Qazirgi zamannyń eń keń taralǵan demalys túrleriniń biri – kompıýterlik oıyndar. Búgingi kúnde oıyn ındýstrııasy qarqyndy damyp, túrli platformalar men qurylǵylarda oıyn oınaý ońaı ári qoljetimdi bola tústi. Alaıda, shynaıy ómirden góri vırtýaldy álemge ený, ásirese, jastar arasynda jańa bir táýeldilikke aınalyp barady.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) oıyndarǵa táýeldilikti resmı túrde psıhıkalyq buzylys retinde tanydy. Bul qubylys Qazaqstanda da ózekti máselege aınalyp otyr. 2022 jylǵy zertteýler nátıjesinde 15-25 jas aralyǵyndaǵy jastardyń 30%-y kúndelikti kompıýterlik oıyn oınaıtyny anyqtalǵan. Onyń ishinde 5 saǵattan astam ýaqytyn monıtor aldynda ótkizetinder sany artqan. Bul oıynnyń tek ermek bolyp qalmaı, keıbir jastardyń ómiriniń bir bóligin jutyp jatqanyn kórsetedi.
Kompıýterlik oıyndarǵa degen shamadan tys áýestik adamnyń kúndelikti ómirine keri áserin tıgizip, oıynnan bas ala almaıtyn kúıge jetkizedi. Bul táýeldiliktiń alǵashqy belgileri – ýaqytty baqylaý qabiletiniń joǵalýy jáne oıynǵa degen turaqty qajettilik. Oıynǵa berilgen adam shynaıy ómirdegi mindetter men qarym-qatynastaryn umytyp, vırtýaldy álemde ómir súre bastaıdy. Mundaı áýestik jastardyń oqý úlgerimine, jeke ómirine jáne densaýlyǵyna teris yqpal etedi.
Densaýlyqqa tıgizer zııany da zor. Kúni boıy kompıýter aldynda otyrý omyrtqa aýrýlaryna, kórý qabiletiniń nasharlaýyna jáne fızıkalyq belsendiliktiń tómendeýine ákeledi. Sonymen qatar, uzaq ýaqyt uıqysyz qalý, uıqy rejıminiń buzylýy da jıi baıqalady. Uzaq ýaqyt boıy oıynǵa enip ketý mıdyń sharshaýyna jáne kúızelis pen jalǵyzdyq seziminiń kúsheıýine alyp kelýi múmkin.
Buǵan qosa, oıyndardaǵy zorlyq-zombylyq elementteri men qatygezdik jastardyń psıhologııasyna keri áser etedi. Vırtýaldy álemdegi agressııa shynaıy ómirde de oryn alýy múmkin, sondyqtan bul máseleniń aldyn alý qajet.
Qazaqstanda bul máseleni sheshý joldary ázirge jetkiliksiz. Mamandar ata-analar men muǵalimderge balalardyń oıyn ýaqytyn qadaǵalaýdy jáne olarǵa shekteý qoıýdy usynyp otyr. Balalardy sportpen, ónermen, kitap oqýmen aınalysýǵa yntalandyrý arqyly oıynǵa degen táýeldilikti azaıtýǵa bolady. Sonymen qatar, oıyndardyń densaýlyqqa zııanyn ashyq túsindirý qajet.
Árıne, kompıýterlik oıyndar – demalystyń bir túri, biraq onyń shekteýli bolýy mańyzdy. Kompıýterlik oıyndarǵa shekten tys berilmeı, shynaıy ómirdegi qyzyqtardy umytpaý qajet. Árbir adam óz ýaqytyna jáne densaýlyǵyna jaýapty ekenin túsinip, vırtýaldy álemnen góri naqty ómirdegi qarym-qatynas pen maqsattarǵa mán berýi tıis.
Oıyn qyzyqtary ótkinshi, al shynaıy ómir máńgilik.
