Qūqyqtyq mädeniet – degenımız adamnyŋ jeke basynyŋ qūqyǧyn bıludegı oi örısı, dünietanymy. Qūqyqtyq mädeniettıŋ tıregı – qūqyqtyq tärbiege bailanysty. Būl degenımız adamnyŋ qūqyqqa jäne qūqyqty bıluge baǧyttalǧan qūndylyqtar men ideialar jüiesı. Azamat öz qūqyǧyn bıluı bügıngı taŋda asa maŋyzdy.
Qūqyqtyq mädeniettıŋ negızgı elementterı qandai?
- Qūqyq pen qūqyqtyq normalarǧa degen közqarasty qalyptastyratyn senım
- Qūqyqtyq sauattylyq – negızgı zaŋ erejelerın bılu jäne tüsınu
- Zaŋ talaptaryna säikes keletın praktikalyq äreketter
Qūqyqtyq mädenietke qarama-qaişy ūǧym būl – qūqyq būzuşylyq. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev 15 säuır künı
tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zaŋǧa özgerıs engızdı. Būǧan sebep, el ışındegı otbasylyq-tūrmystyq qūqyq būzuşylyqtardyŋ jiı oryn aluy. Osy oraida aita ketetın jait, qūqyqtyq mädeniettıŋ damuy barysynda qūqyq būzuşylyqqa nemqūraily qaramau – bızdı jarqyn bolaşaqqa jeteleidı. Al būnyŋ negızgı kepılı – tärbie. «Otan otbasynan bastalady» demekşı qūqyqtyq bılımnıŋ qalyptasuy da otbasyndaǧy tärbiege, adamnyŋ aralasatyn qoǧamdyq ortasyna, dostaryna bailanysty boluy mümkın. Otbasynda dūrys tälım tärbiege qanyǧyp ösken adam zaŋǧa qaişy, terıs äreketterge baruy ekıtalai. Sol sebeptı otbasy tärbiesıne de asa köŋıl bölgen jön.
Qazaqstandaǧy qūqyqtyq mädeniet 1991 jyly täuelsızdık alǧannan berı eleulı özgerısterge ūşyrady. Elımızdıŋ ärtürlı aimaqtaryndaǧy qūqyqtyq mädeniettıŋ erekşelıkterın atap aitar bolsaq, Soltüstık jäne Şyǧys aimaqtardaǧy Resei qūqyǧynyŋ tarihi yqpalyna bailanysty qūqyqtyq nigilizmnıŋ joǧary deŋgeiın baiqauǧa bolady. Al, Oŋtüstık jäne Batys öŋırlerde ülkendı syilau men rulyq ǧūryptan körınetın dästürlı qazaq qūqyǧynyŋ aiqyn äserı qalyptasqan. Ortalyq Qazaqstanǧa keler bolsaq, ärtürlı aumaqtardyŋ erekşelıkterın bırıktıretın anaǧūrlym teŋdestırılgen qūqyqtyq mädeniet.
Memleket halyqtyŋ qūqyqtyq sanasyn arttyru maqsatynda türlı şaralardy jüzege asyruda. Mektep pen universitettıŋ oqu baǧdarlamalaryna qūqyqtyq bılım beru jüiesı engızılgen. Qūqyqtyq pänder bastauyş mektepten bastap joǧary oqu oryndaryna deiın bılım berudıŋ barlyq deŋgeiınde oqytylady. Būl qūqyqtyq bılımnıŋ negızın qalap, qūqyqtyq sanany jastaiynan qalyptastyruǧa mümkındık beredı.
Sonymen qatar osy qūqyqtyq bılımnıŋ deŋgeiın köteru maqsatynda el ışınde türlı seminarlar men türlı ıs-şaralar ūiymdastyrylady. Oǧan qosa, qūqyqtyq bılım beru jüiesın qūru üşın memlekettık organdar, qoǧamdyq ūiymdar jäne būqaralyq aqparat qūraldary broşiuralar, plakattar, teleradio habarlary, internet-resurstar jäne oqu ıs-şaralary arqyly qūqyqtyq aqparatpen halyqty habarlandyryp otyrady.
Qūqyqtyq mädeniettı tek qana qūqyqpen şektelıp qalǧan dünie retınde qaramai, bız ony ruhani jäne ūlttyq tūrǧydan da qalyptastyruymyz qajet. Mūnyŋ barlyǧy bır-bırımen özara tyǧyz bailanysta boluǧa tiıstı. Qūqyqtyq mädeniet – memleket pen qoǧamnyŋ maŋyzdy elementı bolǧandyqtan, būl qoǧamdaǧy adamdar arasyndaǧy qatynastardy jäne olardyŋ memleketpen özara äreketın retteitın qūqyqtyq bılımderdıŋ, senımderdıŋ, qūndylyqtardyŋ, mınez-qūlyq normalary men erejelerınıŋ jiyntyǧy.
Qūqyqtyq mädeniettı damytu – būl barlyq müddelı taraptardyŋ: memleket, azamattyq qoǧam, oqu oryndary men būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ qatysuyn talap etetın üzdıksız prosess. Bırlesken küş-jıger arqyly ǧana zaŋdy qūrmetteitın ädıl qoǧam qūra alamyz!
Aigül Mūratqyzy
Basqalarmen bölıse
otyryŋyz
