Qazaq ädebietınde aty atalmai ketse de, şyǧarmasy şyŋǧa bıtken şynardai şynşyl, ärı şynaiy tuyndylar qanşama. Tarih qoinauyndaǧy talai zūlmat pen qyrşyn taǧdyrlardy bır kıtapqa, iaki, aq paraqqa asqan jauapkerşılık pen jankeştılıktı aqtai otyra tüsıru – jazuşynyŋ Qūdai bergen şeberlıgı bolar. Al osynau şeberlıktı şekesıne syidyryp, tasqa qairaǧan almas qylyştai ötkırlıgımen, öktem ünımen qazaq ädebietı qoryn talai jauhar tuyndylarmen baiytqan jazuşylardyŋ bırı de bıregeiı – Qajyǧūmar Şabdanūly.
Atalǧan jazuşynyŋ ömır jolyna köz salsaq, közımızdı kölegeiler köleŋkeler köbeie tüspek. Sebebı, taǧdyrynyŋ tūtas bölıgı tar qapasta ötkenıne qaramastan ädebiet älemıne öşpestei ızın qaldyrdy. Ol alǧaş ret 1958 jyly «oŋşyl», «solşyl» degen saiasi aiyptaularmen sottalyp, 22 jylǧa bas bostandyǧynan airylǧan jas jazuşy edı. Mūny qoia tūrǧanda jazasyn ötep aqtalyp şyqqanymen “şetel jansyzy” degen jeleu arqyly qaitadan temır torǧa qamalady. Alaida, temırdei tözımın tezge salmai, tektılıgın tentıretpei, tar qapasta jatsa da taǧdyr tartu etken ädebietınen qol üzbedı. Qajyǧūmar Şabdanūlynyŋ bar ömırı aŋduda,baqylaudyŋ astynda öttı. Ǧūmyrynyŋ qyryq jyldan astam uaqyty Qytai tar qapas türmesınde kettı. Jazuşynyŋ az da bolsa jūrtqa tanytqan jankeştılıgı – türmede tuǧar ädebietı edı. Ol - alty tomdyq “Qylmys” romany. Romanda küllı jūrt bıle bermeitın qazaqtardyŋ jankeştı tarihy sipattalady. «Qylmys» romany - qanqūily HH ǧasyrdaǧy tūtas ūlttyŋ aianyşty da,aiauly taǧdyry.Alty tomdyq «Qylmys» romany 2009 jyly Qazaqstanda basylyp şyqsa,2010 jyly 27 qaŋtarda roman Memlekettık syilyqqa ūsynyldy. Alaida, jastar arasynda būl romannyŋ jetkılıktı türde därıptelmeuı eŋse tüsırer dünie.
Menıŋ oiymşa, estılerdıŋ eskı joly el jadynda qalmauy mädenietımız üşın jūtaŋ mäsele. Tarih qoinauynda taǧlym berer tar jol taiǧaq keşuler qanşama?.. Mūnyŋ bärınen beihabar bolyp ösken ūrpaq örkenietımızdıŋ öreskel qatelıgıne ainalmaq.
Qorytyndylai kele, Qajyǧūmar Şabdanūly “Qylmys” romanyn jazu arqyly bükıl adamzattyŋ qylmysyn aşty. Alaida, jazyqsyz qapalyp, qylmyssyz türmede jatyp, jazyqsyz jazasyn ötedı. Al atamyzdyŋ sol qasıretın ūmytqan bız üşın būl “qylmys” demei nemene?..
Baqytkül Tūrsynbai Abylai han atyndaǧy halyqaralyq qatynastar jäne älem tılderı universitetınıŋ jurnalistika mamandyǧynyŋ 1 kurs studentı
