynyń aldynda kúrmeýi qıyn san taraý másele antalap turdy. Ǵasyrlar boıǵy otarlyq ezgiden máńgirip qalǵan urpaqtyń qaıtsek jasyǵan jigerin janyp, rýhyn oıatamyz, qaıtsek kózin ashamyz degen jalǵyz murat "Juldyzdyń" bet túzer temirqazyǵyna aınaldy. Muhań ózi bas bop, búkil redakııa ujymyn, soǵan qosa ultjandy ıntellektýaldar qaýymyna qozǵaý sap, túgeldeı osy ıdeıa tóńiregine jumyldyrdy. Nátıjesinde, KGB-nyń zyndany men shań basqan arhıvterde sarǵaıyp jatqan talaı jaýhar "Juldyz" arqyly oqyrman júregine jol tartty. Ótirikpen mıy ýlanǵan urpaqty baba qazaqtyń shyn tarıhymen tabystyrý úshin Muhań óziniń áıgili "Qazaq tarıhynyń álippesin" bir aı ishinde tabandap otyryp jazyp shyqty. Bizdiń árqaısymyzǵa yńǵaı-ıkemimizge qaraı jeke-jeke mindet júktedi. Tursyndy arhıvterge jumsap, Ybyraı Altynsaınniń urpaq sanasynan múldem umyt qalǵan "Musylmandyq tutqasy" deıtin búkil sharıǵattyń jón-joralǵysy jaıly egjeı-tegjeıli baıandaıtyn dinı tanymdyq eńbegi, Muhamedjan Tynyshbaevtyń "Qazaq-qyrǵyz tarıhy", Saparǵalı Begalınniń 1948 jyly jazylyp, eshqaıda jaryq kórmegen "Jambyl" romany, taǵy kóptegen qundy dúnıelerdi taptyryp aldy. Mirjaqyp Dýlatovtyń qyzy Gúlnár apaıdyń óz ákesi men Álekeń, Ahań t.b. alash arystarynyń ómirinen tereń syr tartatyn tebirenisti estelikter kitaby, Alash kósemderiniń kózin kórgen, asyldyń sarqytyndaı aıaýly Ǵalekeń, Ǵalym aǵa Ahmedov tárjimalaǵan orys tarıhshysy E. Smırnovtyń Kenesary hannyń balasy bahadúr Syzdyq sultannyń erlikteri týraly tarıhı baıany oqýshy júregin baýrap, sanasyn silkigeni aıan. Jas ǵalymdar Dıhan Qamzabekuly men Sultanhan Aqquly Smaǵul Sádýaqasovtyń jıyrmasynshy jyldardyń basynda jazǵan "Sársenbaı" atty romanyn KGB arhıvinen izdep taýyp "Juldyzǵa" usyndy. (Ókinishke oraı, qazaqtyń tuńǵysh qala romany dep ataýǵa bolatyn bul ǵajap týyndynyń jartysyna jýyq jeriniń jazýy óship tanylmaı qaldy). Ermuhan Bekmahanovtyń Kenesary kóterilisi týraly ataqty monografııasy da (Qunypııa Alpysbaevtiń aýdarýymen) qazaq tilinde tuńǵysh ret "Juldyzda" jarııalandy. Belgili túrkolog Álimǵazy Dáýlethan tárjimalaǵan túrik tarıhshysy Bahadtın Ogáldiń eki tomdyq "Ǵun ımperııasynyń tarıhy", ımam Halıfa Altaıdyń aýdarýyndaǵy qasıetti "Quran-Kárım", paıǵambarlar tarıhymen de qazaq qaýymyn alǵash tanystyrǵan Maǵaýınniń "Juldyzy"... Munyń bári ústirtin oı júgirtip ótkende aýyzǵa ilikken kóp tizimniń bir parasy ǵana.
