Қазіргі заманның ең кең таралған демалыс түрлерінің бірі – компьютерлік ойындар. Бүгінгі күнде ойын индустриясы қарқынды дамып, түрлі платформалар мен құрылғыларда ойын ойнау оңай әрі қолжетімді бола түсті. Алайда, шынайы өмірден гөрі виртуалды әлемге ену, әсіресе, жастар арасында жаңа бір тәуелділікке айналып барады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) ойындарға тәуелділікті ресми түрде психикалық бұзылыс ретінде таныды. Бұл құбылыс Қазақстанда да өзекті мәселеге айналып отыр. 2022 жылғы зерттеулер нәтижесінде 15-25 жас аралығындағы жастардың 30%-ы күнделікті компьютерлік ойын ойнайтыны анықталған. Оның ішінде 5 сағаттан астам уақытын монитор алдында өткізетіндер саны артқан. Бұл ойынның тек ермек болып қалмай, кейбір жастардың өмірінің бір бөлігін жұтып жатқанын көрсетеді.
Компьютерлік ойындарға деген шамадан тыс әуестік адамның күнделікті өміріне кері әсерін тигізіп, ойыннан бас ала алмайтын күйге жеткізеді. Бұл тәуелділіктің алғашқы белгілері – уақытты бақылау қабілетінің жоғалуы және ойынға деген тұрақты қажеттілік. Ойынға берілген адам шынайы өмірдегі міндеттер мен қарым-қатынастарын ұмытып, виртуалды әлемде өмір сүре бастайды. Мұндай әуестік жастардың оқу үлгеріміне, жеке өміріне және денсаулығына теріс ықпал етеді.
Денсаулыққа тигізер зияны да зор. Күні бойы компьютер алдында отыру омыртқа ауруларына, көру қабілетінің нашарлауына және физикалық белсенділіктің төмендеуіне әкеледі. Сонымен қатар, ұзақ уақыт ұйқысыз қалу, ұйқы режимінің бұзылуы да жиі байқалады. Ұзақ уақыт бойы ойынға еніп кету мидың шаршауына және күйзеліс пен жалғыздық сезімінің күшеюіне алып келуі мүмкін.
Бұған қоса, ойындардағы зорлық-зомбылық элементтері мен қатыгездік жастардың психологиясына кері әсер етеді. Виртуалды әлемдегі агрессия шынайы өмірде де орын алуы мүмкін, сондықтан бұл мәселенің алдын алу қажет.
Қазақстанда бұл мәселені шешу жолдары әзірге жеткіліксіз. Мамандар ата-аналар мен мұғалімдерге балалардың ойын уақытын қадағалауды және оларға шектеу қоюды ұсынып отыр. Балаларды спортпен, өнермен, кітап оқумен айналысуға ынталандыру арқылы ойынға деген тәуелділікті азайтуға болады. Сонымен қатар, ойындардың денсаулыққа зиянын ашық түсіндіру қажет.
Әрине, компьютерлік ойындар – демалыстың бір түрі, бірақ оның шектеулі болуы маңызды. Компьютерлік ойындарға шектен тыс берілмей, шынайы өмірдегі қызықтарды ұмытпау қажет. Әрбір адам өз уақытына және денсаулығына жауапты екенін түсініп, виртуалды әлемнен гөрі нақты өмірдегі қарым-қатынас пен мақсаттарға мән беруі тиіс.
Ойын қызықтары өткінші, ал шынайы өмір мәңгілік.
