Qazaq halqynyń tárbıe quraldarynyń biri — tyıym sózder. Bul sózder esi kirgen balalardy jaman ádet, jat pıǵyl, orynsyz qylyq, teris minezderden saqtandyryp otyrǵan. Tizeni qushaqtaý — jalǵyz qalýdyń, qoldy tóbege qoıý — el-jurttan bezinýdiń, úlkenniń jolyn kesý — ádepsizdiktiń, asty tógý — ysyraptyń belgisi dep tanylǵan jáne ondaı ersi isterge qatań tyıym salynǵan.
Mundaı tyıym sózder el ishinde óte kóp. Onyń bárin qamtı almaǵanmen keıbir úlgilerin qaǵazǵa túsirip usynyp otyrmyz.
Dastarhandy, tamaqty baspa.
Kisi minine kúlme, kemtarǵa kúlme.
Maldy, ydysty, tamaqty teppe.
Sýdy sapyrma, sýǵa dáretke otyrma, sýǵa túkirme.
Kókti julma, shashyńdy julma.
Úı aınala júgirme.
Bosaǵany kerme, qushaqtama.
Tabaldyryqty baspa, otyrma.
Úıdi sabama, maldy basqa sabama.
Beıit tusynan shaýyp ótpe, júgirip ótpe.
Beıitke qolyńdy shoshaıtpa, oǵan qarap túzge otyrma.
Itke ojaýmen as quıma.
Túnde úı sypyrma, túnda tyrnaǵyńdy alma.
Úlkenderdiń jolyn kespe, sózin bólme.
Búıirińdi taıanba, jer taıanba, ıegińdi taıanba.
Shashyńdy jaıma.
Betińdi baspa.
Tizeńdi qushaqtama.
Ótirik jylama.
Juldyzdy, adamdy sanama.
Sypyrǵyshty tik qoıma.
Qolyńdy qýsyrma.
Adamǵa pyshaq, myltyq kezenbe.
Bos besikti terbetpe.
Qurandy, tamaqty baspa.
Jaqyn adamǵa pyshaq syılama.
Tuzdy, kúldi baspa.
Otpen oınama, ottan attama, otqa túkirme.
Nandy jerge tastama, ústine basqa zatty qoıma.
Beıýaqytta jylama, uıyqtama.
Beıýaqytta kisige kóńil aıtpa.
Bórkińdi teris kıme.
Úıde ysqyrma.
Úıge júgirip kirme.
Moınyńa belbeý jip salma.
Aıdy qolyńmen kórsetpe.
Qudyqqa túkirme, ydysqa túkirme, joǵary qaraı túkirme.
Shelektegi sýǵa aýzyńdy batyrma.
Aqty tókpe.
Adamdy aınalma.
Adamǵa qarap túkirme, esineme.
Jalǵyz aǵashty kespe.
Pyshaqtyń júzin jalama.
Pyshaqty shalqasynan qoıma.
Tańdaıyńdy qaqpa, basyńdy shaıqama.
Qyzdy urma.
Kisige, molaǵa saýsaǵyńdy shoshaıtpa.
Orynsyz kúlme.
Kisi aıybyn betine baspa.
Kóp sóıleme.
Adamǵa, malǵa zábir jasama.
Balańa basqa urma.
Ata-anańa qarsy kelme.
Túnde sýǵa barma.
Betińdi syzba.
Nandy bir qolyńmen úzbe.
Asty úrleme, asty jamandama.
Tamaqty soraptap ishpe.
Qolyńdy tóbeńe, jelkeńe qoıma.
Ótirik kúlme, ótirik sóıleme, ótirik jylama.
Ishegińdi tartpa, tabanyńdy tartpa.
Qyz uldyń, ul qyzdyń kıimin kımesin.
Dinińdi satpa, ultyńdy satpa, aryńdy satpa.
Qudaıǵa, paıǵambarǵa, áýlıege tilińdi tıgizbe.
Qabirdi baspa.
Amanatqa qııanat jasama.
Ant ishpe, ábes sóıleme.
Ótirik kýálik jasama.
Namazdy buzba.
Qustyń uıasyn buzba.
Qumyrsqanyń uıasyn baspa.
Urlyq qylma, zorlyq qylma.
Tilińdi shaınama, tilińdi tisteme, shyǵarma.
Saýsaǵyńdy aýzyńa salma.
Kisi úıinde túregep turma.
Túregep turyp nemese jatyp tamaq ishpe.
Saýsaǵyńdy kezeme.
Aıaǵyńdy tusama, qolyńdy baılama.
Kóp ishinde qatty sóıleme, qatty kúlme.
Jelge qarsy túkirme, jelge qarsy dáret syndyrma.
Úlkennen buryn sóıleme.
Úlkennen buryn tamaq jeme.
Úlkennen buryn otyrma, jatpa.
Úlkenniń betinen alma.
Shaqyrmaǵan jerge barma.
Ruqsatsyz úıge kirme.
Jurt kózinshe kekirme, qasynba.
Jurt aldynda qulaǵyńdy qasyma, murnyńdy shuqyma.
Jerdi sabama, jerdi tepkileme.
Balany shoshytpa.
Atqa teris otyrma.
Qaıyqty terbeltpe.
Ádepsiz sózdi aıtpa, ótirik aıtpa.
Maqtanshaq bolma, tákáppar bolma.
Áıelge kúsh kórsetpe.
Maldy boqtama.
Asty qorlama.
Jándikti jábirleme.
Ýhileme.
Mańdaıyńdy, basyńdy urma.
Otty, oshaqty attama.
Dastarhandy, ydysty, tamaqty attama.
Jaman ádetti úırenbe.
Jamanat shaqyrma.
Jaman yrym jasama.
Etbetińnen jatpa.
Ersi qımyl jasama.
Shashyńdy, tyrnaǵyńdy ósirme.
Kisi tósegine otyrma.
Teris qarap otyrma, júreńnen otyrma.
Sol qolmen tamaq ishpe.
Shalbardy basyńa jastama.
Qolyńdy artyńa ustama.
Túnde mal sanama.
Túnde kúl shyǵarma.
Tańerteńgi asty tastama.
Kózińdi jypylyqtatpa.
Qolyńdy keýdeńe qoıma.
Ernińdi shyǵarma.
Oryndyqta aıaǵyńdy aıqastyryp otyrma.
Bala betine úrleme.
Tyrnaǵyńdy tisteme.
«Abaı-ınform».
