Sandyǧy joq üide ne bolmaitynyn bılesız be? Senesız be? Bızdıŋ üide qaiyŋ aǧaşynan jasalǧan, syrtynan temır qaptalyp, mys japsyrmamen oiu-örnekter salynǧan 6 bırdei sandyq bar. Bır sandyqtyŋ tömengı jaǧyna ülken aǧamnyŋ esımı jazylǧan. Būl könergen zattar bır bölmenı menşıktep tūr. Aptasyna bır ret kırıp kılemın tazalap, edenın sürtıp qoimasaq, basqa künderı jan balasy kırmeidı. Ötkende üide kışıgırım jöndeu jūmystary jürgızılgende jeŋgem ekeumız bölmelerdıŋ ornyn auystyryp özgerıs jasaǧymyz keldı. Ata-anam demalysqa ketken-tūǧyn. Olardyŋ keluıne tosyn syi jasamaqşy boldyq. Söitıp anamnan basqany qyzyqtyrmaityn älgı sandyqtardy süirep jürıp jertölege tüsırdık. Altauynyŋ da ışı tola, auyr, esıgınde qara qūlyp tūr. Ol bölmege jeŋgemnıŋ jatyn bölmesındegı zamanaui ülgıde jasalǧan sandyqtaryn şyǧaryp, jüktı jinadyq. Bır jūmadan soŋ kelgen anam tosynsyiymyzdyŋ tas talqanyn şyǧardy. Tez arada sandyqty öz ornyna alyp keluımızdı tapsyrdy. Men de, jeŋgem de sebebın sūramai aitqanyn ıstedık. Keşkısın aşuy basylǧan soŋ män-jaidy sūraǧanymyzda mynadai qyzyq mälımetterge qanyq boldyq. «Ainalaiyndarym-au» dep bastady äŋgımesın...
– Qandai ana bolsa da ūzatyp jatqan qyzyna mındettı türde sandyq alady. Būryndary 2 ülken, 1 kışkentai sandyq beretın. Ülken sandyqtyŋ bıreuıne jük salatyn, ekınşısıne kiım-keşek salatyn da, kışısıne şai, tättıler, kämpit sekıldı zattardy salatyn. Jaŋa kelınnıŋ jügın köruge auyldaǧy bükıl äielder jinalatyn. «Sandyq aşar» saltyn jasap, kelın tüsırgen üi dastarhan jazatyn. Sandyq aşatyn kısıge de qyzdyŋ anasy arnaiy mata salatyn. Būl syidy aludyŋ özıne auyl äielderı talasady. Kelınnıŋ artynan kelgen jüktı maqtasa jaŋa qūdaǧidyŋ mereiı ösedı, synasa kelın qamyǧyp qalatyn. Qyzynyŋ qamyqpauyn, renjımeuın qalaǧan ana sandyq beruge ūmtylady. Qyz üşın eŋ qadırlısı de, kielısı de sandyq bolady. Baiqasaŋdar sandyq pen besıktı qanşa tozsa da syrtqa şyǧarǧam joq. Būl qasiettı zattar anamnyŋ közı, ışındegı zattar jastyq şaǧymnyŋ estelıgı. Sondyqtan da közımnıŋ qaraşyǧyndai saqtaimyn. Közım ketken soŋ ne ısteseŋder öz erıkterıŋde. Al qazırşe eşqaisysyŋ tiısuşı bolmaŋdar, - dedı anam közıne jas alyp.
İä, sandyqtyŋ qazaq üşın maŋyzy zor. Ony ärbır üidıŋ törınen oryn alǧan sandyqtar-aq sairap aityp tūrǧandai. Sız üiıŋızdegı nemese jertöleŋızdegı sandyqtyŋ ışın aşyp körıŋızşı. Joq degende şapan men mata tabasyz. Būrynǧy äjelerımız, apalarymyz «quys üiden qūr şyqpa» degendı qatty ūstanǧan. Sol üşın de sandyqty mataǧa, sülgıge, kümıs jüzık pen bılezıkke toltyrǧan. Onyŋ ışınen bata bergen aqsaqalǧa şapan, as jeuge kelgen qūdaiy qonaqqa köilek, süiınşı sūrap kelgen balaǧa bala köilek, qūdaǧa kiıt tabylady. ...Sandyqtyŋ iısınıŋ özı bala künıŋdı köz aldyŋa keltıredı. Qonaqqa baratyn kezde anamyz sandyqty aşyp jıberıp, bır matany suyryp alatyn da bır tünnıŋ ışınde ädemı köilektı tıgıp bere qoiatyn. Jaŋa kiım kigenge mäz bolyp, qydyratynbyz. Sandyqtyŋ özı jai uaqytta aşylmaidy. Sandyq aşylǧan künı üige qonaq keledı nemese özımız qonaqqa baramyz. Eŋ qūndy zattarymyz sandyqta saqtalatyn. Qatar tızılgen sandyq tūrsa, onyŋ üstınde iın tıresken tösek jinalsa keremet emes pe?! Qazırgı jastar keletın qonaqqa körpeşe tösegenımen, jatatyn kezde tösek jetkıze almai abdyrap qalady. Mūny qala tūrmaq, auyldan da körıp jürmız. Üiıne 4-5 kısı kelse körşı-qolaŋnyŋ körpeşesıne jügıretın körşılerımız de joq emes. Sandyq üiıŋe syn bolmaidy, kerısınşe sän bolady. Sandyǧy bar üige qūt kıredı, bereke bolady. Al bügınde sandyqtyŋ ornyn şifonermen almastyrǧandardy da körıp jürmız. Eh, mūny tüsınetın jastar qaida?!, - dep kürsındı anam. Myna äreketımmen anamnyŋ balalyǧyn ūrlaǧanyma, jüregın auyrtyp, renjıtkenıme qatty ökındım.
Asyl Arman
"Adyrna" ūlttyq portaly
