Maier Amşel Rotşild - aty aŋyzǧa ainalǧan älemdık tūlǧa. Rotşildter dinastiiasynyŋ negızın saluşy. Bankirlerdıŋ atasy. Qarjyny basqarudyŋ has şeberı. Onyŋ esımı bailyqtyŋ, mol aqşanyŋ sinonimı retınde atalady. "Adyrna" ūlttyq portaly Rotşildter dinastiiasynyŋ qainar bastauynda tūrǧan Maier Amşel Rotşildtıŋ taŋdai qaqtyrarlyq oqiǧalaryna şolu jasamaq.
Qazır jer betınde Rotşildter äuletınıŋ atyn bılmeitın adam joq şyǧar. XIX-XX ǧasyrlarda bükıl älem Rotşildtermen bırge tynystady. Talai zertteuşılerdıŋ synyna oqtyn-oqtyn ūşyraǧan, kertartpa küşterdıŋ tarapynan soŋǧy ekı ǧasyrdaǧy saiasi dürbeleŋderge kınälı dep aiyptalǧan äulet. Äsırese, sosialistık lagerde ǧūmyr keşken elderdıŋ mamandary künı keşege deiın Rotşildtıŋ aty atalǧan jerde kırpıdei jiyrylyp keldı. Dese de, Rotşildterge eŋbekqor, käsıbıne adal, alǧyr dep baǧa beretınderdıŋ de qarasy köp.
Maier Amşel Bauer 1744 jyly 23-aqpanda nemıstıŋ Frankfurt qalasyndaǧy gettoda tırşılık etıp jatqan evrei janūiasynda ömırge keledı. Onyŋ äkesı ūsaq saudager edı. Qalqan tärızdı qyzyl tüstı maŋdaişasy (nemısşe «Haus zum Roten Schild») bar dükennıŋ iesı bolǧandyqtan, gettodaǧylar onyŋ üiın «Rotşild» dep ataityn.
Frankfurtta ol zamanda 35 myŋdai adam ömır sürse, onyŋ 10 paiyzyn evreiler qūrady. Evreiler qonystanǧan getto qala qabyrǧasy men şūŋqyrdyŋ ortasynda salynǧan jäne enı 12 metr ǧana edı, ondaǧy tūrǧyndar tar jerde qysyltaiaŋ kün keştı. Olarǧa auyl şaruaşylyǧymen, qolönermen şūǧyldanuǧa müldem tyiym salynsa, sauda salasynda da bıraz şekteuler qoiyldy: jıbek mata, qaru-jaraq, jaŋa pısken jemıs-jidekter satuǧa rūqsat etılmedı. Jergılıktı bilıktıŋ būiryǧy boiynşa bır gettoda 500-den artyq otbasy bolmauy kerek jäne jyl saiynǧy neke qiiatyn jas otaulardyŋ sany 12-den aspauy tiıs bolatyn.
Maier Amşel Bauer Niurnbergtegı iudei ruhani mektebınde sauat aşty. Äitkenmen, äkesınıŋ balam ravvin bolsa eken degen ümıtı aqtalmady. Käsıpker boludy mūrat etken Maier 17 jasynda Gannoverdegı Oppengeimer bankıne kommersiialyq bılım jinau maqsatynda täjıribege alynady. Ol jerden valiuta aiyrbastaudy, qoldan jasalǧan aqşalar men şyn aqşalardy ajyrata bıludı, nesiege aqşa berıp, ösım aludy üirenıp şyǧady.
Maier Amşel Bauer bankte jürgende gettoda qalǧan ata-anasynyŋ qaitys bolǧanyn estidı. Oppengeimer bankınde bolaşaǧy jarqyn maman retınde tanylsa da, täjıribelık synaǧy aiaqtalǧan soŋ, Maier evreilerge jūmsaq qaraityn Gannoverde qalǧysy kelmedı. Merzımı tämamdala sala Frankfurtke qaita jol tartty. Gettoǧa jabyrqap jetken jas jıgıt äkesınen qalǧan dükennıŋ maŋdaişasyndaǧy qyzyl qalqandy körgen kezde ǧana köŋılı jadyrady. Dükende onyŋ bır tuǧan bauyrlary Moşe men Kalman eskı kiımder satumen ainalysyp jür eken.
