Bırınşı, Almaty jer sılkınıs beldeuı aimaǧyna jatady, ol ǧylymda äldeqaşan däleldengen, oǧan qūmalaq aşyp jaŋalyq aitudyŋ keregı joq. Ortalyq Aziianyŋ qauıptı sılkınıs beldeuınıŋ bır jolaǧy Qazaqstannyŋ bıraz aimaǧyn qamtyp jatyr. Jer keşe sılkıngen, bügın sılkındı, tüptıŋ tübınde erteŋ de sılkınedı jäne sılkıne beredı. Jer- künänıŋ köptıgı üşın sılkındı dep aŋyraǧan jūrtqa qūrǧaq aqyl aitatyn qaimana uaǧyz qai qoǧamda bolsyn tabylady, jer- ateist pen täŋırşılge "Allahty eske saldy" deitın mıskın oi, asyǧys tūspal qai jamaǧatta bolsyn tabylady, bıraq tabylmai tūrǧany ǦYLYM, män berılmei tūrǧany da osy.
Ekınşı, jerdı kım sılkıse de meilı, maŋyzdysy ol emes, onsyz da sılkınıs beldeuınde tūryp jatyrmyz, "ūiqydaǧy" sılkınıs pen janar tau bızde onsyz da barşylyq. Mäsele bızdıŋ jerdıŋ sılkınuın qalai qabyldaǧanymyzda bolyp otyr. Bızde otandyq naqty ǧalymdar bar jer sılkınısı turaly ǧylymi zertteu eŋbekterın jazyp akademiialyq tūspaldar jasap jatqan. Jer sılkıngen jaǧdaida jäne boljamdy sılkınıs kezeŋderınde nege sol ǧalymdarmen sanaspaimyz? Qanşama qūrylys kompaniialary tūrǧyzǧan tūrǧyn üi keşenderı bar, qai keşen sılkınıske qanşalyq jaramdy? Bılıp, tekserıp jatqan bıreu bar ma?!
Üşınşı, jer qūdaidy ūmytqan qazaq qoǧamyna Allany esıne tüsırdı deiık, jaraidy. Bızdıŋ qoǧam soŋǧy 30 jyldan berı neo-islamdanǧan qoǧam ekenın eskere otyryp solai qabyldaiyq. Bıraq, Allanyŋ 99 körkem aty bar, bızdıŋ keibır dıni belsendıler sonyŋ "qaharly" attaryn köbırek eske alyp künäsın esıne tüsırıp dıni jamaǧat köbeiıtkısı keletın siiaqty körındı. Nege Allanyŋ "ǧylym", "ılım", "h'alaq" iaǧni ǧylym-küş, bılım-küş deitın aqyldy ortaǧa qoiatyn naqty konsepsiialdy attaryn eske tüsırmeidı?. Sonda bızdıŋ aŋtarylǧan qoǧam ǦYLYMnyŋ qajettı küşın basqa qyrynan sezıner edı ǧoi.
Törtınşı, taǧy da qaitalap aitamyn jer sılkınıp tūrady, ol tūraqty jaǧdai. Jer sılkıngen jaǧdaida bızdıŋ qoǧam naqty salalyq ǧalymdardy köbırek basşylyqqa aluy tiıs. Japondar jüz jyldan berı solai ıstedı. Är joiqyn sılkınısten sabaq ala otyryp adam şyǧyny men materialdyq şyǧyndy eŋ tömengı şekke deiın azaitty. Japondar jer sılkıngen jaǧdaida "moldany, äulienı" ızdegen joq, naqty injener ǧalymdardy basşylyqqa aldy, sol üşın japon qoǧamynda mif taraǧan joq. Al bızde şe? Miftıŋ jetpıs jetı atasy tarap onsyzda aŋyraǧan jūrtty kemırıp jep jatyr.
Besınşı, qazır tas laqtyrsaŋyz qūrylys kompaniialarynyŋ basyna baryp tiedı. Qanşama tūrǧyn üi keşenderı men nysandary boi tūrǧyzyldy. Olardyŋ jarnamasyn körseŋız sol tūrǧyn üide tūrǧyŋ kelıp ketedı. Atalǧan keşender kütpegen apatqa qanşalyq daiyn jäne adam şyǧyny men materialdyq şyǧyndy qanşalyq tömen körsetkışke deiın tüsıre alady degen sūraq mazalaidy?! Osy retkı sılkınısten soŋ bız qandai sabaq aldyq? Eger jer sılkınısı qūdaidyŋ eskertuı bolsa onda qūdai bızge nenı eskertıp tūr? sadaqany az berdıŋ dep renjıp tūr ma, älde ǧylymsyz-ılımsız qalmaŋdar dep renjıp tūr ma?.
Altynşy, Jer sılkısını bärınen būryn bızdıŋ sanamyzdy sılkuı kerek edı. Osy retkı tötenşe jaǧdaidan soŋ qoǧam bolyp oilanuymyz tiıs. Bızde "bısmillänı aitatyn auyz tabylady, ıs qylatyn qol tabylmai" tūr. Tek qana jer üşın aitqym kelmeidı, barlyq salanyŋ küiı osyndai. Är salany öz mamandary ainalysyp zertteuı, syn-pıkır aituy tiıs. Eldıŋ basyna kün tusa bızge molda da, şoumen de, tiktoker de, änşı de kömektespeidı, bızge naqty ǦYLYM kömektesedı. Barlyq situasiiadan aşy sabaq ala otyryp eldıŋ erteŋı, halyqtyŋ qauıpsız, alaŋsyz ömır süruı üşın naqty şeşımder qabyldauymyz kerek. Sonda bız kütpegen apatty jaǧdaida adam şyǧyny men materialdyq şyǧyndy eŋ tömengı şekke deiın azaita alamyz.
Eldes Orda
Ūqsas jaŋalyqtar
