Qumar oıyndarǵa táýeldilik, ásirese lýdomanııa, búginde Qazaqstanda mańyzdy áleýmettik másele bolyp otyr. Bul másele ásirese jastar arasynda keń taralyp, ekonomıkalyq jáne áleýmettik saldarlarǵa alyp kelýde. Statıstıkalyq málimetter men zertteýler kórsetkendeı, qumar oıyndarǵa táýeldilik qoǵamnyń ártúrli toptaryna áser etip, olardyń jeke ómiri men otbasylyq qarym-qatynastarynda qıyndyqtarǵa sebep bolýda. Osyǵan baılanysty Qazaqstanda qumar oıyndardyń taralýyn shekteý jáne lýdomanııanyń aldyn alý úshin kóptegen zańnamalyq jáne áleýmettik sharalar qolǵa alynǵan.
Qumar oıyndardyń taralýy jáne lýdomanııanyń kórsetkishteri
Qazaqstanda qumar oıyndardyń taralýy sońǵy jyldary artyp keledi. QR Ulttyq statıstıka bıýrosynyń derekteri boıynsha, 2022 jyly elimizde 80-ge jýyq zańdy túrde tirkelgen qumar oıyndar men lotereıa qyzmeti túrleri jumys isteıdi. Bul sanǵa býkmekerlik keńseler, kazıno, onlaın oıyndar jáne lotereıalar kiredi. Biraq munymen qatar, zańsyz qumar oıyndardy usynatyn kóptegen onlaın platformalar da bar, olardy resmı túrde baqylaý qıyn.
Lýdomanııanyń taralýy
Qazaqstanda qumar oıyndardan táýeldiliktiń naqty statıstıkasy joq. Alaıda, 2019 jyly Qazaqstanda júrgizilgen zertteýlerdiń nátıjesinde 18-35 jas aralyǵyndaǵy azamattardyń 4,5%-y qumar oıyndarǵa táýeldi ekenin kórsetken. Osy jas aralyǵynda qumar oıyndarǵa táýeldilikke ushyraǵan azamattardyń sany kúnnen-kúnge artyp keledi, ásirese jastar men er adamdar arasynda. Aldyńǵy jyldary júrgizilgen zertteýler kórsetkendeı, árbir úshinshi jas adamnyń qumar oıyndarǵa beıimdiligi bar.
Quqyqtyq retteý jáne memlekettik saıasat
Qazaqstanda qumar oıyndarǵa qatysty zańnamalyq bazany retteıtin basty qujat — 2007 jyly qabyldanǵan «Qumar oıyndar jáne lotereıa týraly» zań. Bul zańǵa sáıkes, qumar oıyndar tek arnaıy belgilengen oryndarda júrgizilýi tıis. Qazaqstanda lıenzııasy bar qumar oıyn mekemeleri Almaty oblysyndaǵy arnaıy ekonomıkalyq aımaqta (Qapshaǵaı qalasy) jáne Aqmola oblysyndaǵy Býrabaı kýrorttyq aımaǵynda ornalasqan.
Qazaqstanda onlaın qumar oıyndar da keń taralǵandyqtan, 2019 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń ıfrlyq damý mınıstrligi men Ishki ister mınıstrligi birlesip ınternet arqyly jumys isteıtin qumar oıyn saıttaryn buǵattaý boıynsha jumystar júrgizýde. 2020 jyldyń qańtarynda Qazaqstanda 200-den astam zańsyz onlaın kazıno men býkmekerlik keńselerdiń saıty buǵattaldy.
