Qanat Bozymbaevtyń jańa qyzmetke taǵaıyndalýynyń astarynda ne jatyr? Premerdiń orynbasary retinde alǵashqy jınalysqa qatyspaǵan ol ózin shıraq sheneýnik retinde kórsete bastady. Sarapshylar bul taǵaıyndaýdyń san qyrly ekenin aıtady.
Qanat Bozymbaevtyń 31 naýryzda aıaq astynan Úkimet basshysynyń kezekti, jetinshi orynbasary bolyp taǵaıyndalýy tasqyn sýdyń tasasynda qaldy. Áıtpese, atalǵan tulǵanyń Oljas Bektenov basqaratyn mınıstrler kabınetiniń múshesi bolyp shyǵa kelýiniń ózindik mańyzy bar sııaqty. Ol jańa taǵaıyndaýǵa deıin prezıdent keńesshisi bolǵan.
Qanat Bozymbaev jetekshilik etetin salalardyń ishinde tótenshe jaǵdaı men sý máselesi erekshe atalady. Ol ózi taǵaıyndalǵannan keıingi Úkimettiń alǵashqy otyrysyna qatyspaı, birden sý tasyǵan aımaqqa saparlady. Onyń Aqmola oblysyn aralaý kezinde taraǵan vıdeo-kórinisterde onyń halyqpen kezdesýde ózin óktem ustaǵany baıqalady.
Qańtarda dıalogqa shyqsa da jurtty «tyńdata» almaǵan Qanat Aldabergenuly aldaǵy ýaqytta ne tyndyrady? Jalpy Qanat Bozymbaevtan ne kútemiz?
«ÚMITTENIP KÚTÝDEN ShARShADYQ»
Saıasattanýshy Qazybek Beısebaev Qanat Bozymbaevty minezdi ári tájirıbeli basshy ekenin moıyndaıdy. Alaıda ol Úkimettiń jumysyn jandandyryp jiberý bir adamnyń qolynan kelmeıtinin eskertti.
- Qanat Bozymbaev – úsh oblysty basqaryp, mınıstr bolǵan adam. Biraq ol Qańtar oqıǵasynan keıin kórinbeı ketip edi. Endi ony sý tasqyny jáne taǵy basqa máselemen aınalysady dep vıe-premer etip taǵaıyndady. Ol endi qandaı jumyskórsete alady? Bul taǵaıyndaý bizdiń elde kadrlyq krızıstiń bar ekenin kórsetti. Keshe jumystan bosatqan adamyn qaıtadan qyzmetke alyp jatyr. Jambyl, Pavlodar jáne Almaty oblysyn basqaryp, Energetıka mınıstri bolǵanda onyń jetistigin estidik pe? Óz basym ol istegen mańyzdy sharýany estegen joqpyn. Ol kádimgi joǵarydan alǵan tapsyrmany oryndaıtyn Qazaqstannyń qalyptasqan sheneýnigi, - deıdi Qazybek Beısebaev.
Ol tapsyrmany qandaı dárejede oryndaýy múmkin? Bul týraly saıasattanýshy naqtylyq joǵyn aıtady.
- Onyń tapsyrmalardy qaı deńgeıde oryndaǵanyn bilmeımin. Sebebi ol bul týraly eshkimge esep bermeıdi. Joǵary jaqqa «Bárin qatyrdyq» dep esep beredi de, onyń nátıjesin biz bilmeımiz. Shynyn aıtqanda, Qanat Boyzmbaevtyń vıe-premer bolǵanynan asa bir úmit kútip otyrǵan joqpyn. Byltyr Sý jáne ırragaııa mınıstrligin quryp, Nurjan Nurjigitovty atalǵan mınıstrlikke ákeldi. Sonyń aıaǵy ne boldy? Búkil eldiń topan sý basyp ketti emes pe? Shynyn aıtqanda úmittenip, kútýden sharshadyq. Senim joq, - dedi saıasattanýshy Qazybek Beısebaev.
«SKLIaRDAN SYRǴYǴAN JAÝAPKERShILIK»
Májilis depýtaty Ermurat Bapı Qazybek Beısebaev sekildi tym qatty túńilip otyrǵan joq. Áıtse de ol Qazaqstan saıasatynda jeke tulǵalar eshteńe sheshe almaıtynyn jasyrmady.
- Degenmen, ol tájirıbeli menedjer retinde aımaqtardy, mınıstrlikti basqarǵan jáne óziniń adýyndy minezi bar. Maman retinde nátıje kútýge bolady. Eń bastysy qatań talap qoıyp, topan sýdyń zardaptaryn joıý jóninde máseleni jolǵa qoıý kerek, - deıdi ol.
Sondaı-aq depýtat Úkimet basshysynyń 7 birdeı orynbasarynyń bolýyna baılanysty pikir bildirdi.
