Qanat Bozymbaevtyŋ jaŋa qyzmetke taǧaiyndaluynyŋ astarynda ne jatyr? Premerdıŋ orynbasary retınde alǧaşqy jinalysqa qatyspaǧan ol özın şiraq şeneunık retınde körsete bastady. Sarapşylar būl taǧaiyndaudyŋ san qyrly ekenın aitady.
Qanat Bozymbaevtyŋ 31 nauryzda aiaq astynan Ükımet basşysynyŋ kezektı, jetınşı orynbasary bolyp taǧaiyndaluy tasqyn sudyŋ tasasynda qaldy. Äitpese, atalǧan tūlǧanyŋ Oljas Bektenov basqaratyn ministrler kabinetınıŋ müşesı bolyp şyǧa keluınıŋ özındık maŋyzy bar siiaqty. Ol jaŋa taǧaiyndauǧa deiın prezident keŋesşısı bolǧan.
Qanat Bozymbaev jetekşılık etetın salalardyŋ ışınde tötenşe jaǧdai men su mäselesı erekşe atalady. Ol özı taǧaiyndalǧannan keiıngı Ükımettıŋ alǧaşqy otyrysyna qatyspai, bırden su tasyǧan aimaqqa saparlady. Onyŋ Aqmola oblysyn aralau kezınde taraǧan video-körınısterde onyŋ halyqpen kezdesude özın öktem ūstaǧany baiqalady.
Qaŋtarda dialogqa şyqsa da jūrtty «tyŋdata» almaǧan Qanat Aldabergenūly aldaǧy uaqytta ne tyndyrady? Jalpy Qanat Bozymbaevtan ne kütemız?
«ÜMITTENIP KÜTUDEN ŞARŞADYQ»
Saiasattanuşy Qazybek Beisebaev Qanat Bozymbaevty mınezdı ärı täjıribelı basşy ekenın moiyndaidy. Alaida ol Ükımettıŋ jūmysyn jandandyryp jıberu bır adamnyŋ qolynan kelmeitının eskerttı.
- Qanat Bozymbaev – üş oblysty basqaryp, ministr bolǧan adam. Bıraq ol Qaŋtar oqiǧasynan keiın körınbei ketıp edı. Endı ony su tasqyny jäne taǧy basqa mäselemen ainalysady dep vise-premer etıp taǧaiyndady. Ol endı qandai jūmyskörsete alady? Būl taǧaiyndau bızdıŋ elde kadrlyq krizistıŋ bar ekenın körsettı. Keşe jūmystan bosatqan adamyn qaitadan qyzmetke alyp jatyr. Jambyl, Pavlodar jäne Almaty oblysyn basqaryp, Energetika ministrı bolǧanda onyŋ jetıstıgın estıdık pe? Öz basym ol ıstegen maŋyzdy şaruany estegen joqpyn. Ol kädımgı joǧarydan alǧan tapsyrmany oryndaityn Qazaqstannyŋ qalyptasqan şeneunıgı, - deidı Qazybek Beisebaev.
Ol tapsyrmany qandai därejede oryndauy mümkın? Būl turaly saiasattanuşy naqtylyq joǧyn aitady.
- Onyŋ tapsyrmalardy qai deŋgeide oryndaǧanyn bılmeimın. Sebebı ol būl turaly eşkımge esep bermeidı. Joǧary jaqqa «Bärın qatyrdyq» dep esep beredı de, onyŋ nätijesın bız bılmeimız. Şynyn aitqanda, Qanat Boyzmbaevtyŋ vise-premer bolǧanynan asa bır ümıt kütıp otyrǧan joqpyn. Byltyr Su jäne irragasiia ministrlıgın qūryp, Nūrjan Nūrjıgıtovty atalǧan ministrlıkke äkeldı. Sonyŋ aiaǧy ne boldy? Bükıl eldıŋ topan su basyp kettı emes pe? Şynyn aitqanda ümıttenıp, kütuden şarşadyq. Senım joq, - dedı saiasattanuşy Qazybek Beisebaev.
«SKLIаRDAN SYRǦYǦAN JAUAPKERŞILIK»
Mäjılıs deputaty Ermūrat Bapi Qazybek Beisebaev sekıldı tym qatty tüŋılıp otyrǧan joq. Äitse de ol Qazaqstan saiasatynda jeke tūlǧalar eşteŋe şeşe almaitynyn jasyrmady.
- Degenmen, ol täjıribelı menedjer retınde aimaqtardy, ministrlıktı basqarǧan jäne özınıŋ aduyndy mınezı bar. Maman retınde nätije kütuge bolady. Eŋ bastysy qataŋ talap qoiyp, topan sudyŋ zardaptaryn joiu jönınde mäselenı jolǧa qoiu kerek, - deidı ol.
Sondai-aq deputat Ükımet basşysynyŋ 7 bırdei orynbasarynyŋ boluyna bailanysty pıkır bıldırdı.
