Eŋ aldymen, soŋǧy künderı balalarynan airylyp qalǧan ata-analarǧa köŋıl aitamyn. Eşkımnıŋ basyna salmasyn mūndai qaiǧyny. «Ekınşıden, būl jaman ındettıŋ artynda ne tūr?» degen sūraqqa sızdermen bırge jauap ızdegenımız dūrys şyǧar dep oilaimyn. Bızdıŋ qoǧam barlyq bolyp jatqan mäselege kınälını syrttan ızdeidı: mektep, dostary, internet, t.b.
İä, kelısemın, olardyŋ da äserı bar. Bügın äleumettık jelı barlyq sūraqqa jauap bere alatyn keŋesşıge ainaldy. Bıraq onyŋ ışınde arnaiy arandatuşy, ötırık aqparat taratuşy, terıs närsenı nasihattauşylar da otyr. Basqany qoiǧanda bügın özın kouch dep atap, bızdıŋ ūlttyq qūndylyqtarymyzǧa qaişy aqparat taratyp otyrǧan öz azamattarymyz da az emes. Solardyŋ bırşamasy – bılımsız, tıptı mamandyǧy joq adamdar. Al, bızdıŋ qoǧam solardyŋ «oŋ qolyŋyzǧa qyzyl jıp bailaŋyz, ony menen satyp alyŋyz, sonda barlyq mäseleŋız şeşıledı» degenıne senedı. Onda nege balalar senbeuı kerek? Olar sızderden körgenın ısteidı ǧoi. Olar da sol äleumettık jelılerdegı jalǧan «dosqa», aqparatqa, jarnamaǧa senedı. Otbasyndaǧy auyzbırşılık, balamen dostyq qarym-qatynas, özara senım ǧana bala men ata-ananyŋ arasynda tüsınıstıktı qalyptastyrady. Bala öz ömırınde bolyp jatqan quanyşpen de, qiynşylyqpen de, eŋ aldymen, öz otbasymen, öz otbasynyŋ müşesımen bölıse alu kerek qoi.
Bügınde balalar psihikalyq tūrǧydan näzık ekenın moiyndauymyz kerek. Aqparattyŋ tym köptıgınen, olarǧa ainaladaǧy köp aqparattyŋ aq-qarasyn ajyrata alu qiyn. Sol kezde balalar janyna jaqyn adam ızdeidı.
Al bız balamyzǧa jaqynbyz ba?! Būl sūraqqa ärkım öz-özıne jauap berıp körse dūrys bolar edı. Materialdyq qamtamasyz etu ǧana balany baqytty ete ala ma?! Nege bızdıŋ balalarymyz bır-bırıne zorlyq (bulling) körsetedı?! Qoia bersek sūraq köp.
«Osy mäselelerdıŋ tuyndauynda menıŋ rölım qandai?» degen de sūraqqa jauap ızdep köreiık. Kınä äleumettık jelıde bolsa, bilık basyndaǧylar keibır äleumettık jelılerdı jauyp tastasyn. Būl basqa memleketterde bar täjıribe. Eger ata-ananyŋ balalarǧa uaqyt böluıne bailanysty bolsa, jūmys beruşıler Konstitusiiaǧa säikes jūmys uaqytyn 8 saǧattan asyrmaityn tärtıptı qataŋ ūstansyn. Sodan keiıngı uaqytty otbasyna arnau turaly (mysaly, Norvegiiada jūmystan keiın densaulyǧyŋdy nyǧaituǧa jauaptysyŋ) qaǧidany qoǧamda tūraqty ornatu kerek.
Analar keŋesınıŋ «Keşkı şäi» degen jobasy bar. Är otbasy keşkı asyn öz otbasynda, bala-şaǧasymen ışu kerek. Ata-anadan bastap otbasynyŋ är müşesı bır künde basynan ötkenımen şynaiy bölısudı dästürge ainaldyru kerek. Sonda balaŋyzdyŋ dosy kım, armany qandai, qandai oiyn qyzyqtyrady jäne t.b bılıp otyruǧa bolady.
Al kezdesuler, toilar, basqa da bas qosular sızdıŋ balalaryŋyzdyŋ ömırınen, sızdıŋ otbasyŋyzdyŋ baqytynan artyq emes.
Oilanaiyq, aǧaiyn!
Nazipa Ydyrysqyzy Şanai
QHA Analar keŋesınıŋ töraǧasy