Qyzyl ımperııa tusynda halqymyz ne zulmatty basynan keshpedi? Sovet úkimeti alǵashqy kúnnen bastap-aq otarshyl Reseıdiń buratana jurtty ezip-janshý saıasatyn ary qaraı jalǵastyryp, halqymyzdy qyryp-joıýdyń nebir aıýandyq aıla-tásilin josparly túrde júzege asyrǵany málim. Qoldan neshe túrli genoıd uıymdastyryldy. Kámpeske, Kollektıvızaııa, 21, 32- jylǵy asharshylyq, 37-niń zulmaty, Tyń ıgerý, Semeı, Barsakelmes, Azǵyr polıgondary... bir-birimen jalǵasty tizbektelip jatqan bul qandy qylmystardyń barlyǵy da esti urpaqtyń jadynan óshpes máńgilik qasirettiń qaraly tańbalary. Tarıhymyzdyń osynaý taıǵaq keshý betteriniń qaı-qaısy da jýrnal nazarynan qaǵys qalǵan joq, jan shoshytarlyq ay shyndyq oqýshynyń jandúnıesine qozǵaý salatyndaı qýatpen jan-jaqty dáıektelip, molynan qamtyldy. Muhań ásirese 32-degi asharshylyqqa aıryqsha den qoıdy. Bul halqymyz buryn-sońdy bastan keshpegen, belomyrtqasy opyrylyp jýsap qalǵan alapat náýbet ekeni belgili. Qazaqtyń tórtten úshi qyrǵyn tapty, áli kelgeni tentirep shet asyp bosyp ketti. Osy taqyrypqa arnaıy "Sary kitap" aıdaryn ashyp, asharshylyq kýálarynyń estelik-jazbalaryn kóptep jarııalady. "Ashtyqty kózimen kórgender, bala bolsa da basynan keshkender qazir qartaıyp shal-kempir boldy, qatary kún saıyn sırep barady, arhıvtegi derekter júz jyl bolsa da saqtalady, tiri kýálerdiń bir aýyz sózi bolsa da hatqa túsirip alyp qalaıyq, myń jerden kórkem shyǵarma jazsaq ta, bir aýyz naqty derekteı qundy bolmaıdy," dep bizderge qadap aıtatyn. Naqty kimdermen sóılesip, suhbat alý kerek, báriniń tizimin ózi jasap beretin. Aıdardy negizinen Qorǵanbek júrgizdi. Zulmat zamannyń tiri kýágerleri Márııam Hakimjanova, Shákárim qajynyń nemeresi Máken Ǵafýrova t.b. estelikteri jarııalandy. Birde Shubartaý jaqtaǵy Razdyqbaı deıtin aqsaqalǵa Qorǵanbek arnaıy baryp, asharshylyq alapatyn kózimen kórgen qarııanyń aıtqandarynan tamasha estelik jazyp qaıtty... "Sary kitap" qazaqtyń sorǵalap aqqan ay jasy, qyzyl qanymen jazylǵan qasiret kitaby edi. Keıin bul tarıhtyń kónermes kýásin Muhańnyń balasy – Edige baýyrymyz, "Juldyzdaǵy" materıaldar boıynsha, jeke kitap qyp basyp, keń aýdıtorııaǵa shyǵardy.
Tarıhymyzdaǵy qarǵys tańbasy basylǵan qaraly betterdiń biri el qaımaǵyn qıdaı sypyrǵan 37-niń lańy ekenin bilemiz. Sol tusta ishten shyqqan satqyn, jalaqorlar ásire belsendilik tanytyp, jazyqsyzdyń qanyn sýdaı sapyrǵan stalındik qasap mashınasynyń shyǵyryn shyr aınaldyrǵany málim. Jalǵan aryz, aıyptaýlardan qanshama taǵdyr kúırep, qanshama naqaq qan tógildi. Jalaqorlyq fenomeni – qoǵam boıyndaǵy jegiqurttaı jabysqan jıirkenishti merez, qasiretti dert. Onymen aıaýsyz kúresý kerek, ótti-ketti, eskirdi ǵoı dep, jaýyrdy jaba toqymaı, keıingige sabaq bolý úshin áshkerelep otyrý lázim. Stalındik terror kezinde qyraǵylyp tanytyp "halyq jaýlaryn" áshkerelegen saıypqyrandardyń neshe túrli jalaqor jazbalary, gazet betindegi aıyptaý maqalalary "Juldyzdyń" "Qara kitap" aıdarynda jarııalanyp, kópshilik talqysyna tústi. Jurttyń kózi ashylyp, kimniń kim ekenin tanydy. Ahań, Maǵjandarǵa qııanat jasaǵan talaı myqtynyń qoıasy ashylyp, betteri tilindi...
