94 jyl būryn. Alaş qozǧalysynyŋ 20-dan astam müşesı jazalanǧan

2541
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2019/10/alash-2-960x500.jpg?token=f969799997995aee898df129921f4ef4

Osydan 94 jyl būryn, 1930 jyly 20 säuır  BMSB (Bırıkken memlekettık saiasi basqarma-OGPU) «üştıgınıŋ» şeşımımen Alaş qozǧalysynyŋ Mūhamedjan Tynyşbaev bastaǧan 20-dan astam müşesı jazalanǧan bolatyn.

Osy toppen bırge ıstı bolǧan Mūhtar Äuezov, Uälihan Omarov, Bıläl Süleev, Älımhan Ermekov aldyn ala tergeu kezınde türmede otyrǧan uaqyty esepke alynyp, bosatyldy.

Olar audarylyp barǧan jerlerınde saiasi senımsız adamdar retınde OGPU organdarynyŋ baqylauynda boldy.

Aita keteiık, būǧan deiın jazuşy Mūhtar Äuezovtıŋ nege quǧyndalǧany turaly jazǧan edık.

Osyndai ūlt ziialylarynyŋ basyna kün tuǧan şaqta Mūhtar Alaş ziialylary ūstanǧan ideiadan auytqyǧan joq. Kerısınşe ūlt ziialylarynyŋ kötergen äleumettık mäselelerın odan ärı jalǧastyryp, maqalalary arqyly ükımetke jetkızuge tyrysyp, olardyŋ bılıktılıgın, bılımdılıgın, ideialaryn ūlttyq müddege qoldanudy jön sanady. Qazaq mädeni-aǧartu salasyna jastardy tarta otyryp, qazaq maman kadrlaryn daiarlaudy qoldady. Qazaq jastary arasynda türlı mädeni ıs-şaralar ūiymdastyryp, Semeide drama teatrynyŋ ırgetasyn qalap, äleumettık jaǧdaiǧa bailanysty pesalaryn qoiyp, el aralap, qarapaiym halyqtyŋ tamaşalauyna mūryndyq boldy.

Degenmen ükımettıŋ ūzyn qūryǧy Mūhtardy da jaiyna qaldyrmady. 1930 jyly onyŋ üstınen alaşşyl, ūltşyl retınde ıs qozǧalyp, tūtqyndalady. Oǧan tıkelei türtkı bolǧan 1930 jyldyŋ 1 qazanynda Almatyda ötken qalalyq partiia belsendılerınıŋ jinalysynda «alaşşyl, ūltşyl, säduaqasovşyl» dep aiyptaǧan Qazaq ölkelık komitetınıŋ hatşysy F. Goloşekinnıŋ baiandamasy edı. Osy negızde Mūhtarǧa taǧylǧan 58 baptyŋ 7,11-tarmaqtaryndaǧy aiypta «Alaşşyl kontrrevoliusiiaşyl közqarasta bolyp, patriia qatarynyna kırıp aldy, ūltşyldyq äreketter jasady» delınıp, qylmysyn betıne basuǧa tyrysty. Söitıp oǧan «alaşşyldarmen bırge astyrtyn ūiym qūryp keŋestık bilıkke qarsy şyqty, baişyl-ūltşyl közqarasta bolyp, feodaldyq ömırdı därıptedı»  degen aiyptar taǧyldy.

1932 jyly 20 säuırde QAKSR OGPU-dyŋ uäkılettı töraǧasy Karuskiige jazǧan hatynda özınıŋ ädebi jäne zertteuşılık qyzmet jolynyŋ keide tıptı Qazaqstandaǧy mädeni revoliusiianyŋ joly men ūmtylysyna qarsy boldy degen qorytyndyǧa kelgendıgın jaza otyryp, özınıŋ «Eŋılık-Kebek», «Qaraköz» siiaqty şyǧarmalarynda būrynǧy ömırdı kökseu bar ekendıgın, keŋestık jastardyŋ sana-sezımıne kereǧar äser tudyruy mümkındıgın, «Taŋ», «Şolpan» jurnaldarynda özınıŋ revoliusiiaǧa deiıngı qazaq ädebietınıŋ jolyna qatysty ideologiialyq tūjyrymdary revoliusiialyq jyldar men revoliusiialyq qoǧamnyŋ äleumettık tapsyrysyna säikes kelmeitındıgın, būl qatelıkter qazaq aqyny Abai Qūnanbaev turaly şyǧarmalaryndaǧydai keiıngı zertteulerınde de joiylmaǧanyn moiyndady. Ol sonymen qatar «Alqa» platformasyna qatysty oiyn da qatelıkke jatqyzyp,  aldaǧy uaqytta Qazaqstandaǧy mädeni revoliusiianyŋ tabysqa jetu jolyna kedergı bolmauǧa uäde berıp, kerısınşe, onyŋ tabysty jüruıne yqpal etetının senım bıldırdı.

Pıkırler