Birinshi, Almaty jer silkinis beldeýi aımaǵyna jatady, ol ǵylymda áldeqashan dáleldengen, oǵan qumalaq ashyp jańalyq aıtýdyń keregi joq. Ortalyq Azııanyń qaýipti silkinis beldeýiniń bir jolaǵy Qazaqstannyń biraz aımaǵyn qamtyp jatyr. Jer keshe silkingen, búgin silkindi, túptiń túbinde erteń de silkinedi jáne silkine beredi. Jer- kúnániń kóptigi úshin silkindi dep ańyraǵan jurtqa qurǵaq aqyl aıtatyn qaımana ýaǵyz qaı qoǵamda bolsyn tabylady, jer- ateıst pen táńirshilge "Allahty eske saldy" deıtin miskin oı, asyǵys tuspal qaı jamaǵatta bolsyn tabylady, biraq tabylmaı turǵany ǴYLYM, mán berilmeı turǵany da osy.
Ekinshi, jerdi kim silkise de meıli, mańyzdysy ol emes, onsyz da silkinis beldeýinde turyp jatyrmyz, "uıqydaǵy" silkinis pen janar taý bizde onsyz da barshylyq. Másele bizdiń jerdiń silkinýin qalaı qabyldaǵanymyzda bolyp otyr. Bizde otandyq naqty ǵalymdar bar jer silkinisi týraly ǵylymı zertteý eńbekterin jazyp akademııalyq tuspaldar jasap jatqan. Jer silkingen jaǵdaıda jáne boljamdy silkinis kezeńderinde nege sol ǵalymdarmen sanaspaımyz? Qanshama qurylys kompanııalary turǵyzǵan turǵyn úı keshenderi bar, qaı keshen silkiniske qanshalyq jaramdy? Bilip, tekserip jatqan bireý bar ma?!
Úshinshi, jer qudaıdy umytqan qazaq qoǵamyna Allany esine túsirdi deıik, jaraıdy. Bizdiń qoǵam sońǵy 30 jyldan beri neo-ıslamdanǵan qoǵam ekenin eskere otyryp solaı qabyldaıyq. Biraq, Allanyń 99 kórkem aty bar, bizdiń keıbir dinı belsendiler sonyń "qaharly" attaryn kóbirek eske alyp kúnásin esine túsirip dinı jamaǵat kóbeıitkisi keletin sııaqty kórindi. Nege Allanyń "ǵylym", "ilim", "h'alaq" ıaǵnı ǵylym-kúsh, bilim-kúsh deıtin aqyldy ortaǵa qoıatyn naqty konepııaldy attaryn eske túsirmeıdi?. Sonda bizdiń ańtarylǵan qoǵam ǴYLYMnyń qajetti kúshin basqa qyrynan seziner edi ǵoı.
Tórtinshi, taǵy da qaıtalap aıtamyn jer silkinip turady, ol turaqty jaǵdaı. Jer silkingen jaǵdaıda bizdiń qoǵam naqty salalyq ǵalymdardy kóbirek basshylyqqa alýy tıis. Japondar júz jyldan beri solaı istedi. Ár joıqyn silkinisten sabaq ala otyryp adam shyǵyny men materıaldyq shyǵyndy eń tómengi shekke deıin azaıtty. Japondar jer silkingen jaǵdaıda "moldany, áýlıeni" izdegen joq, naqty ınjener ǵalymdardy basshylyqqa aldy, sol úshin japon qoǵamynda mıf taraǵan joq. Al bizde she? Mıftiń jetpis jeti atasy tarap onsyzda ańyraǵan jurtty kemirip jep jatyr.
Besinshi, qazir tas laqtyrsańyz qurylys kompanııalarynyń basyna baryp tıedi. Qanshama turǵyn úı keshenderi men nysandary boı turǵyzyldy. Olardyń jarnamasyn kórseńiz sol turǵyn úıde turǵyń kelip ketedi. Atalǵan keshender kútpegen apatqa qanshalyq daıyn jáne adam shyǵyny men materıaldyq shyǵyndy qanshalyq tómen kórsetkishke deıin túsire alady degen suraq mazalaıdy?! Osy retki silkinisten soń biz qandaı sabaq aldyq? Eger jer silkinisi qudaıdyń eskertýi bolsa onda qudaı bizge neni eskertip tur? sadaqany az berdiń dep renjip tur ma, álde ǵylymsyz-ilimsiz qalmańdar dep renjip tur ma?.
Altynshy, Jer silkisini bárinen buryn bizdiń sanamyzdy silkýi kerek edi. Osy retki tótenshe jaǵdaıdan soń qoǵam bolyp oılanýymyz tıis. Bizde "bismılláni aıtatyn aýyz tabylady, is qylatyn qol tabylmaı" tur. Tek qana jer úshin aıtqym kelmeıdi, barlyq salanyń kúıi osyndaı. Ár salany óz mamandary aınalysyp zertteýi, syn-pikir aıtýy tıis. Eldiń basyna kún týsa bizge molda da, shoýmen de, tıktoker de, ánshi de kómektespeıdi, bizge naqty ǴYLYM kómektesedi. Barlyq sıtýaııadan ay sabaq ala otyryp eldiń erteńi, halyqtyń qaýipsiz, alańsyz ómir súrýi úshin naqty sheshimder qabyldaýymyz kerek. Sonda biz kútpegen apatty jaǵdaıda adam shyǵyny men materıaldyq shyǵyndy eń tómengi shekke deıin azaıta alamyz.
Eldes Orda