- Negızı jiyrma million halqy bar qazaqtar üşın 7 vise-ministrdıŋ boluy qanşalyqty özın-özı aqtaitynyn bılmeimın. Menıŋ oiymşa, ol qazırgı uaqytta qalyptasqan qajettılıkten tudy ma degen oiym bar. Basşylyq kadrdy jelqaryndai ürlei bergennen eş nätije şyqpaidy. Eŋ bastysy memlekettık basqaru jüiesın özgertu kerek. Osy tūrǧyda özgerıster bolsa, nätije kütuge bolar edı. Vise-premerlerdıŋ sanyn köbeitkennen odan nätije şyǧady dep oilamaimyn. Bıraq qazırgı topan suǧa qatysty bır adamǧa jauapkerşılık jüktep, sodan sūrau bolyp tūrǧan sekıldı. Sondyqtan da būl özın-özı aqtaityn şeşım şyǧar. Negızı osy mäselege Roman Skliardyŋjauapkerşılıgı boluy kerek edı. Bıraq, olardy Bozymbaevtyŋ taǧaiyndauymen jauapkerşılıktıŋ barlyǧyn syrǧytyp, basqa bır lauazymdy azamatqa audaryp tastaǧan siiaqty körınedı, – dedı ol.
PERSPEKTİVALY PREMER
Qazybek Beisebaev Ükımet basşysyna 7 bırdei orynbasar bekıtıluı tym köp ekenın aitady. Sarapşy ary ketse 2-3 orynbasar bolsa jetetının eskerttı.
- Şyny kerek, men qazır bolyp jatqan köp dünienı tüsınbeimın. Kezınde Şveisariiada Qazaqstannyŋ elşılıgınde jūmys ıstegenmın. Bır qyzyǧy olarda nebärı 7 ministrlık bar. Al ministrlıkterdıŋ basşylary kezekpen prezident bolady. Al bızde premerdıŋ 7 orynbasarynyŋ boluy sūmdyq jaǧdai. Ökınışke qarai bızde bärı de bastyq boluǧa ūmtylady, - deidı ol.
Byltyr Älihan Smaiylovtyŋ ornyna kım premer bolady degende Qanat Bozymbaevtyŋ aty atalǧan. Qazybek Beisebaev onyŋ Ükımet basşysy boluy mümkın ekenın joqqa şyǧarmaidy.
- Qanat Bozymbaevty premer-ministr etuge daiyndap jatqan şyǧar. Qazırgı premerdı jas bolǧannan keiın ısker bolatyn şyǧar dep oilaǧanmyn. Jemqorlyqqa qarsy mekemenıŋ basqarǧan soŋ elde tärtıp ornata ma degen ümıtboldy. Al onyŋ bırınşı şeşımı saǧat beldeuın özgertu boldy. Ärine saǧatty özgertu Älihan Smaiylovtyŋ kezınde bastalǧan bolatyn. Bıraq Oljas Bektenov halyqpen nege sanaspaidy? Menıŋ oiymşa, aldaǧy jazda Qanat Bozymbaev premer-ministr bolatyn şyǧar. Ony bekerden beker Ükımetke äkelgen joq, – dedı ol.
Ermūrat Bapi da Qanat Bozymbaevtyŋ Ükımet basşysy boluy mümkın ekenın aityp qaldy. Alaida ol vise-premerdıŋ premer boluy üşın 2-3 jyl kerek ekenın eskerttı.
- Qanat Bozymbaevty osy orynǧa taǧaiyndaudaqazır ükımettıŋ bedelın arttyru maqsaty bar siiaqty. Öitkenı, bızge qalai bolǧanda da ükımette tompiyp-tompiyp otyrǧan vise-premerler qajet emes. Talap qoiatyn, özınıŋ menedjerlık bılımımen bırge mınezdı azamattar kerek. Eldegı özgerısterge, reformaǧa batyl baryp, jauapkerşılıktı moinyna alatyn, mäselenı joǧaryǧa sıltep, joǧarydan būiryq kütıp otyratyn emes, özı şeşım qabyldai alatyn, ekonomikalyq sektordy moinyna alatyn menedjerler kerek. Osy tūrǧydan kelgende, Bozymbaevtyŋ pozisiiasy aldaǧy uaqytta küşeiedı dep oilaimyn. Bälkım, ekı-üş jyldan keiın ol qazırgı baǧytynan taimasa, premer-ministr boluy da ǧajap emes. Bızdıŋ eldegı qalyptasqan klandyq jüie boiynşa, Bozymbaevtyŋ premerlıkke kandidaturasynyŋ aktualdyǧy tuyp tūr dep oilaimyn, – dedı ol.
«SATYP KETPEITIN TŪLǦA»
Ükımet jaqta qalyptasqan jaǧdai deputattyŋ boljauynşa, bylai örısteitın siiaqty.