Aldyn alý sharalary
Qumar oıyndarǵa táýeldiliktiń aldyn alý maqsatynda elimizde birqatar memlekettik jáne qoǵamdyq sharalar qabyldanýda:
1.Bilim berý jáne aqparattandyrý. Qazaqstanda qumar oıyndardyń zııanyn túsindirýge arnalǵan aqparattyq kampanııalar júrgizilýde. Atap aıtqanda, «Qumar oıyndarsyz ómir» atty respýblıkalyq aqparattyq kampanııa aıasynda túrli áleýmettik jelilerde, telearnalarda jáne qoǵamdyq oryndarda lýdomanııanyń qaýiptiligi týraly beınemazmundar men áleýmettik jarnamalar kórsetildi. 2022 jyly «Qumar oıyndarsyz ómir» kampanııasy elimizdiń 10 iri qalasynda, onyń ishinde Almaty men Nur-Sultanda ótkizildi.
2.Psıhologııalyq kómek jáne reabılıtaııa. Qumar oıyndarǵa táýeldi adamdarǵa psıhologııalyq kómek kórsetý úshin arnaıy reabılıtaııalyq ortalyqtar men keńes berý qyzmetteri jumys isteıdi. Qazirgi tańda elimizde qumar oıyndarǵa táýeldi adamdardy emdeýmen aınalysatyn birneshe memlekettik jáne jekemenshik ortalyq bar. 2021 jyly Qazaqstanda 700-den astam adamnyń qumar oıyndarǵa táýeldiligin emdeý maqsatynda kómek alǵany týraly málimetter jarııalandy.
3.Jasóspirimder men jastarǵa arnalǵan profılaktıka. Mektepterde, kolledjderde jáne joǵary oqý oryndarynda qumar oıyndardyń zııanyn túsindirýge baǵyttalǵan profılaktıkalyq baǵdarlamalar engizilgen. Bul baǵdarlamalarda jastarǵa táýeldiliktiń saldary men ony boldyrmaýdyń joldary týraly aıtylady. 2022 jyly Qazaqstannyń 12 óńirinde jastarǵa arnalǵan qumar oıyndar týraly túsindirme jumystary júrgizilip, 10 000-nan astam jas adam qamtyldy.
4. Quqyqtyq sharalar. QR zańnamasynda qumar oıyndarǵa qatysty birneshe shekteýler engizilgen. Máselen, Qazaqstan Respýblıkasynyń 2014 jylǵy Zańy boıynsha 21 jasqa tolmaǵan adamdardyń qumar oıyndarǵa qatysýyna zańmen tyıym salynǵan. Sonymen qatar, memlekettik organdar ınternettegi zańsyz qumar oıyndardy buǵattaý boıynsha jumystaryn jalǵastyrýda. 2023 jyly Qazaqstanda 500-den astam zańsyz qumar oıyn saıty buǵattaldy.
5.Qoǵamdyq baqylaý jáne jaýapkershilik. Qumar oıyndardy uıymdastyrýshylardyń jaýapkershiligin kúsheıtý maqsatynda, Qazaqstanda 2019 jyly qabyldanǵan zańǵa sáıkes, oıynshylardyń jeke málimetterin jınaý jáne qumar oıyndarǵa qatysýshylarǵa arnaıy shekteýler qoıý mindettelgen. 2023 jyly Almaty qalasynda qumar oıyndarǵa qatysýshylardyń málimetterin tekserý boıynsha arnaıy jobalar iske qosyldy.
Qumar oıyndarǵa táýeldilik Qazaqstanda áleýmettik jáne psıhologııalyq turǵydan kúrdeli másele bolyp qalyp otyr. Qazaqstannyń quqyqtyq júıesi men qoǵamdyq uıymdar bul máseleni sheshý úshin birqatar sharalar qabyldady. Alaıda, qumar oıyndardan týyndaǵan táýeldiliktiń aldyn alý úshin, eń aldymen, qoǵamdaǵy aqparattyq jumystardy kúsheıtý, jastar arasynda profılaktıkalyq jumystardy júıeli túrde júrgizý qajet. Sonymen qatar, zańnamalyq ózgerister men qatań baqylaý arqyly qumar oıyndardy zańsyz uıymdastyrýmen kúresti jalǵastyrý mańyzdy.