Maier Amşel Bauer alǧaşqy saudasyn metall teŋgeler jinaudan bastady. Ainalymnan şyǧyp qalǧan köne metall aqşalardy, kereksız bolyp qalǧan ordender men medaldardy ızdep qoqys aqtaruǧa deiın bardy. Jiǧan-tergen numizmatikalyq būiymdaryn satyp, odan azdap bolsa da paida kördı. Zertteuşı ǧalymdar onyŋ numizmatikalyq saudamen ainalysuyn dükennıŋ ışı tym tar bolǧandyqtan, oǧan köp tauarlardyŋ syimaǧandyǧymen tüsındıredı. Sol sebeptı jas saudager tym ūsaq dünieler satudy jön sanaǧan. Alaida mūndai sirek zattarǧa taŋdauly adamdar ǧana qyzyǧatyn. Maier endı klientterdı aqsüiekter arasynan ızdeuge köştı. Ol zamanda mūndai saudager evreige aqsüiekterdıŋ därgeiıne jetudıŋ özı köp jūmys edı. Maier Amşel Bauer Oppengeimer bankındegı tälım beruşısı general Estorfqa özın jäne numizmatikalyq būiymdaryn joǧarǧy tap ökılderıne jarnamalap beruge ötınış jasaidy. Estorf şäkırtınıŋ betın qaqpady.
General Estorftyŋ şendesterı men ärıptesterıne jas saudagerdıŋ sypaiylyǧy men jiǧan metall būiymdary ūnady. Tıptı ol Gessen-Kassel saraiynyŋ hanzadasy Vilgelmnıŋ qabyldauynda bolady. Numizmatikaǧa aŋsary auyp tūratyn hanzada Maierdıŋ sirek kezdesetın bükıl metall teŋgelerı men medaldaryn satyp alady.
Saudasy sättı jürgen Maier Amşel Bauer ömırıne älı de riza emes-tın. Atqaryp jürgen şarualary ony qanaǧattandyrmady. Ol endıgı kezekte qala köşelerınıŋ bırınen aiyrbas punktın aşady.
Germaniia ol kezde jüzdegen kniazdıkterge bölınetın. Är kniazdıktıŋ jeke valiutasy boldy. Būl kniazdıkterden basqa taǧy 41 qala özderınıŋ qarjylyq saiasatyn derbes valiutalarymen jürgızetın. Frankfurttegı järmeŋkege jinalatyn saudagerlerdıŋ qolyndaǧy funt, dukat, taler, florin, gulden jäne taǧy basqa valiutalar Maierdıŋ aiyrbas punktı arqyly jüielendı. 4 şarşy metr jerdı ǧana qamtityn aiyrbas punktı qojaiynyna qomaqty qarajat tüsırdı. Brendtıŋ qadırın erte tüsıngen Maier familiiasyn el auzyndaǧy atau boiynşa Rotşild dep özgertedı.
Syrty saudager bolsa da jan düniesı ravvin Maier Amşel Rotşild aiyrbas punktınen tüsken tabysty sol salanyŋ özıne emes, numizmatika biznesıne jūmsady. Būryndary sirek ūşyrasatyn metall teŋgeler men medaldardy özı jinaityn bolsa, endı olardy kolleksionerlerden öte tömen baǧada satyp alatyn boldy. Sirek būiymdaryn Estorftyŋ kömegımen tapqan taŋdauly klientterıne tūraqty jetkızıp otyrdy.
Künderdıŋ künınde Maier qolyna qalam alyp, özınen būǧan deiın köp zat satyp alyp jürgen Vilgelm hanzadaǧa hat jazady. Onyŋ Vilgelm hanzadaǧa jazǧan haty mūraǧatta osy künge deiın saqtalypty. Qazaqşa maǧynasy bylai: «Sızdıŋ Qasiettı Kniazdıgıŋızde jäne Sızdıŋ Qasiettı därgeiıŋızde qyzmet etudı taǧdyr maǧan ülken syi etıp maŋdaiyma jazypty. Sızdıŋ Qasiettı qūzyryŋyzda bar küş-jıgerım men qajyr-qairatymdy aiamai adal qyzmet etuge daiynmyn. Özıŋızdıŋ qoldauyŋyzben jäne özıŋızge tän keŋpeiıldılıgıŋızben menı saraidyŋ sauda ökılı etıp bekıtseŋız, Sızge eşqandai auyr salmaq salmai Frankfurt qalasyndaǧy käsıbımdı tūraqtandyryp, özımdı baqytty sezıner edım». Vilgelm hanzada ötınıştı qabyldady. 1769 jyly 21-qyrküiekte Maier Amşel Rotşild asa märtebelı hanzada Vilgelm Gessenskiidıŋ saraiyna kerek-jaraq jetkızıp tūratyn resmi sauda agentı bolyp taǧaiyndalady.
