Qazaqtar, naıster, báriń birge túkke turǵysyz adam sııaqty bir jaqqa baryp, barlyq oryndarǵa osyndaı pikirler qaldyryńdar. (2-sýret).
Men «Qazaq coffee» dep atalǵan kofehananyń ıesi kim ekenin bilmeımin, biraq olardyń istegen áreketin aqymaqtyq, nadandyq, tárbıesizdik jáne qysqa oılastyq dep aıtýǵa bolady.
Bıznesińdi bir kúnde qurtqyń kelse, 3-sýrettegi kofehana ıesi sııaqty jasa.
«Mázir qazaqsha joq» – bir paıdalanýshy belgili bir saıtta osyndaı qysqa, naqty jáne eshbir qorlaýsyz pikir jazǵan. Kofehana ıesi (mundaı sózdiń ıesi ekenine kúmán bar):
«Qaıyrly kesh, meniń qyzmetkerlerim qazaq tilinde sóıleýge mindetti emes, Qazaqstanda eshbir oryn qazaq tilin tolyqtaı qoldanýǵa mindettelmegen...»
Til – bul ulttyń negizgi tiregi. Bul siz kez kelgen nárseni qurǵyńyz kelse, birinshi nazar aýdarýyńyz kerek nárse.
Halyqtyń tilin buz, sonda kez kelgen halyq birden tyńaıtqyshqa, onyń tilin óltirgen etnosqa arnalǵan kompostqa aınalady.
Bizge áli de jolymyz boldy, sebebi 1962 jylǵa qaraı kópshilik kóterilisterden, ashyq genoıdten, 20-30 jyldardaǵy joıqyn zulymdyqtardan, 1916 jylǵy oqıǵalardan jáne kóshi-qon saıasatynyń áserinen keıin qazaqtardan tek 28,9% ǵana qaldy. Slavıandar, "jańa orystar", Qazaqstanǵa "aýmaqty ıgerý" úshin ákelingender, 57% qurady.
Reseılik-keńestik qyspaqtyń jospary boıynsha qazaqtardan eshkim qalmaýy kerek edi. Bizge chývashtardyń, ýdmýrttardyń, noǵaılardyń taǵdyry jazylǵan, ári uzaq merzimdi perspektıvada "kereı" dep atalatyn halyq sııaqty tolyq joıylý kútilgen.
Qazir osy álemde "kereı" dep atalatyn halyqtan 23 adam ǵana qaldy. Joq, endi 22 ǵana, sebebi jaqynda Ýkraınada ımperııalyq Reseı úshin soǵysyp júrgen bir "kereı" ult ókili qaıtys bolǵany habarlandy. Chýkchilerden 5 myń adam qaldy, bári sol... Chýkotka endi "túpki" orys jerine aınaldy. Mine, osynyń bári jergilikti halyqtardy túp-tamyrymen joıý saıasaty úshin jasalǵan.
Ana tili – bul halyqtyń tiri qalýyna múmkindik beretin sol ımmýnıtet. Odan aıyrsań, biz tirideı shirip jatqan etnosty kóremiz.
"1958 jylǵy 12 jeltoqsanda «Mektepti ómirmen baılanystyrý jáne KSRO-daǵy halyq aǵartý júıesin odan ári damytý týraly» jańa odaqtyq zań qabyldandy, ol odaqtas jáne avtonomııalyq respýblıkalardyń orys mektepterinde ulttyq tilderdi oqytý mindetin joıdy.
Tarıhshy Aıbek