- Negizi jıyrma mıllıon halqy bar qazaqtar úshin 7 vıe-mınıstrdiń bolýy qanshalyqty ózin-ózi aqtaıtynyn bilmeımin. Meniń oıymsha, ol qazirgi ýaqytta qalyptasqan qajettilikten týdy ma degen oıym bar. Basshylyq kadrdy jelqaryndaı úrleı bergennen esh nátıje shyqpaıdy. Eń bastysy memlekettik basqarý júıesin ózgertý kerek. Osy turǵyda ózgerister bolsa, nátıje kútýge bolar edi. Vıe-premerlerdiń sanyn kóbeıtkennen odan nátıje shyǵady dep oılamaımyn. Biraq qazirgi topan sýǵa qatysty bir adamǵa jaýapkershilik júktep, sodan suraý bolyp turǵan sekildi. Sondyqtan da bul ózin-ózi aqtaıtyn sheshim shyǵar. Negizi osy máselege Roman Sklıardyńjaýapkershiligi bolýy kerek edi. Biraq, olardy Bozymbaevtyń taǵaıyndaýymen jaýapkershiliktiń barlyǵyn syrǵytyp, basqa bir laýazymdy azamatqa aýdaryp tastaǵan sııaqty kórinedi, – dedi ol.
PERSPEKTIVALY PREMER
Qazybek Beısebaev Úkimet basshysyna 7 birdeı orynbasar bekitilýi tym kóp ekenin aıtady. Sarapshy ary ketse 2-3 orynbasar bolsa jetetinin eskertti.
- Shyny kerek, men qazir bolyp jatqan kóp dúnıeni túsinbeımin. Kezinde Shveıarııada Qazaqstannyń elshiliginde jumys istegenmin. Bir qyzyǵy olarda nebári 7 mınıstrlik bar. Al mınıstrlikterdiń basshylary kezekpen prezıdent bolady. Al bizde premerdiń 7 orynbasarynyń bolýy sumdyq jaǵdaı. Ókinishke qaraı bizde bári de bastyq bolýǵa umtylady, - deıdi ol.
Byltyr Álıhan Smaıylovtyń ornyna kim premer bolady degende Qanat Bozymbaevtyń aty atalǵan. Qazybek Beısebaev onyń Úkimet basshysy bolýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmaıdy.
- Qanat Bozymbaevty premer-mınıstr etýge daıyndap jatqan shyǵar. Qazirgi premerdi jas bolǵannan keıin isker bolatyn shyǵar dep oılaǵanmyn. Jemqorlyqqa qarsy mekemeniń basqarǵan soń elde tártip ornata ma degen úmitboldy. Al onyń birinshi sheshimi saǵat beldeýin ózgertý boldy. Árıne saǵatty ózgertý Álıhan Smaıylovtyń kezinde bastalǵan bolatyn. Biraq Oljas Bektenov halyqpen nege sanaspaıdy? Meniń oıymsha, aldaǵy jazda Qanat Bozymbaev premer-mınıstr bolatyn shyǵar. Ony bekerden beker Úkimetke ákelgen joq, – dedi ol.
Ermurat Bapı da Qanat Bozymbaevtyń Úkimet basshysy bolýy múmkin ekenin aıtyp qaldy. Alaıda ol vıe-premerdiń premer bolýy úshin 2-3 jyl kerek ekenin eskertti.
- Qanat Bozymbaevty osy orynǵa taǵaıyndaýdaqazir úkimettiń bedelin arttyrý maqsaty bar sııaqty. Óıtkeni, bizge qalaı bolǵanda da úkimette tompıyp-tompıyp otyrǵan vıe-premerler qajet emes. Talap qoıatyn, óziniń menedjerlik bilimimen birge minezdi azamattar kerek. Eldegi ózgeristerge, reformaǵa batyl baryp, jaýapkershilikti moınyna alatyn, máseleni joǵaryǵa siltep, joǵarydan buıryq kútip otyratyn emes, ózi sheshim qabyldaı alatyn, ekonomıkalyq sektordy moınyna alatyn menedjerler kerek. Osy turǵydan kelgende, Bozymbaevtyń pozıııasy aldaǵy ýaqytta kúsheıedi dep oılaımyn. Bálkim, eki-úsh jyldan keıin ol qazirgi baǵytynan taımasa, premer-mınıstr bolýy da ǵajap emes. Bizdiń eldegi qalyptasqan klandyq júıe boıynsha, Bozymbaevtyń premerlikke kandıdatýrasynyń aktýaldyǵy týyp tur dep oılaımyn, – dedi ol.
«SATYP KETPEITIN TULǴA»
Úkimet jaqta qalyptasqan jaǵdaı depýtattyń boljaýynsha, bylaı óristeıtin sııaqty.