Mine, osynshama ulan-ǵaıyr taqyrypty qamtyp, shyryldap qazaq múddesin dittegen Maǵaýınniń "Juldyzy", shyn máninde, Ahańnyń "Qazaǵy", Nekrasovtyń "Sovremennıgi" sııaqty, ulttyq oıaný dáýirimizde aǵartýshylyq-passıonarlyq mıssııasyn atqarǵan birden-bir renessanstyq sıpattaǵy jýrnal bolǵany daýsyz.
Elimizdiń azattyǵyna júregi jaryla qýanǵan bir adam bolsa, Muhańdaı bolar. Jastaıynan rýhanı qysymdy kóp kórip, býlyǵyp, býyrqanyp ósken jazýshynyń "soıalıstik shat-shadyman peıishke" eshqashan ishi jylymaǵanyna onyń shyǵarmalary kýá. Ol jan lázzatyn tarıhtan izdedi, uly babalarynyń asqaq rýhymen sýsyndady. Azattyqtyń alǵashqy kúnderinde Muhańnyń: "Endi ashtan ólsem de armanym joq!" dep, kózine jas alǵanyna myna men kýámin.
Ókinishke oraı, azattyq eıforııasy qazaq qoǵamynda uzaqqa sozylǵan joq. Alasapyran sátte el bıligin basyp qalǵan burynǵy partokrattar ult múddesine opasyzdyq jasap, jeke-dara bılep tósteıtin orta ǵasyrlyq qubyjyq feodaldyq monarhııa ornatty. Qara halyqty kúndelikti qara nan, qara shaıynan basqa eshteńe oılamaıtyn qaıyrshy, topas tobyrǵa aınaldyrdy, oıyna kelgenin istep, ezip-janshyp, bas kótergenin atyp, shekteýsiz qorlady. Otyz jylǵa sozylǵan soıqandy, qorqynyshty qara túnek rejımniń búgingi tańda surqııa bet-perdesi jyrtylyp, resmı bılik tarapynan saıası turǵyda aıyptalyp jatqanyn kórip otyrmyz. Shırek ǵasyr boıy tóbemizge áńgirtaıaq oınatyp esirgen "Semıa" men at tóbelindeı olıgopolııa ne istemedi deseıshi? Urlady, tonady, baryńnan aıyryp qaıyrshy qyldy, óltirdi, taptap qorlady... Avtorıtarlyq bıliktiń joıdasyz qııanatyna Muhań beı-jaı qarap otyra alǵan joq. Ýytty qalamyn jaı otyna janyp alyp, maıdan ashty: Nazarbaevtyq "prıhvatızaııa" búkil baılyqty tý-talaqaı talap-tonap, jer saýdaǵa túskende: "Jerdiń asty men ústin qosa, elin de satyp jibergen patsha tek bizge ǵana buıyrǵan!" dep, "Juldyzdyń" betinde elden buryn dabyldatqan kim? Maǵaýın! Bılik shekarany shegendedik dep, aıaqty alshań basqanda, kóp jer altyn-kúmis kenishimen qyzyl syzyqtyń arǵy jaǵynda qalǵanyn aıtyp aıqaılaǵan kim? Maǵaýın! "Qazaqtyń bolashaǵy – qazaq áıelderiniń altyn qursaǵynda", analarǵa jaǵdaı jasalý kerek dep, demografııalyq máselege alańdaǵan kim? Maǵaýın! Jańa-ózendegi qyrǵynda búkil yǵaı men syǵaı aýzyna sý toltyryp otyrǵanda, "Qan tógildi!" dep attan salǵan kim? Taǵy da jalǵyz Maǵaýın!.. Ol ult múddesine qatysty úlkendi-kishili máseleniń esh qaısynan tys qalǵan emes, báriniń joqshysy bolyp, dabyl qaǵýdan jalyqpady.