- Menıŋ oiymşa, biyl Bektenovtı premerlıkke taǧaiyndaudaǧy maqsat – jemqorlyqty joiu, sodan soŋ ekonomikadaǧy qylmyspen küresu, aktivterdı qaitaru prosesı bolu kerek. Negızı, Bektenov ekonomikany basqaru menedjerı emes. Ol – qūqyq mamany. Oblystyq, ministrlık deŋgeide ülken şaruaşylyqty basqarmaǧan. Tek qana qūqyq qorǧau salasyn basqarǧan. Menıŋ oiymşa, qalai bolǧanda da ükımet basynda Qajygeldin, Balǧynbaev siiaqty jauapkerşılıktı moinyna alatyn jäne reformalardy jürgızuge yqpal etetındei mınezdı menedjerler kerek. Mūǧalım siiaqty ädep saqtap ündemei otyrǧan menedjerdenqaramaǧyndaǧy ministr men äkımder eş qaimyqpaidy, - deidı ol.
Ermūrat Bapi mäselenıŋ bır ūşyn eks-prezident Nazarbaev tūsynda qalyptasqan klandyq jüiemen bailanysty ekenın aitady.
- Qalai bolǧanda da soŋǧy 30 jyldaǧy ekonomikalyq, saiasi tūrǧyda basqaru jüiesınde osyndai klandyq tärtıp ornaǧan. Äu basta, iaǧni 1990 jyldardyŋ aiaǧy men 2000 jyldardyŋ basynda basqaru salasy säl basqa bolatyn. Mäselen, ükımettı bır klannyŋ ökılı basqarsa, Parlamentte taǧy bır toptyŋ ökılı basşy boldy. Iаǧni ärtürlı aimaqtyŋ azamattary balans saqtap basqaru jüiesı boldy. Bıraq, soŋǧy 7-8 jyldyŋ, tıptı 10 jyldyŋ ışınde būl balans būzyldy. QazırPrezident özıne senımdı, adal, qazaqşa aitqanda satyp ketpeitın tūlǧalardy ızdeuge mäjbür. Sebebı, elde qalyptasqan ereje osyǧan äkeldı, – dedı ol.
Qazaqstan Täuelsızdık alǧannan berı Ükımette 13 premer-ministr auysqany belgılı.
BOZYMBAEVTYŊ DÄURENI JÄNE ÄULET PEN DÄULET
Qanat Bozymbaev – būǧan deiın türlı dauly oqiǧalarymen este qalǧan şeneunık. Naqtyraq aitsaq, ol 2014 jyly Pavlodar oblysyn basqarǧanda onyŋ ūly Däuren Aldabergen «qyz zorlady» dep aiyptaldy, soŋynan kuägerge ainaldy. «Versiia» gazetı būl oqiǧanyŋ Pavlodar oblysy äkımınıŋ rezidensiiasynda bolǧanyn jazdy. Al 2018 jyly ol Energetika ministrlıgın basqarǧan kezde bır emes, üş bırdei orynbasary jemqorlyq ısı boiynşa tūtqyndaldy. Äitse de keiın olarǧa taǧylǧan aiyptardyŋ barlyǧy alynyp tastaldy. Sondai-aq ol Qaŋtar oqiǧasy kezınde Talqyqorǧanda «tyŋda...» dep köptı balaǧattap, basy dauǧa qaldy. Sol kezde Almaty oblysyn basqarǧan ol halyqtyŋ aldyna şyǧyp, män-jaidy tüsındıruge tyrysqan sanauly äkımnıŋ bırı boldy.
Qanat Bozymbaevtyŋ esımı biznestıŋ basqa türlerın bylai qoiǧanda, mūnai salasynda da atalyp qalady. Onyŋ ūly Däuren Aldabergen benzindı köterme saudamen satatyn «Dostyq Marketing» jäne «LD Trading» JŞS kompaniiasyna ielık etedı. Soŋǧy kompaniia 2022 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda 4,7 mlrd teŋge salyq tölegen. «LD Trading» JŞS klientterınıŋ tızımıne «Gazprom Neft - Qazaqstan» JŞS, «Gelios» JŞS, «Pegas» janarmai qūiu stansiialary jelısı, «Qostanainefteprodukt» JŞS, «Jaŋa gaz stansasy» JŞS, «Oil» JŞS, «Premium Treid» jäne «PetroPraim» JŞS kıredı.
Sondai-aq Qanat Bozymbaevtyŋ ūly «Atameken» Ūlttyq käsıpkerler palatasy prezidiumynyŋ töraǧasy Raiymbek Batalovtyŋ otbasymen bırge köterme jäne bölşek sauda jäne üi-jailardy jalǧa beru jäne qosalqy jalǧa beru salasyndaǧy «AlcoVito» JŞS kompaniiasyna ielık etedı. Būl az deseŋız, Däuren Aldabergen köterme saudamen ainalysatyn Sirius Minerals kompaniiasynyŋ iesı.
Qanat Bozymbaevtyŋ taǧy bır tuysy Mädina Aldabergenovanyŋ «Qaiyŋdy», «Ski spirit», «MK Construction» jäne «ORION TRAIDING» tärızdı kompaniialarda üleske ie ekenı aitylady.
Mūnyŋ bärı bolaşaǧynan «zor ümıt küttırgen» funksionerdıŋ reputasiiasyna qanşalyqty äser etedı, qazırgı qoǧamda būl turaly aitu qiyn.
Şynar Aqjanqyzy