Arada ekı jyl ötken soŋ, Maier Gutle Şnapper esımdı boijetkenge üilenedı. Gutle hanym M.Rotşildke on bala syilady: bes ūl, bes qyz.
Vilgelm hanzada korol tūqymdarynyŋ ışındegı eŋ bai adamdardyŋ bırı edı. Ol kniazdıktegı äskerlerdı Angliia koroldıgıne jalǧa beru arqyly divident alyp jürdı. Angliia korolı onyŋ äskerlerın AQŞ-pen soǧysuǧa, otaryndaǧy elderde tärtıp ornatuǧa paidalandy.
Sonymen bırge hanzadanyŋ Karl Buderus esımdı sarai qazynaşysy (qarjy ministrı) boldy. Ol Vilgelm hanzadaǧa qarasty fermadaǧy süt önımderıne jaŋa baǧa saiasatyn engızu arqyly satu kölemın ūlǧaityp, qojaiynynyŋ qaltasyna köp qarjy tüsıredı. Hanzadanyŋ ielıgınde öndırıletın tūz önımderıne jaŋa salyq türın engızedı. Qazynaşysynyŋ pūltabarlyǧyna riza bolǧan Vilgelm hanzada būl evreidı janyna asa jaqyn tartyp jüruşı edı. Ol bır künı Karl Buderusqa Angliia bankındegı aqşalaryn Frankfurtqa jetkızıp beretın ailaker, eptı adam tabudy tapsyrady. Europa qūrlyǧynyŋ şetındegı Britaniia aralynan ortalyq Europadaǧy nemıs jerıne asa qyruar aqşany jetkızu qiyn şarua bolatyn. Jol qauıpsızdıgı, kedenşılerdıŋ tauar tasymaldauşylarǧa qaraǧanda aqşa tasymaldauşylardan köp baj salyǧyn aluy siiaqty kedergıler jetkılıktı edı. Buderustyŋ taŋdauy Maier Amşel Rotşildke tüstı.
Angliiaǧa jetken Rotşild bankten hanzadanyŋ aqşasyn şeşıp alǧan soŋ, ol qarjynyŋ barlyǧyna London bazarlarynan maqta men jün satyp alady. Jüktı Frankfurtke jetkızgennen keiın, maqta men jünın jergılıktı tūtynuşylarǧa satyp ötkızedı. Hanzadany aqşasymen qauyştyrǧan Maier jol qauıpsızdıgı men keden salyǧynan basqa bırneşe kedergılerdı ainalyp ötken edı. Bırınşıden, Londondaǧy valiuta aiyrbastaityn punkterdıŋ kömegıne jügınıp, olarǧa aqysyn jegızbedı. Tauaryn funtpen satyp aldy, qarajatty ämırşısıne jergılıktı valiuta talermen tabystady. Al maqta, jün saudasynan tüsken paidany özıne qaldyrady. Onyŋ qabıletıne dän riza bolǧan Vilgelm hanzada Rotşildtı jeke bankirı etıp bekıtedı. Maierdıŋ aiyrbas punktıne Frankfurt pen London arasyndaǧy valiutalyq saiasatty retteu mındetın jüktedı. Maier Amşel Rotşildıŋ aiyrbas punktı osy kezden bastap bank därejesıne köterılıp, halyqaralyq naryqqa joldama alady.
Maier Amşel Rotşildtıŋ Frankfurttegı üiı
1785 jyly Vilgelm hanzadanyŋ äkesı qaitys bolyp, balasy Gessen-Kasseldıŋ landgrafy (bileuşısı) bolyp sailanady. Hanzada bükıl bala-şaǧasymen Frankfurttyŋ bır būryşyndaǧy saraiyn tastap, Kassel saraiyna köşıp keledı. Onymen bırge jeke bankirı de būrynǧy qonysynan auysyp, jasyl şatyrly jaŋa üiıne ornyǧady.
Maier Amşel Rotşild bankı men biznesın üş närsege baǧdarlady.
