Qazaq ádebıetinde aty atalmaı ketse de, shyǵarmasy shyńǵa bitken shynardaı shynshyl, ári shynaıy týyndylar qanshama. Tarıh qoınaýyndaǵy talaı zulmat pen qyrshyn taǵdyrlardy bir kitapqa, ıakı, aq paraqqa asqan jaýapkershilik pen jankeshtilikti aqtaı otyra túsirý – jazýshynyń Qudaı bergen sheberligi bolar. Al osynaý sheberlikti shekesine syıdyryp, tasqa qaıraǵan almas qylyshtaı ótkirligimen, óktem únimen qazaq ádebıeti qoryn talaı jaýhar týyndylarmen baıytqan jazýshylardyń biri de biregeıi – Qajyǵumar Shabdanuly.
Atalǵan jazýshynyń ómir jolyna kóz salsaq, kózimizdi kólegeıler kóleńkeler kóbeıe túspek. Sebebi, taǵdyrynyń tutas bóligi tar qapasta ótkenine qaramastan ádebıet álemine óshpesteı izin qaldyrdy. Ol alǵash ret 1958 jyly «ońshyl», «solshyl» degen saıası aıyptaýlarmen sottalyp, 22 jylǵa bas bostandyǵynan aırylǵan jas jazýshy edi. Muny qoıa turǵanda jazasyn ótep aqtalyp shyqqanymen “shetel jansyzy” degen jeleý arqyly qaıtadan temir torǵa qamalady. Alaıda, temirdeı tózimin tezge salmaı, tektiligin tentiretpeı, tar qapasta jatsa da taǵdyr tartý etken ádebıetinen qol úzbedi. Qajyǵumar Shabdanulynyń bar ómiri ańdýda,baqylaýdyń astynda ótti. Ǵumyrynyń qyryq jyldan astam ýaqyty Qytaı tar qapas túrmesinde ketti. Jazýshynyń az da bolsa jurtqa tanytqan jankeshtiligi – túrmede týǵar ádebıeti edi. Ol - alty tomdyq “Qylmys” romany. Romanda kúlli jurt bile bermeıtin qazaqtardyń jankeshti tarıhy sıpattalady. «Qylmys» romany - qanquıly HH ǵasyrdaǵy tutas ulttyń aıanyshty da,aıaýly taǵdyry.Alty tomdyq «Qylmys» romany 2009 jyly Qazaqstanda basylyp shyqsa,2010 jyly 27 qańtarda roman Memlekettik syılyqqa usynyldy. Alaıda, jastar arasynda bul romannyń jetkilikti túrde dáriptelmeýi eńse túsirer dúnıe.
Meniń oıymsha, estilerdiń eski joly el jadynda qalmaýy mádenıetimiz úshin jutań másele. Tarıh qoınaýynda taǵlym berer tar jol taıǵaq keshýler qanshama?.. Munyń bárinen beıhabar bolyp ósken urpaq órkenıetimizdiń óreskel qateligine aınalmaq.
Qorytyndylaı kele, Qajyǵumar Shabdanuly “Qylmys” romanyn jazý arqyly búkil adamzattyń qylmysyn ashty. Alaıda, jazyqsyz qapalyp, qylmyssyz túrmede jatyp, jazyqsyz jazasyn ótedi. Al atamyzdyń sol qasiretin umytqan biz úshin bul “qylmys” demeı nemene?..
Baqytkúl Tursynbaı
Abylaı han atyndaǵy halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka mamandyǵynyń 1 kýrs stýdenti