Aınalasyna jaramsaqtardan jasaq jınap, jalǵan maqtaýǵa jany semirgen Nazarbaevtyq bılikke týrasyn tilip aıtar óktem minez jazýshy, árıne, jaqqan joq. Jýrnaldan qýyp, únin óshirý úshin neshe túrli aıla jasady. Qorqytty-úrkitti, jýrnaldy aılar boıy qarjylandyrmaı qyspaqqa saldy. Kóp bulǵaqtyń bárin tizbeı, bir-er mysalmen ǵana tizgin tartsam, jalǵan patrıot, bıliktiń qabaq tanyǵysh quıyrshyǵy bop júrgen uranshyl bir depýtat: "Maǵaýın úkimet qarjylandyratyn jýrnaldy óz bas paıdasyna paıdalynyp, úkimetti synap-mineıtin úgit quralyna aınaldyryp otyr, bul sumdyq qoı, oıbaı, attan!" dep, ishinde 8 orys, jáne "Juldyzdy" oqymaq túgil qazaqsha lám dep bilmeıtin 12 "qara orysy" bar, jıyny, keıin Muhań "26 komıssar" dep áıgilegen 26 depýtatqa barmaq bastyryp, Májiliste arnaıy másele kóterdi. Álgi jantyq onymen de toqtamaı, Q. Jumadilovtiń táýelsizdik jyldary jaıly "Qylkópir" deıtin romany shyqqan "Juldyzdyń" nomerin qybyn taýyp prezıdenttiń qolyna ustata qoıypty. Ile-shala Prezıdent Ákimshiliginen bir chınovnık shyryldap maǵan telefon shaldy. (Ol kezde Muhań Chehııada júrgen). "Romannyń jalǵasy shyǵyp ketse, dereý ol nomer tutqyndalsyn!" dedi. Men: "Tarap ketti!" dedim. "Oıbaı-aı, endi qaıttim!" dep, jylamsyrap telefondy tastaı saldy. Osydan keıin bılik Muhańdy "Juldyzda" kóp turaqtatqan joq. Túrtpek kóbeıdi, tipti, ashyq qoqan-loqqyǵa deıin bardy. Osyndaı saıası, rýhanı qyspaqqa jany kúıgen jazýshy ne isteýi kerek? "Oıbaı, ol eshqandaı dıssıdent emes, eshkim elden qýǵan joq" dep, eń bolmasa arýaǵyna tynyshtyq bermeı artynan topyraq shashqan ımansyz keı sháýildekke eskerterim, bir sózin eki dáıekke súıenip aıtatyn ǵulama Tursynnyń kýáligine júginsin: "Muhańnyń úıiniń aldyna qaýipti toptar jınalyp, balaǵat sózder aıtyp, elden ketýin talap etken... Aqyry ómirine tikeleı qater tóne bastaǵan soń, dosy Ábish Kekilbaevpen aqyldasyp, Eýroodaq usynǵan saıası baspana quqyǵyn paıdalanyp, Pragaǵa ketýge májbúr boldy". ("Maǵaýınniń "Meni" ólmeıdi").
Mine, sońǵy demi bitkenshe qazaǵynyń joǵyn joqtap atoılap ótken arda bitimdi arystan Maǵaýın endi joq. Biraq bar! Máńgilik bar! Asaý júrektiń ystyq qanymen jazylǵan myń-san paraqtyń ár jolynan saǵynyshqa aınalar nurly júzi sál muńaıa qarap, óziniń asyl muratyn siz ben bizge amanattap tur.