Bırınşısı, ol klientterı etıp aqsüiekterdı jäne ırı äuletterdı taŋdady. Maierdı özı siiaqty ūsaq käsıpkerler az qyzyqtyrdy.
Ekınşısı, onyŋ bank nesiesınıŋ paiyzy tömen boldy. Tömen paiyz köp klientterdı tartty.
Üşınşısı, Maier Rotşild balalaryna köp senım artty. Onyŋ balalarynyŋ barlyǧy zamanynda eŋ myqty qarjygerlerge, magnattarǧa, bankirlerge ainalady.
Maier Amşel Rotşild jaŋa saraidaǧy ämırşısıne kezektı ret numizmatikalyq būiymdaryn alyp barǧanynda, landgraf Vilgelmge özınıŋ jeke bankıne qarjy salu jönınde ötınış aitady. Eger landgraf aqşa qūisa, oǧan eŋ tömengı komissiialyq alymmen qyzmet körsetuge uäde beredı. Äitkenmen, landgraf Vilgelm Rotşildtıŋ şaǧyn bankıne qarjy qūiuǧa asyqpady. Ol bank iesınıŋ ötınışın ekı jyl uaqyt ötkennen keiın ǧana qanaǧattandyryp, 800 funt aqşa salady. Maier Amşelge būl qarajat azdyq etkendıkten, ol endı qabatynda zaemdar şyǧarudy qolǧa alady.
Maier Rotşild kapitalyn köbeitu üşın, basqa aila-şarǧylarǧa jügındı. Onyŋ qamqorşysy Karl Buderus landgraftyŋ bas qazynaşysy ärı keŋesşısı atanǧanda, Maier Rotşildtıŋ de därejesı bır saty joǧarylaidy. Vilgelm landgraf atanǧannan keiın, kniazdıkte jaŋa taǧaiyndaular bolyp, sarai maŋynan bıraz bankirler ūzap ketken edı. Buderus bas qazynaşy bolǧannan keiın, Riuppel, Garnir, aǧaiyndy Betmandar, Preie, Iordis, Gebgard, Gauk, Vitgenştein, Van Noten, Goll, Ko syndy bank qojaiyndary landgraftyŋ ainalasynan şettetıledı. Saiasi mansabyn paidalanǧan Rotşild syrt qalǧan bank qojaiyndaryna landgraf Vilgelmmen kelıssöz jürgızuge qūmbyl ekenın aityp, sälem joldaidy. Ol landgraf pen bank ielerı arasynda qol qoiylyp bekıtılgen ärbır kommersiialyq kelısımnen bır paiyz janama tabys alyp otyrady.
Maier Amşel Rotşild eŋ ırı qarjylyq mämılenı 1804 jyly jasaidy. Daniia memleketınıŋ qazynasy äbden sarqylǧanyn estıgen Maier landgraf Vilgelmdı dat elıne qaryzǧa nesie beruge keŋes beredı. Ämırşısınıŋ qazynasynda igerılmei jatqan köp qarjynyŋ barynan habardar Rotşild būl ūsynysty oǧan sanaly türde jetkızgen. Alaida bır kedergı paida boldy. Daniia korolı Vilgelmnıŋ tuysqany edı. Tuysqanǧa berılgen nesie – qaitarymsyz aqşa. Maier qulyqqa basty. Ol nesienı landgraftyŋ atynan emes, onyŋ qaramaǧynda būrynnan kele jatqan aty-jönı tanymal bankirlerdıŋ atynan da emes, endı qalyptasyp kele jatqan beimälım Rotşildtıŋ atynan beruge ūsynys tastady. Vilgelm būl ūsynysty qabyldaidy.
Frankfurt pen Kopengagen arasyndaǧy bırneşe ıssapardan soŋ, Daniianyŋ qazynaşylyq bölımıne belgısız bankirdıŋ atynan aqşa jöneltıledı. Alaida köp ūzamai astyrtyn operasiianyŋ qūpiiasy aşylyp qoidy. Basqa bankirler men frankfurttyq saiasatkerler mūny estıp, aşuǧa bulyǧady. Olar Maier Rotşildtıŋ saraidan quyluyn talap etıp, Frankfurttegı şu dat korolınıŋ qūlaǧyna da jetedı. Al Karl Buderus landgrafqa Rotşildtıŋ aqyly men qairaty älı de kerek ekenın aityp, ony sarai ışınde qaldyrady. Buderustyŋ aitqany ras bolyp şyqty. Landgraf Vilgelm Rotşildtıŋ kömegıne älı mūqtaj eken.