- Meniń oıymsha, bıyl Bektenovti premerlikke taǵaıyndaýdaǵy maqsat – jemqorlyqty joıý, sodan soń ekonomıkadaǵy qylmyspen kúresý, aktıvterdi qaıtarý proesi bolý kerek. Negizi, Bektenov ekonomıkany basqarý menedjeri emes. Ol – quqyq mamany. Oblystyq, mınıstrlik deńgeıde úlken sharýashylyqty basqarmaǵan. Tek qana quqyq qorǵaý salasyn basqarǵan. Meniń oıymsha, qalaı bolǵanda da úkimet basynda Qajygeldın, Balǵynbaev sııaqty jaýapkershilikti moınyna alatyn jáne reformalardy júrgizýge yqpal etetindeı minezdi menedjerler kerek. Muǵalim sııaqty ádep saqtap úndemeı otyrǵan menedjerdenqaramaǵyndaǵy mınıstr men ákimder esh qaımyqpaıdy, - deıdi ol.
Ermurat Bapı máseleniń bir ushyn eks-prezıdent Nazarbaev tusynda qalyptasqan klandyq júıemen baılanysty ekenin aıtady.
- Qalaı bolǵanda da sońǵy 30 jyldaǵy ekonomıkalyq, saıası turǵyda basqarý júıesinde osyndaı klandyq tártip ornaǵan. Áý basta, ıaǵnı 1990 jyldardyń aıaǵy men 2000 jyldardyń basynda basqarý salasy sál basqa bolatyn. Máselen, úkimetti bir klannyń ókili basqarsa, Parlamentte taǵy bir toptyń ókili basshy boldy. Iaǵnı ártúrli aımaqtyń azamattary balans saqtap basqarý júıesi boldy. Biraq, sońǵy 7-8 jyldyń, tipti 10 jyldyń ishinde bul balans buzyldy. QazirPrezıdent ózine senimdi, adal, qazaqsha aıtqanda satyp ketpeıtin tulǵalardy izdeýge májbúr. Sebebi, elde qalyptasqan ereje osyǵan ákeldi, – dedi ol.
Qazaqstan Táýelsizdik alǵannan beri Úkimette 13 premer-mınıstr aýysqany belgili.
BOZYMBAEVTYŃ DÁÝRENI JÁNE ÁÝLET PEN DÁÝLET
Qanat Bozymbaev – buǵan deıin túrli daýly oqıǵalarymen este qalǵan sheneýnik. Naqtyraq aıtsaq, ol 2014 jyly Pavlodar oblysyn basqarǵanda onyń uly Dáýren Aldabergen «qyz zorlady» dep aıyptaldy, sońynan kýágerge aınaldy. «Versııa» gazeti bul oqıǵanyń Pavlodar oblysy ákiminiń rezıdenııasynda bolǵanyn jazdy. Al 2018 jyly ol Energetıka mınıstrligin basqarǵan kezde bir emes, úsh birdeı orynbasary jemqorlyq isi boıynsha tutqyndaldy. Áıtse de keıin olarǵa taǵylǵan aıyptardyń barlyǵy alynyp tastaldy. Sondaı-aq ol Qańtar oqıǵasy kezinde Talqyqorǵanda «tyńda...» dep kópti balaǵattap, basy daýǵa qaldy. Sol kezde Almaty oblysyn basqarǵan ol halyqtyń aldyna shyǵyp, mán-jaıdy túsindirýge tyrysqan sanaýly ákimniń biri boldy.
Qanat Bozymbaevtyń esimi bıznestiń basqa túrlerin bylaı qoıǵanda, munaı salasynda da atalyp qalady. Onyń uly Dáýren Aldabergen benzındi kóterme saýdamen satatyn «Dostyq Marketıng» jáne «LD Trading» JShS kompanııasyna ıelik etedi. Sońǵy kompanııa 2022 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda 4,7 mlrd teńge salyq tólegen. «LD Trading» JShS klıentteriniń tizimine «Gazprom Neft - Qazaqstan» JShS, «Gelıos» JShS, «Pegas» janarmaı quıý stanııalary jelisi, «Qostanaınefteprodýkt» JShS, «Jańa gaz stansasy» JShS, «Oıl» JShS, «Premıým Treıd» jáne «PetroPraım» JShS kiredi.
Sondaı-aq Qanat Bozymbaevtyń uly «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy prezıdıýmynyń tóraǵasy Raıymbek Batalovtyń otbasymen birge kóterme jáne bólshek saýda jáne úı-jaılardy jalǵa berý jáne qosalqy jalǵa berý salasyndaǵy «AlcoVito» JShS kompanııasyna ıelik etedi. Bul az deseńiz, Dáýren Aldabergen kóterme saýdamen aınalysatyn Sirius Minerals kompanııasynyń ıesi.
Qanat Bozymbaevtyń taǵy bir týysy Mádına Aldabergenovanyń «Qaıyńdy», «Ski spirit», «MK Construction» jáne «ORION TRAIDING» tárizdi kompanııalarda úleske ıe ekeni aıtylady.
Munyń bári bolashaǵynan «zor úmit kúttirgen» fýnkıonerdiń repýtaııasyna qanshalyqty áser etedi, qazirgi qoǵamda bul týraly aıtý qıyn.
Shynar Aqjanqyzy
