Jýyrda Astanada QR Memlekettik keńesshi Erlan Qarın bir top jýrnalıstermen kezdesip, Atyraýdaǵy III Ulttyq quryltaıda kóterilgen máselelerdiń iske asý barysyn baıandady.«Ulttyq quryltaı eldik máselelerdi talqylaıtyn alańǵa aınalyp keledi» dedi sóz basynda Erlan Tynymbaıuly.
Ortalyq Azııada, týystas elderdiń ishinde Ulttyqquryltaı is-sharasy qyrǵyz elinde de jolǵa qoıylǵan eken. Alaıda olarda ataýly aýqymdy is-sharadan soń naqty atqarylatyn jumystar mehanızmi jolǵa qoıylmaǵanǵa uqsaıdy. Ol jaǵynan alǵanda Qazaqstan tájirıbesi áldeqaıda utymdy ekeni ańǵarylady. Mysaly, Ulttyq quryltaı músheleri is-sharadan birneshe aı buryn mınıstrlermen, basqa da laýazymdy tulǵalarmen kezdesip máselelerdi aldyn ala aıtady. Óz kezeginde memlekettik organdar bul usynystardy pysyqtap, óz pozıııalaryn aıqyndaıdy. Júrgizilgen jumystar nátıjesinde, álbette, qabyldanatyn zań jobalary, osydan iske asatyn baǵdarlamalar, atqarylatyn is-sharalar tizimi, jospary bekitiledi. Bul kúnde jyl boıyna atqarylatyn jumystar qyzý júrip jatyr.
Atyraýda ótken Ulttyq quryltaıdyń nátıjesi boıynsha bıyl jyl sońyna deıin 9 zań jobasy qabyldanbaqshy. Osy kúni onyń 3-eýi qabyldandy. Atap aıtqanda, «Áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri jónindegi túzetýler», «Shegýge kelmeıtin temeki ónimderi men veıpterge tyıym salý jónindegi túzetýler», «Memlekettik nagradalar týraly túzetýler» dep atalatyn zań jobalary qabyldandy.
Endi aldaǵy ýaqytty «Oıyn bıznesi, lotareıa qyzmeti jáne lýdomanııa máseleleri jónindegi túzetýler», «Esirtki óndirýshileri men tasymaldaýshylardyń jaýapkershiligin saralaý jónindegi túzetýler», «Vandalızm jáne tabıǵı obektilerdi qorǵaý jónindegi túzetýler», «Onomastıka máseleleri týraly túzetýler», «Arheologııa salasyndaǵy túzetýler» dep atalatyn zań jobalary kúshine enedi. Oǵan deıin ataýly zań jobalary boıynsha qyzý pikir-talastar, talqylaýlar ótýde.
«Daýly taqyryptardyń biri – onomastıka salasy. Áli kúnge belgili bir júıe, reti joq. Rýshyldyq pen jershildik kórinisteri jıi baıqalady. Aýyl, kóshe ataýly tek kisi esimderinen turmaýy kerek. Táýelsizdik, Dostyq sııaqty qasterli uǵymdar da nasıhattalýy kerek. Búginde sol jaǵy qalyp barady.» deıdi Erlan Qarın.
Ulttyq quryltaıda kóterilgen máselelerdiń biri – mektep jasyndaǵy balalardyń boıyna sińiriletin qundylyqtar. Ol qandaı qundylyqtar bolýy múmkin? Otanshyldyq, ulttyq tárbıe, bilim, eńbekqorlyq, kórkem minez jáne taǵy basqa. Álgindeı qundylyqtardy balalardyń boıyna sińiretin tujyrymdama qabyldanyp, ádis-tásilderi oılastyrylyp, ádistemesi jasalsa, qandaı keremet bolar edi.
Túıitkildi máselelerdiń birshamasy arheologııa salasyna qatysty. Arheologııalyq nysandar túrli jer baılyǵyn qazýmen aınalysatyn kenishterdiń ıeleri, ǵımarat jáne jol qurylys salasykompanııalary tarapynan zııan shegýde. Buǵan deıin Almaty oblysyndaǵy Arqarly petroglıfterin óz tarıhyna nemquraıly qaraıtyndar qurylys materıaldary retinde buzyp alyp ketip jatqany týraly aqparattar tolyssyz shyqqan edi.
«Túrli qurylys nemese qazba jumysy kompanııalary ózderi basqa atpen arheologııalyq zertteý ortalyqtaryn ashyp alyp, tarıhı nysanda jumys isteýge óz-ózderine ruqsat berip keldi. Arheologııa máselelerine arnalǵan zań jobasy aıasynda mundaı keleńsizdikterge tosqaýyl qoıylady» deıdi Memlekettik keńesshi.
Rasynda, arheologııa týraly zań qabyldanatyn bolsa, mundaı máselelerge núkte qoıylar edi.
Kezdesý barysynda keıingi jyldarda anyqtalǵan jańa derekter negizinde Qazaqstan tarhynyń 7 tomdyǵy jazylyp jatqany tilge tıek etildi. Bul jobaǵa 5 ǵylymı ınstıtýt, 250-den astam otandyq, 60-tan astam sheteldik ǵalym jumyldyrylyp otyr.
Taǵy bir súıinshi jańalyq, Joshy han týraly 6 serııalyq derekti-dramalyq telehıkaıa túsirilmek. Altyn Orda ımperııasynyń damý kezeńderine tuspa-tus keletin Joshy han ómiri týraly telehıkaıa túsirilimi osy jyly kúzde bastalmaq.
2024 jyly Joshy ulysynyń qurylǵanyna 800 jyl tolady. Ataýly joba memlekettigimizdiń san ǵasyrlyq tarıhyn kórermen sanasyna sińiretin týyndy bolmaq.