1806 jyly batys jaqtan Napoleon Bonapart bastaǧan qalyŋ äsker ortalyq Europaǧa basyp kıredı. Gessen kniazı landgraf Vilgelm Fransiia men Avstriia–Britaniia odaǧy arasyndaǧy soǧysta beitarap saiasat ūstaitynyn mälımdegenımen, bırbetkei fransuz generalynyŋ ondai ekıūşty saiasatqa köŋılı könşımeitın. Bonapart Prussiia äskerın talqandaǧanan keiın, ıle-şala Gessen kniazdıgıne basyp kıredı. Al Vilgelm bır kün būryn bala-şaǧasymen bırge soltüstıktegı Daniiaǧa qaşyp ketedı. Ol keterınde maŋaiyndaǧy uäzırlerımen şūǧyl jinalys ötkızıp, Buderus pen Rotşildke qoimadaǧy jäne jan-jaqta şaşylyp jatqan kapitalyn amanat etıp qaldyrady.
Vilgelmnıŋ qamaldyŋ qoimasynda tyǧuly jatqan aqşalaryn fransuzdar tez tauyp alady. Monarhtyŋ keŋesşısı Karl Buderus Bonapart äskerı basyp alǧan Hessege baryp, fransuz general-gubernatory La Granjben kelıssöz jürgızedı. Dastarqan basyndaǧy kelıssözdıŋ nätijesınde qoimadan alynǧan 1 million frank landgrafqa qaitarylatyn bolyp kelısıldı. Fransuzdar būl qarjy Vilgelm monarhtyŋ kapitalynyŋ azǧantai ǧana bölıgı ekenın bıletın. Şamasy, qoldaryna tüsken oljany qaitara salǧanyna qaraǧanda, qalǧan qarjysyn tez tauyp alamyz dep oilasa kerek.
Napoleon Bonapart özınıŋ qarjy ministrın Vilgelmnıŋ mirasqory etıp taǧaiyndaidy. Būl degenımız, Vilgelmge boryşker Europadaǧy sarai kösemderı men aqsüiekterı landgraftan alǧan qaryzdaryn endı fransuzdardyŋ qarjy ministrıne töleuı kerek. Būǧan deiın Vilgelmnıŋ qarjy şaruaşylyǧyn basqarǧandardyŋ barlyǧy qara tızımge alynsyn dep būiryq etıldı. Sarai qyzmetkerlerınıŋ bükıl dünie mülkı kämpeskelenedı.
M.Rotşildtıŋ bes ūly
Bıraq Rotşildterdıŋ aldyn orau mümkın emes edı. Maier Amşel Rotşild ämırşısıne ūzaq jyl qyzmet etıp jürıp, Europadaǧy korol sarailarymen, ondaǧy qarjygerlermen tamyr bailasyp alǧan bolatyn. Ol kommersiialyq mämılelerdıŋ has şeberıne ainalyp ülgergen ūldaryn boryşkerlerge jūmsap, landgraf Vilgelmge tiesılı bükıl qarjylyq mındettemelerdı satyp alyp otyrdy. Fransuzdar Maier Rotşildten kümändanyp, qaita-qaita tekserıske alǧanymen odan eşteŋe tappady. Getto men qala ortasynda sauda jasap jürgen onyŋ buhgalterlık kündelıgınen de Napoleon saiasatyna qarsy däneme tabylmady. Balalarynan soǧys kezınde aiyrylyp qalǧanyn aityp qaiǧyryp otyrǧan qart kısılerdı köp äurelemesten kerı qaitqan fransuz äskerlerınıŋ ızı suyǧan soŋ, Rotşild jertölenıŋ tabanyna kömıp tastaǧan ekınşı buhgalterlık kündelıgın qolyna alyp, negızgı jūmysyna kırısetın. Ol ömır boiy ışındegı esep-qisaby bır-bırıne ūqsamaityn ekı buhgalterlık kıtapşany qatar paidalanǧan. Rotşild ärıptesterımen hat jazysyp, hat alysqanda idiş, ivrit, nemıs tılınen qūrastyrylǧan arnaiy şifrlar oilap tabady. Özınıŋ atyn Arnold, ämırşısınıŋ atyn Golnştein dep özgertedı. Arnold Golnşteinge jūmys barysyn baiandap otyrdy. Bırneşe ret Daniia şekarasyna jasyrynyp baryp, onymen tıldesıp te ülgeredı.
Ne kerek, bükıl Europaǧa soǧystyŋ otyna oranyp jatqanda Rotşild te, onyŋ ämırşısı Vilgelm de bükıl qūrlyqty jaipaǧan küizelısten küilı şyǧady. Maierdıŋ äbjıl qimylynyŋ arqasynda landgraf kapitalynyŋ derlıgın saqtap qala aldy.
Maier Amşel Rotşild 1810 jyly «Rothschild & Sons» bankın qūrady. Banktegı qarjynyŋ köbı Vilgelmnıŋ aqşasy edı. Äkelı-balalylar zaman tynyştalǧanda onyŋ aqşasyn tügel qaitaryp beredı, al nesie paiyzynan tüsken tabystardy özıne alyp qalady. Onyŋ bes balasy «Rothschild & Sons» bankınıŋ är elderdegı filialdaryn basqardy. Ülken ūl Amşel (Maier Amşeldıŋ öz atymen şatastyrmau kerek, tūŋǧyş balasynyŋ aty da Amşel) Frankfurtta qalady, ekınşı ūl Solomon Venadaǧy filialdyŋ tızgının ūstaidy, üşınşı ūl Natan Londondaǧy şarualardy döŋgeletedı. Ol inenıŋ közınen ötken eptılıgınıŋ, qiyn situasiiada jol tabatyn ailakerlıgınıŋ arqasynda tarihta qalǧan adam. Bes ūldyŋ ışındegı eŋ alǧyry osy. Ortanşy ūly Natan Rotşild turaly keiın keŋırek jazarmyz. Törtınşı ūl Kalman (keiıngı aty Karl) banktıŋ Neapoldaǧy ökılı bolsa, besınşı ūl Iаkob (keiıngı aty Djeims) Parijdegı qarjy saiasatynyŋ bel ortasynda jürdı.
Bes ūl Napoleon Bonapart soǧysy kezınde bükıl Europany aralap, sauda jasap jüre berdı. Qai eldıŋ basşysy bolsyn, saudagerlerge böget jasamauǧa tyrysatyn. Öitkenı qalyŋ būqara men äskerge azyq, kiım-keşek, ydys-aiaq jäne taǧy basqa saudagerlerdıŋ arqasynda keluşı edı.
Ömırınde 200 million frank jinaǧan Maier Amşel Rotşild 1812 jyly 19-qyrküiekte baqilyq bolady.
Tūjyrym: Maier Amşel Rotşildtı para berdı, saiasatqa aralasty, şeneunıkterdı satyp aldy dep aiyptaityndar köp. Onyŋ ülgı aluǧa bolmaityn tūstary bar ekenı ras. Äsırese, kapital äulettıŋ öz ışınde qalu kerek degen piǧyldy alǧa tartyp, onyŋ kındıgınen taraǧan ūldar özderınıŋ nemere qaryndastaryna üilenu kerek dep ösiet qaldyruy bız üşın aqylǧa syiymsyz närse. Degenmen, Maier Rotşildtıŋ bız ülgı qyluǧa tiıs ekı qasietı bar. Bırınşısı, Maierdıŋ öte köp aqşamen jūmys ısteuden qoryqpaityndyǧy. Onyŋ jüregınde qaharly hanzadanyŋ qarjysyn tonatyp alamyn, qūnsyzdandyryp alarmyn, bankrotqa ūşyratyp aluym mümkın ǧoi degen üreiler bolmapty. Rotşildtıŋ būl batyrlyǧy soǧys kezınde tıptı küşıne mınedı. Ekınşısı, Maier kömek sūraudan, basqalarǧa qyzmetın ūsynudan arlanbaǧan. Äu bastan ırı äulettermen, aqsüiektermen serıktes boluǧa ūmtylǧan Rotşild, olardyŋ kez kelgenınıŋ esıgın erkın qaǧypty. Osy ekı qasiet Maier Amşel Rotşildtı gettodaǧy jūpyny satuşydan kniazdıktıŋ bas bankirı därejesıne deiın köterdı. Onyŋ ūrpaqtary älı künge deiın naryqtyq ekonomikanyŋ tızgının qoldaryna ūstap otyr.
Aqan Bırlık
"Adyrna" ūlttyq portaly
